Sự dịch này - đã được áp dụng bởi các quốc gia vay nợ nhiều bao gồm Kenya, Sri Lanka và Panama - phản ánh thách thức từ việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tăng lãi suất mấy năm qua và trì hoãn việc giảm thêm lãi suất trong năm nay sau khi giảm 1 điểm phần trăm trong năm ngoái. Không chỉ khiến Tổng thống Mỹ Donald Trump không hài lòng, việc Fed giữ lãi suất cao hơn lâu hơn cũng làm tăng chi phí trả nợ của các quốc gia khác.

NGUYÊN NHÂN LÀ CHÊNH LỆCH LÃI SUẤT

Ông Armando Armenta, Phó chủ tịch nghiên cứu kinh tế toàn cầu tại AllianceBernstein, nhận định: “Mức lãi suất cao và đường cong lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ dốc đứng đã khiến việc vay vốn bằng đồng USD trở nên khó khăn hơn đối với các quốc gia đang phát triển, ngay cả khi mức chênh lệch lợi suất giữa trái phiếu USD của các thị trường mới nổi và trái phiếu kho bạc Mỹ là tương đối thấp. Do đó, các nước này đang tìm kiếm các lựa chọn hiệu quả hơn về chi phí”.

Tuy nhiên, ông Armenta cho rằng việc dịch chuyển vay nợ từ USD sang các đồng tiền khác chủ yếu là một biện pháp tạm thời, và quốc gia vẫn cần “tập trung vào việc giảm nhu cầu tài chính của họ”.

Nhu cầu vay bằng nhân dân tệ gia tăng cũng là một hệ quả của chương trình phát triển “Vành đai và Con đường” trị giá 1,3 nghìn tỷ USD của Bắc Kinh. Chương trình này đã cho các chính phủ trên toàn cầu vay hàng trăm tỷ USD để rót vào các dự án cơ sở hạ tầng.

Số liệu tổng thể về các khoản vay nhân dân tệ mới không được công bố rộng rãi, vì các khoản vay này được cấp theo thỏa thuận song phương giữa Trung Quốc và các quốc gia khác. Dù vậy, Kenya và Sri Lanka đang tìm cách chuyển đổi các khoản vay bằng USD sang các khoản vay bằng nhân dân tệ.

Bộ Tài chính Kenya cho biết vào tháng 8 rằng nước đang đàm phán với Ngân hàng Xuất nhập khẩu của Trung Quốc (ExIm bank) - chủ nợ lớn nhất của nước này, để chuyển sang trả nợ bằng nhân dân tệ đối với các khoản vay bằng USD cho một dự án đường sắt trị giá 5 tỷ USD đang đè nặng lên ngân sách của họ.

Tổng thống Sri Lanka cũng nói với Quốc hội vào tháng trước rằng Chính phủ của ông đang tìm kiếm các khoản vay bằng nhân dân tệ để hoàn thành một dự án đường cao tốc quan trọng bị đình trệ khi nước này vỡ nợ vào năm 2022.

Với lãi suất quỹ liên bang của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đang ở mức 4,25-4,5%, cao hơn nhiều so với lãi suất tham chiếu của các ngân hàng trung ương lớn khác, chi phí của việc vay mới bằng USD hiện nay là tương đối cao đối với nhiều quốc gia đang phát triển, ngay cả khi mức chênh lệch giữa lãi suất của các khoản vay đó so với lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ đang ở mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ.

Ngân hàng Trung ương Thụy Sỹ (SNB) đã cắt giảm lãi suất xuống 0% vào tháng 6 năm nay, trong khi lãi suất repo đảo ngược kỳ hạn 7 ngày - lãi suất tham chiếu của Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBOC) là 1,4%.

Ông Thilina Panduwawala, nhà kinh tế tại công ty nghiên cứu kinh tế Frontier Research, nhận xét: “Có vẻ như chi phí đi vay chính là lý do chuyển đổi từ vay bằng USD sang vay bằng nhân dân tệ”.

Nhiều khoản vay trong khuôn khổ sáng kiến “Vành đai và Con đường” của những năm 2010 là bằng USD, vào thời điểm lãi suất của Mỹ thấp hơn nhiều so với hiện nay. Chi phí mà những nước Kenya và Sri Lanka để đảo nợ những khoản vay như vậy hiện tại đã tăng lên đáng kể, làm tăng động lực chuyển khỏi việc vay bằng USD.

Bằng cách vay bằng các loại tiền tệ như nhân dân tệ và đồng franc Thụy Sỹ, các quốc gia có thể tiếp cận các khoản vay với lãi suất thấp hơn nhiều so với việc vay bằng phát hành trái phiếu USD.

