Tuần trước, giá dầu thô biến động mạnh và vượt mốc 100 USD/thùng lần đầu tiên trong gần 8 năm trở lại đây, sau khi Nga mở cuộc tấn công quân sự nhằm vào Ukraine.

Việc giá dầu leo lên ngưỡng này đã có nền tảng từ trước là xu hướng tăng giá mãnh liệt của hàng hoá cơ bản trên toàn cầu sau đợt sụt giảm chóng vánh khi Covid trở thành đại dịch toàn cầu cách đây 2 năm. Tuy nhiên, giá dầu leo thang cũng đang đe doạ tiến trình phục hồi khỏi đại dịch của nền kinh tế thế giới trong lúc nhiều quốc gia phải vật lộn với lạm phát.

CÁC QUỸ HÀNG HOÁ CƠ BẢN ĐANG HÚT VỐN MẠNH

Việc giá dầu đạt mốc 3 con số là một cú sốc đối với người tiêu dùng toàn cầu, nhất là khi họ đi bơm xăng. Nhưng các nhà giao dịch không cho rằng nhu cầu tiêu thụ dầu vì thế đã giảm sút. Thay vào đó, họ đang chuẩn bị sẵn sàng cho sự tiếp diễn của thị trường giá lên (bull market) của dầu thô và các hàng hoá hoá cơ bản khác. Từ đầu năm đến nay, giá dầu Brent giao sau tại London đã tăng hơn 55%, trong khi giá dầu WTI giao sau tại Mỹ tăng gần 59%.

Xu hướng tăng của giá dầu được củng cố vững chắc hơn sau khi Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Anh và Canada vào cuối tuần vừa rồi nhất trí chặn một số ngân hàng của Nga khỏi hệ thống thanh toán liên ngân hàng quốc tế SWIFT. Đây là một phần trong gói trừng phạt bổ sung nhằm mục đích cô lập Nga khỏi hệ thống tài chính toàn cầu, từ đó làm suy yếu nền kinh tế và tài chính của nước Nga.

Lúc gần 16h chiều ngày 28/2 theo giờ Việt Nam, giá dầu WTI tăng 3,73 USD/thùng so với đóng cửa cuối tuần trước, tương đương tăng 4%, giao dịch ở 95,24 USD/thùng. Giá dầu Brent tăng 3,59 USD/thùng, tương đương tăng 3,5%, giao dịch ở 101,4 USD/thùng.

Vào cuối tuần vừa rồi, sau khi việc “cấm cửa” Nga khỏi SWIFT được công bố, giá dầu Brent có lúc tăng hơn 7% và giá dầu WTI tăng 8%. Đó là bởi thị trường cho rằng biện pháp trừng phạt cứng rắn này sẽ khiến các công ty dầu khí và giao dịch năng lượng của Nga gặp khó khăn trong việc tiếp cận với nguồn tài chính cần thiết để sản xuất và mua bán dầu.

“Tốc độ tăng của giá dầu là điều khiến tôi lo sợ hơn cả”, nhà giao dịch năng lượng cấp cao Rebecca Babin thuộc CIBC Private Wealth nói với tờ Wall Street Journal. Bà Babin dự báo giá dầu sẽ còn tăng cao hơn nếu có thêm các biện pháp trừng phạt áp lên các công ty năng lượng và ngân hàng Nga. Đến hiện tại, các lệnh trừng phạt vẫn cho phép thanh toán cho các giao dịch năng lượng của Nga được tiếp tục qua một số công ty tài chính không bị trừng phạt.

Từ đầu năm đến nay, các nhà đầu tư đã rót khoảng 3,5 tỷ USD vào các quỹ chỉ số hàng hoá cơ bản như Invesco DB Commodity Index Tracking Fund. Đây là mức hút vốn ròng mạnh nhất của các quỹ như vậy trong khoảng thời gian tương ứng kể từ khi các quỹ này bắt đầu nở rộ cách đây một thập kỷ - theo dữ liệu của FactSet. Trong vòng 12 tháng qua, các quỹ đầu tư thuộc loại này đã thu hút hơn 10 tỷ USD.

Nhà đầu tư cũng mạnh tay gom mua cổ phiếu của các công ty năng lượng, qua đó đặt cược vào sự tăng giá cao hơn của dầu, đồng thời tăng đặt cược vào các hợp đồng dầu tương lai (futures) và quyền chọn (options) dầu.

