Ngành công nghiệp hàng không, vũ trụ và đặc biệt là thiết bị bay không người lái (UAV) toàn cầu đang chứng kiến các cuộc chạy đua để chiếm lĩnh thị trường từ các quốc gia trên thế giới.

Hoa Kỳ với NASA và FAA đang thúc đẩy mạnh mẽ khung pháp lý cho hàng không đô thị tiên tiến (AAM). Châu Âu triển khai U-space để quản lý UAV, trong khi Nhật Bản công bố chiến lược Sky Mobility. Điều này cho thấy tầm quan trọng chiến lược và tiềm năng kinh tế khổng lồ của công nghệ UAV.

CƠ HỘI TỪ THỊ TRƯỜNG HÀNG TRĂM TỶ USD

Theo Markets & Markets và PwC, ngành công nghiệp hàng không, vũ trụ và đặc biệt là UAV toàn cầu đang tăng trưởng bùng nổ với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) trên 15%. Theo đó, đến năm 2030, thị trường UAV dự kiến có thể sẽ đạt 128 tỷ USD và sẽ tiếp tục tăng lên 700 tỷ USD vào năm 2035.

Trong bức tranh toàn cầu ấy, Trung Quốc hiện chiếm khoảng 70% thị phần UAV, với các doanh nghiệp như DJI thống trị thị trường dân dụng. Tuy nhiên, lệnh hạn chế UAV xuất khẩu từ Trung Quốc của Mỹ và các đồng minh đã tạo ra khoảng trống lớn. Vì vậy, đây là cơ hội để các quốc gia khác, trong đó có Việt Nam, tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo ông Trần Anh Tuấn, Phó Chủ tịch thường trực kiêm Giám đốc điều hành Mạng lưới Công nghệ Hàng không – Vũ trụ và Thiết bị bay không người lái Việt Nam (UAV Việt Nam), với vai trò chiến lược không chỉ trong lĩnh vực quốc phòng mà ngày càng được ứng dụng rộng rãi ở nhiều lĩnh vực dân sự khác như nông nghiệp chính xác, logistics, giám sát an ninh, quản lý năng lượng và cứu hộ, cứu nạn… nhu cầu thị trường UAV nội địa đang gia tăng nhanh chóng.

Hơn nữa, với các chính sách như Nghị quyết 57, 68 và đặc biệt là chiến lược “Make in Vietnam” đang ưu tiên và tạo điều kiện cho các ngành công nghệ lõi phát triển, năng lực của các doanh nghiệp công nghiệp công nghệ trong nước ngày càng linh hoạt, sẵn sàng đầu tư và tham gia vào chuỗi giá trị UAV.

“Với đường bờ biển dài, hải đảo rộng lớn và nền nông nghiệp đa dạng, Việt Nam có những nhu cầu đặc thù, tạo ra một thị trường tiềm năng cho các dòng UAV chuyên dụng”, ông Tuấn Anh cho biết.

ĐỂ NGÀNH CÔNG NGHIỆP UAV “CẤT CÁNH”

Tuy vậy, để nắm bắt cơ hội này, Việt Nam cần đối diện với những thách thức lớn.

Thứ nhất là công nghệ lõi còn hạn chế. Việt Nam vẫn phụ thuộc lớn vào việc nhập khẩu các thành phần quan trọng như động cơ, pin, cảm biến và chip điều khiển AI.

Thứ hai, hạ tầng thử nghiệm yếu. Chúng ta thiếu các khu bay thử nghiệm chuyên dụng, phòng lab đạt chuẩn và các tiêu chuẩn quốc gia cho UAV.

Thứ ba, thị trường phụ thuộc nhập khẩu. Nhu cầu trong nước cho nông nghiệp, công nghiệp và an ninh phần lớn vẫn do các sản phẩm nước ngoài đáp ứng.

Thứ tư, thiếu hụt nhân lực chuyên sâu. Nguồn kỹ sư chất lượng cao về khí động học, AI và vũ trụ chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển.

Thứ năm, nguồn vốn còn hạn chế. Phát triển UAV đòi hỏi đầu tư dài hạn, trong khi nguồn lực tài chính cho nghiên cứu và sản xuất công nghệ cao ở Việt Nam vẫn còn phân tán.

Để hiện thực hóa mục tiêu tham gia thị trường UAV toàn cầu, đại diện Mạng lưới UAV Việt Nam đã đề xuất 4 nhóm kiến nghị trọng tâm tới Chính phủ và các cơ quan liên quan.

Một là, hỗ trợ Nghiên cứu & Phát triển (R&D); trong đó, tăng cường đầu tư từ ngân sách nhà nước cho các dự án nghiên cứu, phát triển công nghệ UAV lõi.

Hai là, hỗ trợ tài chính, xây dựng các gói tín dụng, quỹ đầu tư ưu đãi cho các doanh nghiệp, startup trong lĩnh vực UAV và hàng không tầm thấp.

Ba là, tăng cường đặt hàng từ Chính phủ. Theo đó, Chính phủ đóng vai trò “khách hàng tiên phong”, đặt hàng các sản phẩm UAV “Make in Vietnam” để ứng dụng trong các lĩnh vực công như nông nghiệp, quốc phòng, an ninh, quản lý tài nguyên.

Bốn là, hoàn thiện Hành lang pháp lý với việc khẩn trương triển khai các khu sandbox để thử nghiệm UAV một cách an toàn; ban hành các quy định, tiêu chuẩn rõ ràng về thiết kế, sản xuất, bảo trì và cấp phép bay cho UAV.