Gắn cho lương tối thiểu quá nhiều vai trò có thể gây hiệu quả ngược
Thu Hằng
07/08/2023, 13:39
Khi tính toán đến vấn đề tăng lương tối thiểu cần xem xét tác động đến khả năng chi trả của doanh nghiệp, cũng như toàn bộ bức tranh của thị trường lao động, quan trọng là không để doanh nghiệp phải sa thải lao động khi tăng lương, lúc đó việc tăng lương tối thiểu có thể gây hiệu quả ngược, theo chuyên gia...
Ảnh minh họa.
Ngày 9/8 tới, Hội đồng Tiền lương Quốc gia dự kiến sẽ họp phiên đầu tiên để bàn về phương án có nên điều chỉnh lương tối thiểu vùng cho năm 2024 hay không.
Trước thềm phiên họp, VnEconomy phỏng vấn TS. Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học, Lao động và Xã hội (Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội), cựu thành viên Hội đồng Tiền lương Quốc gia xung quanh vấn đề điều chỉnh lương tối thiểu vùng
Từng nhiều năm tham gia Hội đồng đàm phán lương, quan điểm của bà về việc điều chỉnh lương cho năm tới ra sao, thưa bà?
Theo quan điểm cá nhân, tôi nghĩ rằng chưa nên tăng lương tối thiểu vùng trong năm tới, và cũng không nhất thiết năm nào cũng phải tăng. 6 tháng đầu năm nay, số lượng doanh nghiệp rời khỏi thị trường rất lớn, nền kinh tế cũng chưa phục hồi.
Tôi cũng được biết, theo báo cáo của tổ chức công đoàn thì hiện nay đa phần các doanh nghiệp đã trả lương cao hơn mức lương tối thiểu vùng rồi. Tất nhiên là người lao động đang rất khó khăn, nhưng bên cạnh đó ta cũng thấy rất nhiều người đã mất việc và chính họ còn thiệt thòi hơn nữa. Nếu tăng lương quá cao thì doanh nghiệp không chịu được dẫn đến có thể phải cắt giảm thêm lao động, như vậy số lao động mất việc sẽ tiếp tục tăng lên.
Nhưng mức lương tối thiểu hiện nay theo Nghị định số 38 đã được áp dụng từ tháng 7/2022 và kéo dài đến hết năm 2023. Nếu năm sau chưa tăng thì thời điểm người lao động chờ được tăng lương có phải là quá dài không, thưa bà?
Tôi cho rằng không phải vấn đề thời gian, mà quan trọng là giá trị thực mức lương đem lại cho người lao động, đó đã phải là mức lương thấp nhất trên thị trường hay chưa, hơn nữa chúng ta đã có mức lương tối thiểu giờ. Nên chăng đã đến lúc cần tính đến việc xây dựng một luật về lương tối thiểu, trong đó, sẽ cần quy định được với mức độ tăng trưởng kinh tế bao nhiêu, khả năng duy trì việc làm ở mức nào…, từ đó áp dụng vào những tiêu chí này để tính toán lương tối thiểu.
Ngoại trừ một số năm chịu ảnh hưởng của các yếu tố khách quan như dịch bệnh, thì lương tối thiểu được điều chỉnh đều đặn hằng năm. Mặc dù vậy, tiền lương thực tế của người lao động được đánh giá là vẫn còn thấp, chưa đáp ứng được nhu cầu sống tối thiểu, theo bà nguyên nhân do đâu?
Lương thấp không hẳn do lương tối thiểu đâu, đây chỉ là sàn thấp nhất thôi. Việc quy định tiền lương tối thiểu là cơ sở để xác định tiền lương thực tế của người lao động được người sử dụng lao động trả dựa trên từng tính chất công việc, điều kiện lao động nhằm bảo vệ quyền lợi khi tham gia quan hệ lao động.
TS. Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên thành viên Hội đồng Tiền lương Quốc gia.
"Theo quan điểm cá nhân, tôi nghĩ rằng chưa nên tăng lương tối thiểu vùng trong năm tới, và cũng không nhất thiết năm nào cũng phải tăng. 6 tháng đầu năm nay, số lượng doanh nghiệp rời khỏi thị trường rất lớn, nền kinh tế cũng chưa phục hồi.