“THỊ TRƯỜNG CÓ THỂ TRỞ NÊN CỰC KỲ HOẢNG SỢ”

Theo dữ liệu của Uỷ ban Giao dịch hàng hoá tương lai Mỹ (CFTC), số hợp đồng đầu cơ giá lên đối với dầu của các quỹ phòng hộ và các nhà đầu cơ khác đang tăng mạnh. Tỷ lệ giữa số hợp đồng đầu cơ giá lên và số hợp đồng đầu cơ giá xuống gần đây đạt mức 15-1, cao nhất kể từ mùa hè năm ngoái.

Một số nhà giao dịch thậm chí đã đặt cược lớn vào sự tăng giá của dầu từ trước khi Nga tấn công Ukraine, dựa trên đánh giá cho rằng khả năng để tăng sản lượng dầu của thế giới ngày càng suy giảm. Công suất khai thác dầu toàn cầu đã sa sút trong những năm gần đây khi các hãng dầu lửa chịu sức ép phải hạn chế chi tiêu và cắt giảm khí thải carbon. Các nhà đầu tư lớn rút khỏi ngành dầu lửa cũng khiến các công ty khai thác dầu khí gặp khó khăn về vốn.

Các nhà đầu cơ dầu giá lên lập luận rằng những xu hướng này, cùng với lượng dầu tồn kho giảm xuống tạo điều kiện cho dầu tăng giá, và sự tăng giá đó càng được khuếch đại bởi một cuộc xung đột quân sự kéo dài.

“Tất cả mở đường cho một ‘cơn điên’ của giá dầu”, Giám đốc đầu tư (CIO) Josh Young thuộc Bison Interests phát biểu. Ông Young đặt cược vào sự tăng giá của dầu bằng cách mua cổ phiếu dầu khí. Sau nhiều năm kém cỏi so với thị trường nói chung, cổ phiếu năng lượng tại Mỹ đang trở thành “ngôi sao” sáng nhất Phố Wall. Năm nay, nhóm năng lượng trong chỉ số S&P 500 đã tăng 23%, trong khi chỉ số giảm 8%.

Một số nhà đầu tư như ông Young nói giá dầu có thể lên gần mức kỷ lục mọi thời đại xấp xỉ 150 USD/thùng thiết lập hồi năm 2008 do những giới hạn về nguồn cung dầu toàn cầu. Công ty tư vấn Rystad Energy nói giá dầu có thể lên khoảng 130 USD/thùng nếu tình hình Ukraine xấu đi, trong khi các nhà phân tích của ngân hàng JPMorgan Chase dự báo giá dầu có thể đạt 120 USD/thùng.

Vài trong số những hợp đồng quyền chọn phổ biến nhất đối với dầu thô WTI trong thời gian gần đây là những hợp đồng đặt cược vào khả năng giá dầu đạt các mức từ 101 đến 140 USD/thùng – theo dữ liệu từ QuikStrike. Trước phiên tăng bùng nổ của giá dầu hôm thứ Năm tuần trước, các nhà giao dịch đã có nhiều tháng đặt cược giá dầu lên 100 USD/thùng.

Đương đầu với áp lực lớn do giá dầu cao đặt ra, chính quyền Tổng thống Joe Biden đang cân nhắc khả năng xả dự trữ dầu chiến lược. Nếu Mỹ đạt một thoả thuận hạt nhân với Iran, để Iran có thể nối lại xuất khẩu dầu, thì nguồn cung dầu toàn cầu cũng sẽ được cải thiện.

Tình hình Nga-Ukraine được dự báo sẽ tiếp tục có ảnh hưởng lớn đến thị trường hàng hoá cơ bản và nền kinh tế toàn cầu, bởi Nga chiếm hơn 10% sản lượng dầu, khí đốt và lúa mì của thế giới. Nga cũng là nước sản xuất hàng đầu bồ tạt (potash), một nguyên liệu quan trọng để sản xuất phân bón. Nước này còn là như cung cấp lớn palladium và bạch kim, hai kim loại giữ vai trò then chốt trong bộ chuyển đổi xúc tác (catalytic converter), bộ phận lọc khí thải trong xe ô tô.

Các nhà giao dịch kỳ cựu cảnh báo rằng nếu tình trạng khan hiếm nguồn cung dầu nghiêm trọng xuất hiện, giá dầu sẽ có phản ứng rất nhanh. Ông Roberg Yawger, Giám đốc phục trách mảng năng lượng giao sau tại Mizuho Securities USA, nói rằng giá dầu có thể lên 125 USD/thùng nếu xung đột Nga-Ukraine xấu đi.

“Thị trường có thể trở nên cực kỳ hoảng sợ và dầu sẽ rất đắt đỏ”, ông Yawger nói.