Tác động của dịch Covid-19 đã khiến nhiều doanh nghiệp trong nước phải tạm ngừng sản xuất, cho công nhân nghỉ việc hoặc giãn việc. Doanh nghiệp vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vừa bước  vào Việt Nam lên kế hoạch tìm hiểu và phát triển kinh doanh cũng phải tạm dừng lại.

Theo đánh giá của Tổng cục Thống kê, trong quý 1 và 2/2021, thị trường lao động Việt Nam liên tiếp hứng chịu những tác động xấu do sự bùng phát lần thứ 3 và thứ 4 của đại dịch Covid-19. Tính riêng quý 1/2021, ghi nhận cả nước có 9,1 triệu lao động từ 15 tuổi trở lên chịu ảnh hưởng của dịch Covid-19.

GIẢM LAO ĐỘNG VÀ THU HẸP SẢN XUẤT 

Báo cáo của Bộ LĐTB&XH cho thấy dịch bệnh tác động mạnh vào những ngành, nghề, khu vực, nhóm lao động chủ yếu, số lượng người có việc làm phi chính thức gia tăng do nhiều cơ sở sản xuất kinh doanh đã buộc phải ngừng hoạt động thời gian dài.

Có 19,9% lao động trong các cơ sở sản xuất kinh doanh và 19% lao động trong các doanh nghiệp, hợp tác xã bị ảnh hưởng. Lao động ở khu vực thành thị cũng chịu bị tác động mạnh của dịch Covid-19 khi phải tiến hành các biện pháp phòng dịch tại các nhà máy, công xưởng.

Một số ngành bị ảnh hưởng mạnh như nghệ thuật, vui chơi giải trí thu nhập của lao động bị giảm 5,2%, vận tải kho bãi thu nhập của lao động giảm 2,7%, dịch vụ lưu trú, ăn uống doanh thu giảm 3%, du lịch lữ hành doanh thu giảm 60,1%. Hoạt động đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài cũng chịu ảnh hưởng, hiện có 40.000 lao động đã hoàn tất các thủ tục, nhưng chưa thể xuất cảnh.

Dịch Covid -19 lần thứ tư đã tác động mạnh tới thị trường lao động và sản xuất kinh doanh tại Bắc Ninh, Bắc Giang. Tính đến nay, tỉnh Bắc Giang buộc phải tạm đóng cửa 4 khu công nghiệp có 322 doanh nghiệp với tổng số gần 150.000 lao động tạm ngừng việc, tỉnh Bắc Ninh có 42.000 lao động trên tổng số 320.000 lao động phải ngừng việc. Tp.Hải Phòng có hơn 30.000 lao động bị ảnh hưởng tiêu cực; tại Hà Nội, Tp.HCM, Đà Nẵng, Vĩnh Phúc... một số khu vực phong tỏa, giãn cách đã phải đóng cửa một số hoạt động sản xuất, kinh doanh không thiết yếu, làm ảnh hưởng đến việc làm của hàng triệu lao động.

Báo cáo “Một năm sau tác động của Covid-19: thách thức và cơ hội đối với các ứng viên tìm việc trong các doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam” do Navigos Group  phát hành đã chỉ ra rằng ảnh hưởng bởi Covid-19 khiến nhiều doanh nghiệp mới của Nhật có kế hoạch tìm hiểu và phát triển kinh doanh tại Việt Nam đang tạm dừng lại.

Trong quý 1/2021, vẫn có hiện tượng đóng băng tuyển dụng tại một số các doanh nghiệp và tập trung vào việc phát triển cho đội ngũ nhân sự hiện tại. Việc giảm nhân sự tập trung vào công nhân và nhân viên phổ thông. Bên cạnh đó, doanh nghiệp Nhật còn chọn các biện pháp như giảm lương, cho phép nhân viên làm việc luân phiên...

Theo số liệu của Hiệp hội Doanh nghiệp Nhật Bản tại Tp. HCM và Văn phòng Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản (JETRO) tại Tp.HCM, có đến 70% doanh nghiệp bị ảnh hưởng cả về hoạt động sản xuất kinh doanh và các hoạt động liên quan đến nhân sự.

Doanh nghiệp trong nước cũng nằm trong xu thế giảm lao động và thu hẹp sản xuất. Bà Đinh Thị Loan, đại diện một doanh nghiệp tại huyện Hóc Môn, Tp.HCM cho biết doanh nghiệp của bà chuyên xuất khẩu nông sản đi châu Âu. Tuy nhiên, dịch Covid-19 khiến cho hàng hóa không thể xuất ngoại, công nhân không có việc làm.