Tôi cũng được biết, theo báo cáo của tổ chức công đoàn thì hiện nay đa phần các doanh nghiệp đã trả lương cao hơn mức lương tối thiểu vùng rồi. Tất nhiên là người lao động đang rất khó khăn, nhưng bên cạnh đó ta cũng thấy rất nhiều người đã mất việc và chính họ còn thiệt thòi hơn nữa. Nếu tăng lương quá cao thì doanh nghiệp không chịu được dẫn đến có thể phải cắt giảm thêm lao động, như vậy số lao động mất việc sẽ tiếp tục tăng lên".
TS. Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên thành viên Hội đồng Tiền lương Quốc gia.
"Theo quan điểm cá nhân, tôi nghĩ rằng chưa nên tăng lương tối thiểu vùng trong năm tới, và cũng không nhất thiết năm nào cũng phải tăng. 6 tháng đầu năm nay, số lượng doanh nghiệp rời khỏi thị trường rất lớn, nền kinh tế cũng chưa phục hồi.
Tôi cũng được biết, theo báo cáo của tổ chức công đoàn thì hiện nay đa phần các doanh nghiệp đã trả lương cao hơn mức lương tối thiểu vùng rồi. Tất nhiên là người lao động đang rất khó khăn, nhưng bên cạnh đó ta cũng thấy rất nhiều người đã mất việc và chính họ còn thiệt thòi hơn nữa. Nếu tăng lương quá cao thì doanh nghiệp không chịu được dẫn đến có thể phải cắt giảm thêm lao động, như vậy số lao động mất việc sẽ tiếp tục tăng lên".
Đơn cử lương tối thiểu vùng 1 của một số địa bàn tại Hà Nội hiện nay hơn 4,6 triệu đồng/tháng cũng là mức khá cao, trong khi lương tối thiểu chỉ cần chiếm từ 40 – 60% của tiền lương trung bình là được rồi, còn lại phải dựa vào năng suất, tổ chức lao động để tăng lương chứ không nên chỉ dựa vào lương tối thiểu để cải thiện mức lương.
Nếu gắn cho lương tối thiểu quá nhiều vai trò có thể gây hiệu quả ngược. Ví dụ như lương tối thiểu sẽ ảnh hưởng đến chi phí lao động và năng suất, khi những yếu tố này bị chi phối sẽ tác động trở lại đến tiền lương của chính người lao động.
Báo cáo về tình hình thực hiện mức lương tối thiểu theo Nghị định 38 thực hiện từ tháng 7/2022 đến nay, vừa qua một số địa phương cũng đánh giá, nhìn chung mức lương tối thiểu tăng đã góp phần cải thiện thu nhập cho người lao động. Song, vấn đề cũng cần quan tâm là phải có một chính sách kiểm soát chỉ số giá và lạm phát, bà nghĩ sao về vấn đề này?
Đúng là tăng lương nếu không cẩn thận sẽ dẫn đến lạm phát. Hiện nay tiền lương trung bình trên thị trường đang tăng khoảng 7%, còn lương tối thiểu tôi cho rằng không phải là cứu cánh để tăng tiền lương trung bình lên và giải quyết vấn đề thu nhập cho người lao động, Vai trò của lương tối thiểu chỉ là giá đỡ thấp nhất trên thị trường để bảo vệ người lao động.
Mức tiền lương cao hay thấp còn dựa vào rất nhiều yếu tố khác, từ tăng trưởng của nền kinh tế, năng suất, cải tiến công nghệ, khả năng của chính người lao động và các yếu tố khác. Chúng ta cũng có thể tính đến việc hai năm tăng lương một lần, chứ không nhất thiết năm nào cũng tăng. Tôi biết ở một số nước, nhiều năm lương tối thiểu vẫn giữ ổn định.
Việc tăng lương cần hài hòa quyền lợi của doanh nghiệp và người lao động. Ảnh: Mạnh Dũng.
Tâm lý chờ đợi mỗi năm đều tăng lương cũng cần thay đổi, thay vào đó chúng ta cần khuyến khích, hỗ trợ để người lao động làm việc tốt hơn, cải thiện môi trường, điều kiện làm việc sẽ có ỹ nghĩa hơn nhiều.
Như vậy, để việc tăng lương tối thiểu đảm bảo được sự hài hòa giữa các bên, theo bà sẽ cần những giải pháp gì?
