Nguyên nhân giá đất hiếm thế giới tăng vọt

Giá kim loại đất hiếm thế giới đang trên đà tăng mạnh trong bối cảnh Trung Quốc siết hạn chế sản xuất và xuất khẩu cũng như Mỹ tăng cường tích trữ mặt hàng này do căng thẳng thương mại.

Theo dữ liệu từ công ty Argus Media của Anh, ngày 18/9 tại châu Âu, dysprosium có giá 840 USD/kg, cao gấp ba lần so với thời điểm trước khi Trung Quốc bắt đầu siết chặt hạn chế xuất khẩu đất hiếm hồi tháng 4. Dysprosium là nguyên tố đất hiếm được dùng phổ biến trong xe điện, tua-bin gió cũng như lò phản ứng hạt nhân.

Giá terbium, một nguyên tố đất hiếm khác cũng nằm trong diện bị siết xuất khẩu của Bắc Kinh, cũng tăng vọt lên mức 3.600 USD/kg tại châu Âu ngày 18/9, một mức kỷ lục mới. Đây là một loại đất hiếm quan trọng với lĩnh vực năng lượng và quốc phòng.

Giá các loại đất hiếm nhẹ không nằm trong danh mục hạn chế xuất khẩu của Trung Quốc, như neodymium và praseodymium, cũng tăng mạnh. Neodymium-praseodymium (NdPr) hiện đang giao dịch ở mức cao nhất kể từ năm 2023.

NdPr hỗn hợp của neodymium và praseodymium, được sử dụng làm nam châm vĩnh cửu trong động cơ ô tô điện và tua-bin gió. So với các kim loại đất hiếm trung bình và nặng, NdPr được dùng phổ biến hơn nhiều trong các loại nam châm vĩnh cửu. Giá của kim loại này tăng lên có thể làm tăng chi phí của nhiều ngành công nghiệp.

Theo Argus Media, vào cuối tháng 8, giá NdPr tại Trung Quốc tăng lên 90.850 USD/tấn, mức cao nhất kể từ tháng 3/2023. Neodymium ở dạng kim loại nguyên chất vẫn đang được giao dịch quanh mức giá cao nhất trong khoảng hai năm rưỡi và tăng gần 50% kể từ đầu tháng 6.

Giá đất hiếm nhẹ tăng trong bối cảnh Mỹ đang cố gắng tích trữ và giữ chặt nguồn cung trong nước. Dù chỉ chiếm một phần nhỏ sản lượng đất hiếm trung bình và nặng nhưng Mỹ chiếm tỷ trọng lớn hơn về đất hiếm nhẹ.

MP Materials, công ty đất hiếm hàng đầu tại Mỹ và khu vực Tây bán cầu, hiện đang khai thá các nguyên tố đất hiếm nhẹ như NdPr từ Mountain Pass - mỏ đất hiếm duy nhất đang hoạt động thương mại tại Mỹ - nằm ở bang California. Hồi tháng 4, MP Materials thông báo đã dừng xuất khẩu tinh quặng đất hiếm sang Trung Quốc để phản ứng với “thuế quan trả đũa và biện pháp hạn chế xuất khẩu của Bắc Kinh”.

Chia sẻ với tờ báo Nikkei Asia vào đầu tháng này, MP Materials cho biết công ty sẽ không xuất khẩu sang Trung Quốc nữa.

Vào tháng 7, MP Materials ký thỏa thuận hợp tác với Bộ Quốc phòng Mỹ, theo đó Lầu Năm Góc sẽ mua NdPr của MP Materials với giá 110 USD/kg, gần gấp đôi so với giá thị trường thời điểm đó và đảm bảo mức giá tối thiểu này trong 10 năm.

Theo ông Ephrem Ravi, giám đốc toàn cầu phụ trách kim loại và khai khoáng của công ty Citigroup, đây là một động thái hiếm có bởi Chính phủ Mỹ ít khi đảm bảo mức giá tối thiểu trong các hợp đồng mua hàng của mình.

Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), Mỹ chiếm khoảng 12% sản lượng đất hiếm toàn cầu năm 2024.

Trong một thỏa thuận với Mỹ vào tháng 6, Bắc Kinh cam kết nới lỏng một số hạn chế xuất khẩu và sau đó xuất khẩu nam châm đất hiếm của nước này có dấu hiệu phục hồi. Tuy nhiên, vào cuối tháng 7, nước này ban hành các quy định giới hạn tổng lượng đất hiếm khai thác và tinh chế trong nước.

Với năng lực tinh chế và chế biến đất hiếm kém phát triển hơn so với Trung Quốc, Mỹ xuất khẩu quặng và tinh quặng sang Trung Quốc và nhập khẩu sản phẩm đã được tinh chế và chế biến từ quốc gia châu Á này.

“Hạn chế về lượng đất hiếm được tinh chế tại Trung Quốc cũng là một nguyên nhân khiến giá đất hiếm tăng”, ông Li Xuelian, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Marubeni (Nhật Bản), nhận xét.