Không gian công cộng: Động lực mới cho sự phát triển bền vững của TP. Hồ Chí Minh

Tại buổi tọa đàm "Không gian công cộng - Từ biểu tượng đô thị đến động lực tăng trưởng kinh tế" do VTV9 tổ chức ngày 23/12, các chuyên gia cho rằng không gian công cộng không chỉ là phúc lợi xã hội mà còn là một tài sản chiến lược của nền kinh tế đô thị.

Tuy nhiên, tại TP. Hồ Chí Minh, thành phố đang trên đà trở thành một siêu đô thị trong vòng 5 năm tới, lại đang thiếu hụt nghiêm trọng các không gian công cộng, nhất là những khu vực có thể phục vụ cho nhu cầu giải trí, giao lưu văn hóa và tăng cường sức khỏe cộng đồng. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc quy hoạch và phát triển các khu vực công cộng mới, đặc biệt là dọc theo bờ sông Sài Gòn, nơi có tiềm năng lớn nhưng chưa được khai thác hiệu quả.

THU HÚT DÒNG VỐN MỚI, GIA TĂNG GIÁ TRỊ BẤT ĐỘNG SẢN

Kiến trúc sư Steven Townsend, Giám đốc điều hành Studio Urban Design (SUDV), cho biết TP. Hồ Chí Minh đang phát triển nhanh chóng, nên những không gian công cộng, hạ tầng công cộng là cần thiết để tăng chất lượng cuộc sống, bảo vệ người dân đô thị chống lại các thiên tai, biến đổi khí hậu. Ông nhấn mạnh vai trò của không gian công cộng đa chức năng, tích hợp sử dụng đất, kết nối giao thông – kinh tế – xã hội và định vị bản sắc đô thị.

Trong khi đó, Kiến trúc sư David Ching, Phó chủ tịch Janus Capital Việt Nam, từng giữ chức Giám đốc Quy hoạch và Phát triển tại Vườn chim Jurong (Singapore), đã sống ở Việt Nam được 20 năm, cho rằng Việt Nam và Singapore có những điểm tương đồng. Ở Singapore có 9 tuyến MRT đã phủ toàn quốc. Đây là những tuyến đường huyết mạch, là mạch máu để duy trì mạch sống của đất nước. Ngoài ra, Singapore cũng có những biểu tượng, những không gian công cộng để thu hút khách du lịch và là nơi để người dân đến vui chơi, trải nghiệm như Singapore Zoo, Gardens by the Bay.

"Singapore xem mặt nước rất quan trọng nên đã tận dụng rất tốt không gian mặt nước khi biến các bờ sông thành các khu công viên công cộng, kết nối với các tòa nhà. Trước đây, các con sông cũng ô nhiễm trầm trọng và phải mất 20 năm mới làm sạch", ông Steven Townsend chia sẻ thêm.

Nhìn nhận từ góc độ nghiên cứu bất động sản, ông Sử Ngọc Khương, Giám đốc Cấp cao Bộ phận Đầu tư Savills Việt Nam, đánh giá các đô thị sở hữu hệ thống không gian công cộng chất lượng thường có giá trị bất động sản bền vững hơn, thu hút dòng vốn dài hạn và gia tăng uy tín thị trường trong các thương vụ M&A quốc tế.

Nhiều chuyên gia cũng chỉ ra rằng việc phát triển không gian công cộng không chỉ đơn thuần là một khoản chi phí mà còn là một khoản đầu tư sinh lợi. Tại các siêu đô thị như New York, London hay Singapore, không gian công cộng đã trở thành "mỏ neo" thu hút dòng vốn đầu tư mới, kích hoạt kinh tế dịch vụ và gia tăng giá trị bất động sản.

Đơn cử tại New York, các dự án như High Line hay Hudson Yards đã thay đổi diện mạo đô thị và kéo theo làn sóng đầu tư tư nhân quy mô lớn. Trong khi đó, Singapore với mô hình "City in a Garden" đã biến không gian công cộng thành hình ảnh nhận diện quốc gia, tạo nền tảng cho tăng trưởng du lịch và dịch vụ.

Singapore thực hiện theo hình thức hợp tác công tư (PPP), xã hội hóa. Phối hợp với các doanh nghiệp tư nhân để phát triển các không gian công cộng cho địa phương. Do vậy, đến nay, 50% diện tích là mảng xanh.

ĐỘNG LỰC TĂNG TRƯỞNG BỀN VỮNG CHO TP. HỒ CHÍ MINH

Theo các chuyên gia, không gian công cộng không chỉ là nơi để người dân thư giãn, mà còn là nơi diễn ra các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, tạo nên sức sống và bản sắc riêng cho thành phố. Tại nhiều địa phương ở Mỹ, không gian công cộng đôi khi chỉ là một bãi đất trống, nhưng chính tại đó, người dân có thể gặp gỡ, tổ chức các hoạt động cộng đồng, tạo nên một nếp văn hóa sống đặc trưng của đô thị.

Do đó, định hướng phát triển của Việt Nam nói chung và TP. Hồ Chí Minh nói riêng phải xây dựng được những nơi đáng sống cho công chúng. Bờ sông, hồ nước cần được quy hoạch, cần làm lại cho đẹp hơn. Điều này không chỉ cải thiện chất lượng sống mà còn thu hút khách du lịch và nhà đầu tư.

Tại TP. Hồ Chí Minh, việc quy hoạch bờ sông Sài Gòn và các khu vực lân cận như quận 4, Thủ Thiêm có thể tạo ra những không gian công cộng liên hoàn, kết nối các khu vực với nhau và tạo ra một hệ sinh thái đô thị bền vững.

Theo các chuyên gia, để TP. Hồ Chí Minh có thể phát triển không gian công cộng hiệu quả, cần có sự phối hợp liên ngành và quy hoạch cụ thể. Đầu tư vào giao thông công cộng cũng là một yếu tố quan trọng, bởi nếu đi lại không thuận tiện, không gian công cộng sẽ không thể thu hút người dân. Hơn nữa, việc phát triển không gian công cộng cần được thực hiện theo mô hình hợp tác công tư (PPP), nhằm giảm bớt gánh nặng ngân sách và tận dụng nguồn lực từ khu vực tư nhân.

Phân tích không gian công cộng dưới góc nhìn năng suất lao động và phát triển con người, TS. Nguyễn Bá Hùng, chuyên gia Kinh tế trưởng tại Văn phòng ADB Việt Nam, cho rằng đầu tư cho không gian công cộng chính là đầu tư cho sức khỏe thể chất – tinh thần, giảm chi phí xã hội dài hạn và hạn chế nguy cơ “chảy máu chất xám” tại các đô thị lớn.

Ông Hùng cũng như các chuyên gia khác đều nhận định rằng không gian công cộng – khi được đầu tư đúng mức và quản trị hiệu quả – sẽ không chỉ là “khoảng thở” của đô thị, mà còn trở thành động lực tăng trưởng mới, bền vững cho nền kinh tế TP. Hồ Chí Minh trong dài hạn, góp phần hình thành hạ tầng giá trị và nâng cao năng lực cạnh tranh của Thành phố trên trường quốc tế.