Nhưng ông Yufan Huang, một nhà nghiên cứu tại Sáng kiến Nghiên cứu Trung Quốc - châu Phi của Đại học Johns Hopkins, lập luận rằng bước tiến của Trung Quốc trong việc thúc đẩy hoạt động cho vay bằng nhân dân tệ trên diện rộng vẫn còn hạn chế. “Ngay cả bây giờ, khi lãi suất nhân dân tệ thấp hơn, nhiều nhà đi vay vẫn còn do dự. Việc vay bằng nhân dân tệ có vẻ mới chỉ là những trường hợp lẻ tẻ, như trường hợp của Kenya”, ông Huang nói.

KHÔNG THỂ THAY THẾ VỐN VAY USD?

Vì các chính phủ hiếm khi có thu nhập từ xuất khẩu bằng các loại tiền tệ như nhân dân tệ và đồng franc Thụy Sỹ, nên họ cũng có thể phải phòng ngừa rủi ro tỷ giá hối đoái thông qua các công cụ phái sinh.

Riêng trong tháng 7, Panama đã vay các khoản vay với trị giá tương đương gần 2,4 tỷ USD bằng đồng franc Thụy Sỹ từ các ngân hàng. Việc vay vốn diễn ra khi chính phủ quốc gia Trung Mỹ này đang nỗ lực kiềm chế thâm hụt tài khóa và tránh bị hạ bậc tín nhiệm xuống mức không khuyến nghị đầu tư (junk bond).

Bộ trưởng Tài chính Panama, ông Felipe Chapman, cho biết việc tiếp cận nguồn tài chính rẻ hơn đã giúp tiết kiệm hơn 200 triệu USD so với việc phát hành nợ bằng USD và các khoản vay mới đã được phòng ngừa rủi ro. Ông nói thêm rằng nước này đã “đa dạng hóa” việc quản lý công bằng cách vay nợ bằng cả đồng euro và đồng franc Thụy Sỹ “thay vì chỉ dựa vào thị trường vốn bằng USD”.

Colombia cũng đang có ý định vay bằng đồng franc Thụy Sỹ để đảo nợ trái phiếu USD. Tuần trước, một nhóm các ngân hàng toàn cầu đã đưa ra lời đề nghị mua trái phiếu giảm giá của Colombia như một phần trong thỏa thuận cấp cho nước này một khoản vay bằng đồng franc Thụy Sỹ. Chính phủ Colombia vẫn chưa xác nhận một khoản vay như vậy, nhưng hồi tháng 6, Bộ Tài chính nước này đã báo hiệu kế hoạch đa dạng hóa các khoản vay nước ngoài bằng ngoại tệ.

Ông Andres Pardo, người đứng đầu chiến lược vĩ mô Mỹ Latin tại công ty XP Investments, cho biết Colombia có thể vay với lãi suất thấp bằng đồng franc Thụy Sỹ là 1,5% để mua lại các khoản nợ bằng USD có lợi suất từ 7-8% và trái phiếu bằng đồng nội tệ peso với lợi suất lên tới 12%.

Nợ bằng đồng peso của Colombia đã bị tổ chức đánh giá tín nhiệm S&P hạ xuống mức không khuyến nghị đầu tư vào tháng 6 năm nay, sau khi Chính phủ nước này đình chỉ một quy tắc tài khóa quan trọng.

Các nhà đầu tư cho biết việc phát hành trái phiếu bằng đồng franc Thụy Sỹ của các chính phủ có thể giúp hạn chế tiền trả lãi, nhưng về lâu dài, việc vay vốn bằng cách này không thể thay thế được trái phiếu USD.

“Việc dịch chuyển này là hữu ích đối với các yếu tố nền tảng của nền kinh tế, nếu một quốc gia đang làm sạch hoạt động đáo hạn các khoản nợ… Tuy nhiên, chúng ta cần thấy rằng các nhà hoạch định chính sách thực chất chỉ đang thực hiện các cải tiến để có thể lại vay nợ bằng USD”, một nhà quản lý quỹ trái phiếu các thị trường mới nổi nhận xét.

Các công ty ở các thị trường mới nổi cũng tăng phát hành trái phiếu bằng đồng euro trong năm nay, với số lượng nợ này đang lưu hành tăng lên mức kỷ lục 239 tỷ USD tính đến tháng 7 - theo số liệu của ngân hàng JPMorgan Chase. Tuy nhiên, đây vẫn là một con số khiêm tốn nếu so với tổng lượng trái phiếu doanh nghiệp thị trường mới nổi bằng USD là khoảng 2,5 nghìn tỷ USD.