Doanh nghiệp đã phải cắt giảm 50% số lao động đang làm việc, tức khoảng gần 20 người để duy trì chi phí cho công ty. Ông Trần Văn Dương, đại diện một doanh nghiệp du lịch tại Hà Nội chia sẻ, dịch bệnh cũng đã khiến công ty ông buộc phải cắt giảm hàng loạt lao động. Hơn 80% nhân viên trong công ty phải nghỉ việc.

GIẢI PHÁP ỔN ĐỊNH VIỆC LÀM CHO NGƯỜI LAO ĐỘNG 

Đại dịch Covid-19 đã làm ngưng trệ sản xuất, doanh nghiệp thiếu việc làm, một bộ phận lao động phải nghỉ việc, một bộ phận làm việc bán thời gian. Trước thực trạng này, nhiều ý kiến đề xuất Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp cần có giải pháp sắp xếp lại lực lượng lao động phù hợp với khối lượng sản xuất và những thay đổi trong điều kiện bình thường mới.

Tại phiên họp Chính phủ thường kỳ đầu tháng 5/2021, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng đề xuất Chính phủ giao Bộ LĐTB&XH khẩn trương nghiên cứu, thực hiện các chính sách, giải pháp hỗ trợ người lao động còn gặp khó khăn do ảnh hưởng của dịch bệnh; đồng thời, đẩy mạnh kết nối cung cầu thị trường lao động, các hoạt động hỗ trợ tìm việc làm cho người lao động.

Cụ thể, các bộ, ngành, địa phương cần tạo điều kiện tiếp tục tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp sản xuất. Trong đó, tập trung cải cách quy trình, thủ tục để doanh nghiệp tiếp cận các chính sách hỗ trợ đơn giản, thuận tiện, kịp thời nhằm kích thích nền kinh tế, cũng như nhu cầu sử dụng lao động. Những biện pháp này không chỉ giúp các doanh nghiệp và người lao động thoát khỏi nguy cơ phá sản, mất việc và giảm thu nhập, mà còn tạo động lực thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển.

Cùng với đó, lãnh đạo Tổng cục Thống kê cũng đề xuất, các địa phương tích cực triển khai các gói hỗ trợ đặc thù, đa dạng hóa hình thức trợ cấp, mở rộng các chương trình đào tạo hướng nghiệp phù hợp với nhiều đối tượng. Đặc biệt là lao động nữ, lao động không có trình độ chuyên môn kỹ thuật, lao động phi chính thức, nhằm ổn định an sinh xã hội, tạo động lực cho người lao động làm việc, góp sức vào quá trình phục hồi và phát triển kinh tế.

Một trong những giải pháp quan trọng nhất hiện nay là chú trọng đào tạo lại nguồn nhân lực, vì thị trường lao động Việt Nam có khoảng 75% lao động không được đào tạo chuyên môn kỹ thuật. Theo ông Phạm Hoài Nam, Vụ trưởng Vụ Thống kê dân số và lao động (Tổng cục Thống kê), đây là hạn chế lớn của nền kinh tế Việt Nam trong bối cảnh dịch vẫn có những diễn biến mới và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0  đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn thế giới. 

“Chất lượng nguồn lao động chưa cao sẽ là rào cản ngăn cách cơ hội thích ứng và bắt kịp với các xu hướng công nghệ mới, các phương thức kinh doanh mới của thế giới”, ông Phạm Hoài Nam chỉ rõ.

Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, để xã hội ổn định, Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp cần tạo dựng quỹ an sinh xã hội để đảm bảo cuộc sống tối thiểu cho những lao động bị mất việc làm. Các chính sách này không những duy trì được hoạt động sản xuất mà còn là giải pháp nâng cao năng suất lao động của nền kinh tế.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đã đề xuất Chính phủ giao Bộ LĐTB&XH nghiên cứu, báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ các giải pháp thúc đẩy hoạt động đào tạo, đào tạo lại người lao động theo hướng giúp người lao động nâng cao kỹ năng, thích ứng tốt hơn trong bối cảnh hậu Covid-19 và cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0.

“Việc đào tạo cần gắn kết chặt chẽ với nhu cầu của doanh nghiệp, để doanh nghiệp quyết định trong việc lựa chọn chương trình, cơ sở đào tạo, người lao động... nhằm bảo đảm hiệu quả của hoạt động đào tạo”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.