Ngày 13/8/2025, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Hưng Yên đã kháng nghị toàn bộ bản án đối với nông dân Thái Khắc Thành nuôi và bán gà lôi trắng, theo hướng đề nghị huỷ bản án sơ thẩm để điều tra lại. Tòa án nhân dân tỉnh Hưng Yên cũng đã ra quyết định thay đổi biện pháp ngăn chặn đối với bị cáo Thái Khắc Thành từ Tạm giam sang Cấm đi khỏi nơi cư trú, chờ xét xử phúc thẩm lại toàn bộ vụ án theo quy định của pháp luật.

CƠ HỘI “THOÁT TỘI” NHỜ THÔNG TƯ MỚI

Trước đó, ngày 2/4/2025, lực lượng chức năng kiểm tra tại đường DH07, xã Song An, huyện Vũ Thư (cũ), phát hiện xe ô tô biển số 37K-25841 đang vận chuyển 10 cá thể nghi là gà lôi trắng - loài nằm trong danh mục IB thuộc nhóm động vật nguy cấp, quý, hiếm. Tài xế khai chở số động vật này theo yêu cầu của Thái Khắc Thành.

Khám xét khẩn cấp nơi ở của anh Thành, cơ quan điều tra thu giữ thêm 3 cá thể gà lôi trắng (tên khoa học Lophura nycthemera), thuộc lớp chim, bộ gà, họ Trĩ. Theo kết quả điều tra, tổng cộng Thái Khắc Thành đã nuôi, sở hữu và vận chuyển 13 cá thể gà lôi trắng.

Ngày 3/4/2025, Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về kinh tế, tham nhũng, buôn lậu và môi trường Công an tỉnh Thái Bình (cũ) đã khởi tố, bắt tạm giam Thái Khắc Thành (Sinh năm 1980, trú xã Thịnh Sơn, huyện Đô Lương, Nghệ An) để điều tra về hành vi vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm theo khoản 2, Điều 244 Bộ luật Hình sự.

Sau đó, anh Thái Khắc Thành bị Viện Kiểm sát nhân dân khu vực 5 truy tố và bị Toà án nhân dân khu vực 5 (Hưng Yên) xét xử về Tội vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp quý hiếm theo khoản 2, Điều 244 Bộ luật hình sự với cáo buộc đã nuôi, nhốt 13 cá thể gà lôi trắng, là loài thuộc Nhóm IB trong danh mục động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm cần được bảo tồn, khung hình phạt điều luật quy định là từ 5 đến 10 năm tù.

Lý giải việc gà lôi trắng được đưa từ nhóm IB - loài nghiêm cấm khai thác xuống nhóm IIB - loài hạn chế khai thác và sử dụng vì mục đích thương mại, đại diện Cục Lâm nghiệp cho hay do quần đàn của loài động vật hoang dã này đã phát triển tốt hơn, tức là nguy cơ rủi ro bị tuyệt chủng của loài đã có xu hướng giảm. 

Cũng theo Thông tư số 27/2025/TT-BNNMT, danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm gồm nhóm I, nhóm II. Nhóm I là loài nghiêm cấm khai thác và sử dụng mẫu vật khai thác từ tự nhiên vì mục đích thương mại, bao gồm: loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ; loài thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm (Nhóm IA: thực vật rừng, Nhóm IB: động vật rừng). Nhóm II là loài hạn chế khai thác và sử dụng vì mục đích thương mại, bao gồm: Loài thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm (Nhóm IIA: thực vật rừng, Nhóm IIB: động vật rừng). 

GÀ LÔI ĐƯỢC PHÉP NUÔI, NHƯNG PHẢI TUÂN THỦ QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT

Sự việc anh nông dân Thái Khắc Thành bị kết án do nuôi và nhân giống gà lôi trắng đã khiến dư luận mạng xã hội dậy sóng trong những ngày vừa qua. Vấn đề là người dân có được phép gây nuôi và bán (thương mại) đối với những động vật mà họ tự cho sinh sản được hay không?

