Tại hội nghị thượng đỉnh trực tuyến của nhóm BRICS - một “câu lạc bộ” của các nền kinh tế mới nổi hàng đầu thế giới - vào đầu tuần này, Ấn Độ kêu gọi các thành viên trong nội bộ BRICS giải quyết mất cân đối thương mại với New Delhi. Trong khi đó, Brazil lại chỉ trích chính sách thương mại của Mỹ.

Phát biểu tại hội nghị, Ngoại trưởng Ấn Độ S. Jaishankar nói thâm hụt thương mại lớn nhất của nước này là “với các đối tác trong BRICS” - nhóm có các thành viên chủ lực là Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi.

Ông Jaishankar đại diện Ấn Độ dự thượng đỉnh BRICS lần này trong bối cảnh New Delhi có những tín hiệu cải thiện quan hệ với cả Bắc Kinh và Mỹ.

Tuần trước, Thủ tướng Narendra Modi đã có cuộc gặp với Chủ tịch Tập Cận Bình khi nhà lãnh đạo Ấn Độ tới Trung Quốc dự hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO). Cuộc gặp diễn ra đúng vào lúc Ấn Độ và Mỹ đang căng thẳng về thương mại, sau khi Mỹ áp thuế quan 50% lên hàng hóa từ Ấn Độ.

Nhưng mấy ngày gần đây, căng thẳng Mỹ - Ấn đã có dấu hiệu giảm bớt, khi Tổng thống Mỹ Donald Trump khẳng định “luôn là bạn tốt của ông Modi”. Ngày 9/9, ông Trump nói đàm phán thương mại giữa hai nước vẫn tiếp tục diễn ra và bày tỏ tin tưởng hai bên có thể đi đến một thỏa thuận.

Quan điểm mà nhà ngoại giao cấp cao nhất của Ấn Độ đưa ra tại thượng đỉnh BRICS trái ngược với quan điểm của nước chủ nhà Brazil, dù Brazil và Ấn Độ đều nằm trong số những nước bị Mỹ áp thuế quan mạnh nhất. Giống như đối với Ấn Độ, Mỹ cũng đánh thuế 50% đối với Brazil.

Phát biểu tại hội nghị, Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva nói các nước BRICS cần tăng cường hội nhập thương mại và tài chính để giảm bớt tác động của chủ nghĩa bảo hộ. “Việc dùng thuế quan để gây sức ép đã được bình thường hóa như một công cụ để thống lĩnh thị trường và can thiệp vào các vấn đề nội bộ của nước khác”, ông Lula nói, nhưng không đề cập đến một quốc gia cụ thể nào.

Trong số các nước BRICS, Nga đang đối mặt với khả năng bị phương Tây tăng cường các biện pháp trừng phạt nhằm buộc nước này chấm dứt chiến tranh với Ukraine. Trung Quốc đang đàm phán thương mại với Mỹ trong thời gian hòa hoãn thuế quan, và nếu không có thỏa thuận nào đạt được, thuế quan giữa hai nước có thể tăng trở lại mức ba con số trước cuối năm nay. Nam Phi đang bị Mỹ áp thuế đối ứng 30%.

Phát biểu tại hội nghị BRICS, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nói: “Chiến tranh thương mại và thuế quan làm gián đoạn nghiêm trọng nền kinh tế thế giới và xói mòn các nguyên tắc thương mại quốc tế”. Ông Tập kêu gọi các nước BRICS đoàn kết để ứng phó với sự gia tăng của thuế quan.

Theo nhận định của nhà nghiên cứu cấp cao Chietigj Bajpaee thuộc viện Chatham House trong một cuộc trao đổi với hãng tin CNBC, Ấn Độ xem BRICS chủ yếu là một sáng kiến kinh tế, trong khi Trung Quốc và Nga coi nhóm này mang ý nghĩa địa chính trị nhiều hơn.

Ấn Độ đã thúc đẩy các sáng kiến kinh tế trong BRICS như Ngân hàng Phát triển Mới (NDB) - một khuôn khổ tài chính có vai trò hỗ trợ thanh khoản khẩn cấp.

“Trong tầm nhìn chiến lược của Trung Quốc, việc tham gia BRICS giúp bổ sung cho trọng tâm địa kinh tế của Sáng kiến Vành đai và Con đường, cũng như vai trò an ninh-địa chính trị của SCO trong việc mở rộng ảnh hưởng toàn cầu của Trung Quốc”, một báo cáo hồi tháng 3 của tổ chức Carnegie Endowment for International Peace nhận định.

Nói về thâm hụt thương mại, nhập khẩu hàng hóa Trung Quốc vào Ấn Độ đã tăng liên tục trong những năm gần đây, khiến thâm hụt thương mại của Ấn Độ với Trung Quốc tăng lên mức kỷ lục 99,21 tỷ USD trong năm tài khóa kết thúc vào tháng 3/2025. Trong 8 tháng đầu năm 2025, Trung Quốc có thặng dư thương mại 77,7 tỷ USD với Ấn Độ, tăng 16% so với cùng kỳ năm ngoái - theo số liệu hải quan Trung Quốc công bố đầu tuần này.

“Bản thân BRICS có thể nêu gương bằng cách rà soát lại dòng chảy thương mại giữa các nước thành viên”, Ngoại trưởng Jaishankar phát biểu, nói rằng Ấn Độ đã và đang hối thúc tìm kiếm “các giải pháp nhanh chóng” cho vấn đề thâm hụt thương mại của nước này.

Thương mại song phương giữa Ấn Độ và Nga cũng đạt mức cao kỷ lục 68,7 tỷ USD trong năm tài khóa 2025. Trong đó, nhập khẩu dầu từ Nga vào Ấn Độ tăng mạnh, góp phần dẫn tới mức thâm hụt thương mại 59 tỷ USD của New Delhi với Moscow.

“Ấn Độ chưa thể tiếp cận đầy đủ với các thị trường BRICS, dù sự thật là nhập khẩu từ tất cả các nước BRICS vào Ấn Độ đã tăng mạnh trong 10 năm qua. Cần phải có một sáng kiến để thúc đẩy xuất khẩu của Ấn Độ”, một báo cáo của tổ chức nghiên cứu Natstrat của Ấn Độ hồi tháng 3 năm nay nhận xét.

Hội nghị trực tuyến kéo dài 1 giờ rưỡi của BRICS hội tụ các nhà lãnh đạo đến từ Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc, Nam Phi, Ai Cập, Indonesia, Iran, Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) và Ethiopia - Chính phủ Brazil cho biết trong một tuyên bố. Cũng theo tuyên bố này, hội nghị đã thảo luận về những rủi ro mà sự gia tăng của chủ nghĩa đa phương đặt ra, nhất là trong thương mại quốc tế, và tìm kiếm các biện pháp để tăng cường các cơ chế cho đoàn kết, hợp tác và giao thương giữa các nước BRICS.