Kinh tế tăng trưởng mạnh nhất 2 năm, nhiều người Mỹ vẫn không vui

Dữ liệu công bố công bố tuần trước cho thấy nền kinh tế Mỹ tăng trưởng nhanh nhất trong 2 năm nhưng khảo sát lại ghi nhận tâm lý của người dân và các doanh nghiệp trên toàn nước Mỹ vẫn ảm đạm.

Theo các nhà phân tích, các số liệu này phản ánh hai xu hướng dường như trái ngược nhưng vẫn có thể song hành trong một nền kinh tế. Đó là tăng trưởng mạnh không đồng nghĩa phần lớn người dân cảm nhận rõ lợi ích.

Trong quý 3/2025, tổng sản phẩm trong nước (GDP) của Mỹ tăng 4,3% theo tốc độ quy đổi theo năm, vượt xa dự báo của các nhà kinh tế. Tuy nhiên, đà tăng này không kéo theo bùng nổ tuyển dụng của doanh nghiệp và cũng chưa đi kèm tín hiệu lạm phát trở lại trạng thái bình thường.

“GDP là một khái niệm trừu tượng. Nhưng người dân nhìn vào việc làm. Họ hiểu rằng nếu mất việc, họ có thể không dễ tìm được công việc khác. Và họ cũng thấy chi phí sinh hoạt tăng lên: từ cà phê, thịt bò, tiền điện đến dịch vụ chăm sóc trẻ em và gần như mọi thứ khác", ông Mark Zandi, nhà kinh tế trưởng của công ty phân tích Moody’s Analytics, chỉ ra trong một cuộc trả lời phỏng vấn của hãng tin CNN.

NỀN KINH TẾ HÌNH CHỮ K VẪN TIẾP DIỄN

Theo các nhà phân tích, GDP có thể xem như “bảng điểm” của nền kinh tế, nhưng giống mọi bảng điểm, chỉ số này không phản ánh đầy đủ thực trạng đời sống của tất cả thành phần kinh tế.

Một trong những lý do lớn nhất thúc đẩy GDP của Mỹ tăng tốc trong quý 3 là tiêu dùng đi lên. Điều này từng diễn ra dưới cả chính quyền cựu Tổng thống Joe Biden và chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump nhiệm kỳ đầu tiên: người tiêu dùng nhìn chung vẫn chi tiêu mạnh dù nền kinh tế đối mặt nhiều lực cản.

Vấn đề là số liệu GDP không cho thấy nhóm nào chi tiêu mạnh hơn. Theo các nhà kinh tế, phần tiêu dùng tăng lên trong quý 3 nhiều khả năng đến từ nhóm thu nhập cao - những người hưởng lợi nhiều nhất từ giá bất động sản tăng và lợi nhuận lớn từ đầu tư chứng khoán.

Trong khi đó, nhiều người Mỹ thu nhập thấp và trung bình chật vật hơn để cân đối ngân sách. Một bộ phận phải cắt giảm chi tiêu và bắt đầu chậm thanh toán các hóa đơn.

“Kinh tế vẫn do người nghỉ hưu và nhóm 10% giàu nhất dẫn dắt. Đây là một nền kinh tế hình chữ K”, ông Mike Reid, nhà kinh tế cấp cao của RBC Capital Markets, nhận xét.

Nền kinh tế hình chữ K là cách nói về giai đoạn tăng trưởng mà các nhóm trong xã hội đi theo hai hướng trái ngược. Một nhóm - thường là người thu nhập cao và sở hữu tài sản - đi lên rõ rệt, trong khi nhóm thu nhập thấp và trung bình vẫn chật vật vì việc làm bấp bênh và chi phí sinh hoạt tăng.

LẠM PHÁT VẪN GÂY SỨC ÉP

Dù có thể không cảm nhận được GDP tăng trưởng mạnh, nhiều người Mỹ cảm nhận rõ tình trạng giá cả hàng hóa và dịch vụ leo thang. Lạm phát tại Mỹ không bùng lên như một số lo ngại sau khi chính quyền ông Trump triển khai các chính sách thuế quan mới. Tuy nhiên, chỉ số này chưa cải thiện đáng kể từ sau khi ông nhậm chức hồi tháng 1.