Như đã nói ở trên, lương tối thiểu chỉ là mức sàn thấp nhất, nên cần nhìn nhận đúng vai trò. Lương tối thiểu sẽ cần điều chỉnh khi chỉ số giá tiêu dùng tăng cao hơn tăng trưởng kinh tế, tăng trưởng tiền lương.
Cho nên đi đôi với việc bảo đảm lương tối thiểu cần có các giải pháp cùng với doanh nghiệp để tăng năng suất lao động, làm thế nào để tiền lương thực tế của người lao động càng ngày càng tăng lên. Vấn đề quan trọng là lương tối thiểu có đảm bảo đời sống tối thiểu của người lao động hay không.
Cũng cần nhìn nhận đến khả năng chi trả của doanh nghiệp, đó là khi tăng tiền lương tối thiểu lên mà doanh nghiệp không phải sa thải lao động thì đó là khả năng chi trả được. Nói như vậy để thấy rằng, vấn đề này cần sự cố gắng của tất cả các bên, doanh nghiệp là thành tố tạo ra thu nhập quốc dân, nhưng người lao động cũng là một yếu tố rất quan trọng, vì vậy quyền lợi của hai bên cần hài hòa với nhau.
Tóm lại, khi tính toán đến vấn đề tăng lương cần xem xét tác động đến khả năng chi trả của doanh nghiệp, cũng như toàn bộ bức tranh của thị trường lao động. Bởi nếu tăng quá cao, doanh nghiệp không trụ được, họ có thể phải tính đến phương án cắt giảm lao động để tiết giảm chi phí, từ đó gây tác động ngược của tăng lương tối thiểu. Như vậy, chẳng thà mỗi người nhún nhường đi một ít nhưng vẫn duy trì được việc làm và có thu nhập sẽ tốt hơn.
Những yếu tố khác cũng cần nhìn thấy là tỷ lệ thất nghiệp hiện cũng ở mức cao, số doanh nghiệp phá sản, không quay trở lại thị trường rất nhiều. Trong bối cảnh này, cần rất nhiều biện pháp để hỗ trợ chứ không nên chỉ nghĩ đến tăng lương.
Hội đồng Tiền lương Quốc gia là cơ quan tư vấn cho Chính phủ về mức lương tối thiểu và chính sách tiền lương đối với người lao động. Thành viên Hội đồng bao gồm đại diện của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, một số tổ chức đại diện người sử dụng lao động ở Trung ương và chuyên gia độc lập.
Hằng năm, Hội đồng sẽ tổ chức họp thương lượng để khuyến nghị với Chính phủ phương án điều chỉnh mức lương tối thiểu xác lập theo vùng (bao gồm mức lương tối thiểu theo tháng và mức lương tối thiểu theo giờ).
Đầu tháng 8, sẽ họp bàn tăng lương tối thiểu vùng năm 2024
Lương tối thiểu vùng năm 2024: Sẽ đề xuất mức tăng phù hợp
Cần làm gì để có thể điều chỉnh tăng lương tối thiểu năm 2024?
Đọc thêm
Đột phá trong quản lý lao động nước ngoài
Ngày 23/8, Cục Việc làm, Bộ Nội vụ, đã phối hợp cùng Sở Nội vụ TP. Đà Nẵng tổ chức thành công Hội nghị tập huấn triển khai Nghị định số 219/2025/NĐ-CP của Chính phủ quy định về người lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam.
Sự kiện này thu hút sự quan tâm lớn, với sự tham gia của đại diện lãnh đạo Sở Nội vụ của 9 tỉnh thành miền Trung cùng đông đảo đại diện các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, cho thấy tầm quan trọng của việc cập nhật và thực thi những quy định pháp lý mới trong bối cảnh hội nhập kinh tế sâu rộng.
Bão số 5 áp sát, các tỉnh Bắc Trung Bộ lệnh cấm biển
Trước diễn biến phức tạp của bão số 5 (Kajiki) với gió giật cấp 13 - 14 và mưa lớn diện rộng, các tỉnh Bắc Trung Bộ đã đồng loạt ban hành lệnh cấm biển, khẩn trương kêu gọi tàu thuyền vào nơi tránh trú an toàn, vận hành xả lũ hồ chứa và triển khai phương châm “4 tại chỗ” nhằm chủ động ứng phó.
