Tại Hội nghị lần thứ 26 các Bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26), Thủ tướng Chính phủ đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050.

Ngay sau COP26, Thủ tướng đã ban hành Đề án thực hiện các cam kết nêu trên. Đề án này tập trung vào 5 nhóm giải pháp chính nhằm đạt mục tiêu Net Zero trong đó có định giá carbon và phát triển thị trường carbon.

Theo các chuyên gia, thị trường carbon là một trong các giải pháp quan trọng giúp Việt Nam thực hiện cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Hiện đã có 80 quốc gia áp dụng cơ chế này, chủ yếu thông qua thuế carbon và thị trường carbon. Tại châu Âu, hệ thống thị trường carbon được triển khai từ năm 2005 và đã giúp giảm khoảng 37% lượng phát thải toàn khu vực này. Hay như Singapore, việc đánh thuế carbon cũng là một biện pháp hiệu quả để kiểm soát phát thải. Trung Quốc và nhiều quốc gia khác hiện cũng đang tích cực phát triển thị trường carbon.

Ở Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án phát triển thị trường carbon vào ngày 24/1/2025. Theo đó, từ nay đến năm 2028, Việt Nam sẽ triển khai vận hành thử nghiệm và đến năm 2029 sẽ vận hành chính thức, đồng thời kết nối với thị trường carbon thế giới.

Hiện nay, các bộ, ngành đang khẩn trương xây dựng hành lang pháp lý nhằm phấn đấu vận hành thử nghiệm thị trường carbon vào cuối năm 2025. Bộ Tài chính hiện đã trình Thủ tướng xem xét phê duyệt Nghị định về Sàn giao dịch carbon. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng Nghị định về trao đổi quốc tế kết quả giảm phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon. 

Theo kế hoạch, toàn bộ hành lang pháp lý và hạ tầng kỹ thuật cần thiết sẽ được hoàn thiện trong năm nay để thị trường carbon có thể vận hành thử nghiệm vào cuối năm 2025.

Trong cam kết thực hiện Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC), Việt Nam dự kiến phát thải hơn 900 triệu tấn khí nhà kính theo kịch bản phát triển thông thường. Tại NDC cập nhật năm 2022, Việt Nam cam kết giảm 15,8% lượng phát thải. Trong trường hợp nhận được hỗ trợ của quốc tế, Việt Nam có thể nâng mức giảm lên 43,5%, tương đương còn 45 triệu tấn CO2.

Điều đó cho thấy muốn thực hiện được NDC thì không thể thiếu các giải pháp tài chính cụ thể. Nếu không huy động được các nguồn lực này, cam kết sẽ khó thành hiện thực. Vì vậy, theo chuyên gia, thị trường carbon được xem là một trong những giải pháp quan trọng để Việt Nam thực hiện cam kết NDC.

Một số chuyên gia coi tín chỉ carbon đang dần trở thành một loại tiền tệ. Việc tham gia vào các cơ chế hợp tác quốc tế về thị trường carbon theo Điều 6 của Thỏa thuận Paris là yếu tố then chốt để Việt Nam đạt được các mục tiêu giảm phát thải quốc gia và huy động nguồn lực.

Theo chuyên gia, có hai hướng tiếp cận chính thị trường carbon là thuế carbon và thị trường carbon, gồm cả thị trường tuân thủ và thị trường bù trừ. Trong các lĩnh vực phát thải lớn, thị trường carbon sẽ đóng vai trò then chốt để giúp đạt được mục tiêu giảm phát thải.

Điểm đáng chú ý trong NDC đó là mỗi lĩnh vực đều có ước tính chi phí cụ thể, kịch bản hỗ trợ tài chính và kết quả tương ứng nếu có nguồn lực quốc tế. Tuy nhiên, việc huy động tài chính xanh từ bên ngoài vẫn là một thách thức, do năng lực nội tại về nhân lực, công nghệ xanh và hấp thụ dòng vốn còn hạn chế. Bên cạnh đó, là sự chênh lệch giữa chi phí giảm phát thải và giá tín chỉ carbon. 

Vì thế, khi tham gia thị trường carbon, cần tính toán kỹ về cơ hội, chi phí và lợi ích, vừa tận dụng được nguồn tài chính khí hậu, vừa thúc đẩy chuyển đổi công nghệ và giảm phát thải đồng thời huy động nguồn lực cho quốc gia, doanh nghiệp. Chuyên gia cho rằng nếu biết cách khai thác các cơ hội từ tín chỉ carbon, tận dụng sự kết nối giữa thị trường bù trừ và thị trường tuân thủ, giữa thị trường trong nước và thị trường quốc tế theo Điều 6 của Thỏa thuận Paris, thì cơ hội tài chính mang lại cho doanh nghiệp có thể tăng gấp 20-30 lần so với giá bán tín chỉ thông thường...

Nội dung đầy đủ bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 33-2025 phát hành ngày 18/8/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:

Link: VnEconomy- Tạp chí Kinh tế Việt Nam