Theo số liệu chính phủ, lạm phát tại Mỹ vào tháng 1 năm nay ở quanh mức 3% theo năm. Tháng 11, lạm phát đã giảm về 2,7%, song số liệu này có thể chịu sai lệch nhất định do tác động của đợt đóng cửa chính phủ. Dữ liệu từ Cục Thống kê Lao động Mỹ (BLS) cho thấy mức lạm phát hiện vẫn cao hơn đáng kể so với mức bình quân 1,7% theo năm trong thập kỷ trước khi đại dịch Covid-19 bùng phát.

Giá một số mặt hàng thiết yếu đã hạ nhiệt, như giá trứng tháng 11 đã giảm hơn 13% so với cùng kỳ năm ngoái, còn giá sữa giảm 1%. Giá xăng cũng tương đối ổn định, với mức bình quân toàn quốc giảm về 2,86 USD/gallon những ngày gần đây - mức thấp nhất trong 4 năm rưỡi và giảm mạnh so với mức khoảng 5 USD/gallon vào năm 2022 sau khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra.

Dù vậy, giá của nhiều mặt hàng thiết yếu khác vẫn tăng. Người tiêu dùng Mỹ hiện trả trung bình cao hơn 7% cho tiền điện - vấn đề nóng trong các cuộc đua ghế thống đốc tại bang New Jersey và Virginia tháng 11 vừa qua.

Giá khí đốt tự nhiên - nguồn sưởi ấm phổ biến nhất ở Mỹ - tăng 9%. Thịt bò xay trong tháng 11 tăng 15% so với cùng kỳ năm ngoái, mức tăng mạnh nhất kể từ năm 2020. Ngoài ra, người dân cũng phải chi nhiều hơn đáng kể cho dịch vụ sửa chữa ô tô (tăng 10%) và cà phê (tăng 19%).

Dù tiền lương cũng tăng nhưng thường không theo kịp mức tăng chi phí sinh hoạt. Dữ liệu tiền gửi của ngân hàng Bank of America cho thấy trong tháng 11, tiền lương chỉ tăng nhanh hơn giá cả ở nhóm hộ gia đình thu nhập cao. Tăng trưởng tiền lương của nhóm thu nhập trung bình chỉ đạt 2,3%, còn nhóm thu nhập thấp chỉ nhích lên 1,4%.

NỖI LO MẤT VIỆC GIA TĂNG

Theo một số chuyên gia, nếu kinh tế Mỹ thực sự bùng nổ, người tiêu dùng sẽ ít phải lo lắng về khả năng giữ được việc làm. Nhưng các tín hiệu hiện nay lại cho thấy điều ngược lại.

Theo khảo sát niềm tin người tiêu dùng do tổ chức nghiên cứu The Conference Board công bố tuần trước, tỷ lệ người Mỹ cho rằng cơ hội việc làm sẽ dồi dào hơn trong 6 tháng tới giảm xuống mức thấp nhất trong 4 năm. Đồng thời, tỷ lệ người nhận định “tìm việc khó hơn” tăng lên.

Diễn biến này xuất hiện trong bối cảnh tỷ lệ thất nghiệp tháng 11 tại Mỹ tăng lên 4,6%, cao nhất trong 4 năm, tăng từ mức 4% hồi tháng 1. Vào đầu năm nay, lần đầu tiên sau 4 năm, số người tìm việc đã vượt số vị trí tuyển dụng. Các yếu tố này kéo tâm lý người tiêu dùng bi quan hơn.

Một lý do khiến hoạt động tuyển dụng chậm lại là doanh nghiệp tại Mỹ đang học cách xử lý nhiều công việc hơn với ít lao động hơn nhờ tiến bộ của trí tuệ nhân tạo (AI).

Bên cạnh đó, sự thay đổi khó lường trong chính sách thương mại của Tổng thống Trump khiến nhiều doanh nghiệp tạm dừng kế hoạch tuyển dụng để quan sát các bước đi chính sách tiếp theo. Thậm chí, một bộ phận doanh nghiệp chọn cắt giảm nhân sự để tránh phải tăng giá mạnh hơn và không phải chuyển phần chi phí do thuế quan sang người tiêu dùng.

Nhìn chung, GDP dù tăng trưởng mạnh cũng khó có thể khiến người dân bớt lo lắng về nền kinh tế. Để cải thiện điều này, tiền lương cần tăng cao hơn và đồng đều hơn, môi trường chính sách dễ dự báo hơn và việc làm ổn định hơn.