Với trường hợp nông dân Thái Khắc Thành, anh này thông tin những con gà lôi anh tự cho sinh sản tại chuồng ở nhà, chứ không phải bắt chúng từ rừng hay từ tự nhiên hoang dã. Trên mạng xã hội, một số người cho rằng việc anh Thành cho gà lôi trắng sinh sản nhân giống thành công là giúp tăng số lượng cá thể này, tức là giúp chúng thoát khỏi nguy cơ tuyệt chủng, sao lại phạt tù?

Về vấn đề này, dường như đang có sự “tréo ngoe”, chưa thống nhất rõ ràng giữa các văn bản quy phạm pháp luật.

Theo Điều 234 Bộ Luật Hình sự 2015 (sau đó tiếp tục được sửa đổi ban hành vào năm 2017), phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm đối với những người: “Săn bắt, giết, nuôi, nhốt, tàng trữ, vận chuyển, buôn bán trái phép động vật thuộc Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm Nhóm IIB hoặc Phụ lục II Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp”. Phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 2.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm đối với những người “Săn bắt, giết, nuôi, nhốt, tàng trữ, vận chuyển, buôn bán trái phép động vật thuộc Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm Nhóm IB hoặc Phụ lục I Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp”.

Căn cứ vào đây, nhiều cơ quan thực thi pháp luật, toà án chỉ cần xét thấy đối tượng có hành vi “nuôi, nhốt, tàng trữ, vận chuyển, buôn bán trái phép động vật thuộc Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm” là kết án, không quan tâm đến việc các động vật đó được gây nuôi sinh sản nhân tạo, hay có nguồn gốc săn bắt từ từ tự nhiên.

Tuy nhiên, trong điều 6 của Thông tư 27/2025/TT-BNNMT cũng như các Thông tư của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nuôi thôn (cũ) trước đây, khi nêu “Nguyên tắc, biện pháp bảo tồn, bảo vệ loài nguy cấp, quý, hiếm”, nêu rõ: “Hoạt động khai thác, nuôi, trồng, chế biến, kinh doanh, vận chuyển, lưu giữ, quảng cáo, trưng bày, trao đổi, tặng cho, xuất khẩu, nhập khẩu mẫu vật các loài nguy cấp, quý, hiếm không được ảnh hưởng tiêu cực đến sự tồn tại, sinh trưởng, phát triển của loài đó trong tự nhiên và phải được quản lý, đảm bảo nguồn gốc hợp pháp.

Như vậy, chiếu theo các quy định ở cấp độ Nghị định và Thông tư liên quan đến động vật quý hiếm sẽ khác với Bộ Luật Hình sự, tức là có cho phép “khai thác, nuôi, trồng, chế biến, kinh doanh, vận chuyển”, đối với động vật quý hiếm. Dĩ nhiên theo quy định, các cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức muốn “khai thác, nuôi, trồng, chế biến, kinh doanh, vận chuyển” đối với động vật quý hiếm, thì phải xin phép và cần được cấp phép, việc xây dựng trang trại phải tuân thủ các quy định, và các con vật đưa vào nuôi phải đảm bảo có nguồn gốc hợp pháp. Người dân, doanh nghiệp, tổ chức cũng sẽ được phép buôn bán thương mại, đối với những “cá thể từ thế hệ F2 của loài được Cơ quan khoa học CITES Việt Nam xác định về khả năng sinh sản, sinh trưởng qua nhiều thế hệ trong môi trường có kiểm soát”.

Do đó, nông dân Thái Khắc Thành muốn nuôi gà lôi trắng, hay mọi nông dân muốn chăn nuôi các động vật hoang dã quý hiếm, cần tuân thủ những quy định của pháp luật, cần đăng ký và xin cấp phép chăn nuôi. Khi động vật hoang dã sinh sản thành công tại trang trại hoặc trong điều kiện nuôi nhốt, cần liên hệ với cơ quan chức năng để xin cấp chứng nhận đời F1, đời F2, đời F3… cho từng cá thế mà mình gây nuôi được. Khi có chứng nhận đời F2 trở lên, người dân sẽ được phép tự do bán với mục đích thương mại (làm động vật cảnh hoặc phục vụ nhu cầu thực phẩm, thịt) mà không sợ vi phạm pháp luật.