Hội thảo nhằm đánh giá những kết quả quan trọng, nổi bật đã đạt được, đồng thời phân tích hạn chế, khó khăn và tổng kết các bài học kinh nghiệm được rút ra từ thực tiễn triển khai, thực hiện Nghị quyết trung ương về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. 

PGS.TS Vũ Hải Quân, Giám đốc Đại học Quốc gia TP.HCM (ĐHQG), cho biết năm 2008, Trung ương Ðảng đã ban hành Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 06/8/2008 về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Trong đó khẳng định: Trí thức Việt Nam là lực lượng lao động sáng tạo đặc biệt quan trọng trong tiến trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, xây dựng kinh tế tri thức. Xây dựng đội ngũ trí thức vững mạnh là trực tiếp nâng tầm trí tuệ của dân tộc, sức mạnh của đất nước, nâng cao năng lực lãnh đạo của Ðảng và chất lượng hoạt động của hệ thống chính trị. Ðầu tư xây dựng đội ngũ trí thức là đầu tư cho phát triển bền vững.

Theo ông Vũ Hải Quân, sau 15 năm thực hiện Nghị quyết, đội ngũ trí thức đã tăng nhanh về số lượng; nhiều trí thức có trình độ cao, năng động sáng tạo, hoạt động trong nhiều lĩnh vực, đóng góp quan trọng cho sự phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng của đất nước.

Tuy nhiên, trong lĩnh vực khoa học công nghệ, số cán bộ nghiên cứu trên vạn dân còn thấp so với các nước trong khu vực. Theo thống kê của Bộ Khoa học và Công nghệ, hiện nay số cán bộ trong lĩnh vực này này chỉ đạt khoảng 15,6 cán bộ nghiên cứu/10.000 dân; đặc biệt số cán bộ nghiên cứu có trình độ tiến sĩ còn rất thấp, tổng số chỉ là gần 30.000 người.

Trong khi đó, số liệu của Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết, hiện số lượng nghiên cứu sinh các nhóm ngành này liên tục giảm trong khoảng ba năm gần đây. Ví dụ: Năm 2019 là 1.379 nghiên cứu sinh thì đến năm 2021 chỉ còn 1.010 NCS.

Ở bậc đại học, số lượng thí sinh nhập học ngành công nghệ thông tin liên tục tăng, từ 46.173 sinh viên năm 2019 lên 56,260 sinh viên năm 2022, đạt 100% chỉ tiêu. Trong khi đó, các ngành khoa học tự nhiên, khoa học sự sống thì số lượng sinh viên nhập học chỉ đạt trên 50% chỉ tiêu. Cá biệt có một số nhóm ngành khoa học không tuyển sinh được như ngành hải dương học, địa chất học... Tổng số sinh viên nhập học của các nhóm ngành này chỉ đạt dưới 30% tổng số sinh viên nhập học.

Riêng tại TP.HCM, thời gian qua Thành phố đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách, cả nghị quyết của Hội đồng nhân dân Thành phố để phát huy, thu hút các trí thức về công tác tại các khu công nghệ cao, trung tâm công nghệ sinh học… nhưng việc thu hút các chuyên gia chưa đạt như mong muốn.

Ông Phan Văn Mãi, Chủ tịch Ủy ban nhân dân TP.HCM, nhận định rằng trí thức không chỉ là các chuyên gia nước ngoài, hay ở ngoài Thành phố, trong hệ thống chính tr ở tất cả lĩnh vực và không chỉ khoa học, công nghệ mà văn học nghệ thuật cũng rất đông đảo và tất cả đội ngũ trí thức này cũng đang miệt mài lao động sáng tạo và có những đóng góp tích cực cho sự phát triển của Thành phố.

Tuy vậy, người đứng đầu chính quyền thành phố cũng thừa nhận, những chính sách của Thành phố dường như chưa bao gồm, chưa tiếp cận được, chưa thực sự động viên được để thu hút đội ngũ này.

Ông Phan Văn Mãi cũng cho biết là Thành phố sẽ thông qua cơ chế đặt hàng các nghiên cứu khoa học công nghệ, cơ chế giao nhiệm vụ để thu hút đội ngũ chuyên gia, trí thức; đồng thời thực hiện đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ trí thức trong các cơ quan, đơn vị của Thành phố.

Vẫn theo ông Mãi, TP.HCM có chủ trương, chính sách cụ thể để thu hút chuyên gia quốc tế thông qua cơ chế hỗ trợ nhà ở, lương, thưởng; cơ chế để các chuyên gia, các nhà khoa học được đào tạo trong nước, ngoài nước, có thể tham gia thường xuyên hơn vào các hội thảo quốc tế, văn học, nghệ thuật… là những vấn đề mà Thành phố cũng đang nghiên cứu.

Ngày 07/9/2022, Ủy ban nhân dân TP.HCM đã ban hành Quyết định số 2993/QĐ-UBND về kế hoạch thu hút chuyên gia, nhà khoa học của TP.HCM năm 2022 (đợt 2). Theo đó, TP.HCM tổ chức thu hút đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học theo nhu cầu nhân lực trình độ cao của các cơ quan, đơn vị của Thành phố nhằm phục vụ cho các chương trình, kế hoạch, dự án nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ trên các lĩnh vực trọng điểm của TP.HCM.