Bão số 5 sẽ đổ bộ vào Hà Tĩnh, Quảng Trị, dự báo sức tàn phá không kém bão Yagi
Vào lúc 10h ngày 24/8/2025, vị trí tâm bão số 5 (bão Kajiki) ở vào khoảng 17.4 độ Vĩ Bắc; 110.9 độ Kinh Đông, cách Hà Tĩnh khoảng 560km về phía Đông, sức gió mạnh nhất cấp 12-13 (118-149km/h), giật cấp 16. Dự báo bão số 5 sẽ đổ bộ vào Hà Tĩnh và Quảng Trị vào chiều ngày 25/8 và được đánh giá mức độ nguy hiểm không kém Yagi năm 2024, thậm chí có thể mạnh hơn bão Doksuri năm 2017…
Hà Nội điều chỉnh thời gian cấm đường ngày 24/8, phục vụ A80
Phòng CSGT Hà Nội cho biết vừa có thông báo điều chỉnh thời gian phân luồng giao thông phục vụ tổng hợp luyện lần 2 Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9...
Bão số 5 liên tục mạnh lên, các tỉnh Bắc Trung Bộ sẵn sàng sơ tán người dân, điều tiết nước hồ chứa
Theo Trung tâm Khí tượng thủy văn quốc gia, hồi 10 giờ ngày 23/8, vị trí tâm bão số 5 ở vào khoảng 17,4 độ Vĩ Bắc; 115,8 độ Kinh Đông, cách đặc khu Hoàng Sa khoảng 380 km về phía Đông Đông Bắc. Sức gió mạnh nhất vùng gần tâm bão cấp 8-9 (62-88 km/giờ), giật cấp 11; di chuyển theo hướng Tây Tây Bắc với tốc độ khoảng 25 km/giờ.
Sáu giải pháp phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển năng lượng xanh, sạch nhằm đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững. Ông Nguyễn Ngọc Trung chia sẻ với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy về sáu giải pháp để phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng nói chung và các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới nói riêng…
Nhân lực là “chìa khóa” phát triển điện hạt nhân thành công và hiệu quả
Trao đổi với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy, TS. Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, nhấn mạnh vấn đề quan trọng nhất khi phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam là nguồn nhân lực, xây dựng năng lực, đào tạo nhân lực giỏi để tham gia vào triển khai, vận hành dự án...
Phát triển năng lượng tái tạo, xanh, sạch: Nền tảng cho tăng trưởng kinh tế trong dài hạn
Quốc hội đã chốt chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế 8% cho năm 2025 và tăng trưởng hai chữ số cho giai đoạn 2026 – 2030. Để đạt được mục tiêu này, một trong những nguồn lực có tính nền tảng và huyết mạch chính là điện năng và các nguồn năng lượng xanh, sạch…
Nhà đầu tư điện gió ngoài khơi tại Việt Nam vẫn đang ‘mò mẫm trong bóng tối’
Trả lời VnEconomy bên lề Diễn đàn năng lượng xanh Việt Nam 2025, đại diện doanh nghiệp đầu tư năng lượng tái tạo nhận định rằng Chính phủ cần nhanh chóng ban hành các thủ tục và quy trình pháp lý nếu muốn nhà đầu tư nước ngoài rót vốn vào các dự án điện gió ngoài khơi của Việt Nam...
Tìm lộ trình hợp lý nhất cho năng lượng xanh tại Việt Nam
Chiều 31/3, tại Hà Nội, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam chủ trì, phối hợp với Tạp chí Kinh tế Việt Nam tổ chức Diễn đàn Năng lượng Việt Nam 2025 với chủ đề: “Năng lượng xanh, sạch kiến tạo kỷ nguyên kinh tế mới - Giải pháp thúc đẩy phát triển nhanh các nguồn năng lượng mới”...
Thuế đối ứng của Mỹ có ảnh hướng thế nào đến chứng khoán?
Chính sách thuế quan mới của Mỹ, đặc biệt với mức thuế đối ứng 20% áp dụng từ ngày 7/8/2025 (giảm từ 46% sau đàm phán),
có tác động đáng kể đến kinh tế Việt Nam do sự phụ thuộc lớn vào xuất khẩu sang Mỹ (chiếm ~30% kim ngạch xuất khẩu).
Dưới đây là phân tích ngắn gọn về các ảnh hưởng chính: