Thực thi Luật Thuế thu nhập cá nhân: Cơ quan thuế đã sẵn sàng?
Có vẻ như mọi việc sẽ không quá khó khăn như nhiều người lo lắng
Có vẻ như mọi việc sẽ không quá khó khăn như nhiều người lo lắng.
Đó là cảm giác của phóng viên sau cuộc trao đổi với bà Trần Thị Lệ Nga, Trưởng phòng Tuyên truyền - Hỗ trợ (Cục Thuế Tp.HCM) xung quanh việc thực thi Luật Thuế thu nhập cá nhân.
Có thể đăng ký qua mạng
Theo bà, dự kiến sẽ có khoảng bao nhiêu người nộp thuế cá nhân trên địa bàn Tp.HCM? Số lượng của từng loại đối tượng là bao nhiêu (người lao động, cá nhân kinh doanh...)?
Theo ước tính của cơ quan thuế, trên địa bàn Tp.HCM có khoảng 2 triệu người đăng ký thuế thu nhập cá nhân trong đó có 1,5 triệu người có thu nhập từ tiền lương, tiền công; 230.000 cá nhân có thu nhập từ kinh doanh (hộ kinh doanh cá thể); khoảng 250.000 người có thu nhập từ các khoản khác (cá nhân hành nghề độc lập: bác sĩ, ca sĩ, nghệ sĩ...).
Với việc mở rộng đối tượng cũng như thay đổi về cách thức kê khai, nộp thuế thu nhập cá nhân, cơ quan thuế sẽ phải đảm nhận một khối lượng công việc rất lớn. Còn người nộp thuế thì phải tự kê khai, quyết toán thuế. Theo bà, liệu việc thực hiện đã sẵn sàng?
Đối tượng nộp thuế thu nhập cá nhân theo Luật Thuế thu nhập cá nhân có mở rộng để bao gồm hộ kinh doanh cá thể và một số cá nhân có thu nhập từ chứng khoán, đầu tư vốn...
Tuy nhiên, đối tượng cá nhân có thu nhập từ tiền lương, tiền công (chiếm tỷ lệ rất lớn như đã nêu trên) thì về cơ bản việc kê khai, khấu trừ thuế không thay đổi so quy định hiện hành vì hàng tháng cơ quan chi trả thu nhập vẫn tính khấu trừ thuế nộp ngân sách nhà nước.
Các khoản thu nhập từ đầu tư vốn, chuyển nhượng chứng khoán, thu nhập từ bản quyền, nhượng quyền thương mại, trúng thưởng, cũng thực hiện việc khấu trừ tại nguồn. Còn cá nhân có thu nhập từ kinh doanh thì thực hiện việc kê khai, quyết toán thuế cơ bản vẫn như thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành.
Chỉ có sự thay đổi, đó là cá nhân phải tự kê khai, tự chịu trách nhiệm về kê khai người phụ thuộc để tính giảm trừ gia cảnh.
Theo quy định, Nhà nước khuyến khích việc đăng ký mã số thuế, tuy nhiên việc này dường như được triển khai khá chậm. Có ý kiến cho rằng cơ quan thuế nên tự động cấp mã số thuế ngay cho những đối tượng đã nộp thuế thu nhập cá nhân lâu nay (như người lao động chẳng hạn) thay vì họ phải tự đi làm thủ tục?
Do đối tượng thuộc diện đăng ký thuế tại thành phố rất lớn nên ngành thuế đang gấp rút chuẩn bị các điều kiện để triển khai việc đăng ký thuế được nhanh chóng và thuận lợi. Ý kiến đề xuất nên tự động cấp mã số thuế ngay cho những đối tượng đã kê khai nộp thuế thu nhập cá nhân lâu nay nhằm giảm bớt thủ tục và thời gian, chúng tôi xin ghi nhận.
Tuy nhiên, theo quy định về hồ sơ thủ tục đăng ký thuế thì hồ sơ phải có bản sao chứng minh nhân dân, hai ảnh và một tờ khai mẫu số 05/ĐKT. Và cũng để thuận lợi cho người nộp thuế, hiện tại chúng tôi đang nghiên cứu và đề xuất Tổng cục Thuế phương án đăng ký thuế thu nhập cá nhân qua mạng.
Giảm trừ gia cảnh: phải có giấy tờ chứng minh
Nhiều ý kiến vẫn lo ngại về thủ tục hành chính nhiêu khê, đặc biệt là việc chứng minh giảm trừ gia cảnh khi tính thuế thu nhập cá nhân?
Vấn đề này đã được Bộ Tài chính đưa vào dự thảo Thông tư hướng dẫn thuế thu nhập cá nhân hiện đang lấy ý kiến đóng góp. Theo dự thảo, tùy từng trường hợp, hồ sơ, thủ tục kê khai người phụ thuộc để tính giảm trừ gia cảnh khác nhau.
Cụ thể, đối với con chưa thành niên, thủ tục, hồ sơ chứng minh gồm: bản sao giấy khai sinh (nếu là con nuôi thì ngoài giấy khai sinh phải có bản sao giấy chứng nhận là con nuôi của cơ quan có thẩm quyền theo quy định của pháp luật, trong đó ghi rõ quan hệ giữa đối tượng nộp thuế với người phụ thuộc là quan hệ giữa bố hoặc mẹ với con nuôi).
Đối với bố mẹ, anh, chị, em ruột, nếu đã hết tuổi lao động thì hồ sơ chứng minh gồm: bản sao giấy khai sinh của người phụ thuộc để xác nhận đã hết tuổi lao động; bản sao hộ khẩu hoặc giấy tờ liên quan khác để xác định rõ mối quan hệ của người phụ thuộc với đối tượng nộp thuế (là bố, mẹ, anh, chị, em ruột).
Nếu trong độ tuổi lao động thì ngoài các hồ sơ nêu trên, phải có bản sao giấy xác nhận của trung tâm giám định y khoa tỉnh, thành phố được thành lập theo quy định của Bộ Y tế về mức độ tàn tật không có khả năng lao động...
Liệu cơ quan thuế có chờ người nộp thuế chứng minh việc giảm trừ gia cảnh và những thủ tục khác hay tạm thu trước, chứng minh sau?
Theo quy định tại điểm 5 điều 12 Nghị định số 100 thì người nộp thuế tự kê khai số lượng người phụ thuộc kèm theo giấy tờ hợp pháp và tự chịu trách nhiệm về tính chính xác của sự việc kê khai. Tuy nhiên, trình tự thủ tục cụ thể như thế nào thì chúng ta phải chờ Bộ Tài chính có văn bản hướng dẫn chính thức.
Hiện, theo dự thảo Thông tư hướng dẫn thuế thu nhập cá nhân thì đối tượng nộp thuế có thu nhập từ kinh doanh, từ tiền lương, tiền công trên 4 triệu/tháng được kê khai tạm giảm trừ gia cảnh. Đầu năm chậm nhất ngày 30/1, đối tượng nộp thuế phải đăng ký người phụ thuộc tạm giảm trừ gửi cơ quan chi trả thu nhập (đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công), cơ quan thuế (đối với thu nhập từ kinh doanh).
Trong năm, nếu có thay đổi người phụ thuộc so với đầu năm thì chậm nhất là ngày cuối cùng của tháng có sự thay đổi, người nộp thuế phải khai báo điều chỉnh. Đối tượng nộp thuế khi đăng ký tạm giảm trừ gia cảnh phải có đủ hồ sơ thủ tục theo quy định.
Riêng năm 2009, do là năm đầu thực hiện Luật Thuế thu nhập cá nhân nên thời hạn để người nộp thuế hoàn tất hồ sơ, thủ tục chứng minh người phụ thuộc chậm nhất là 30/6/2009.
* Cá nhân kinh doanh: nộp thuế thu nhập cá nhân lợi hơn
Theo bà Trần Thị Lệ Nga, so với thuế thu nhập doanh nghiệp thì thuế thu nhập cá nhân áp dụng cho đối tượng cá nhân kinh doanh sẽ ít hơn rất nhiều. Khi tính thuế thu nhập cá nhân, cá nhân kinh doanh được tính giảm trừ gia cảnh, trừ khoản đóng góp từ thiện, nhân đạo, còn khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp thì họ không được trừ các khoản này.
Ví dụ, trong năm 2009, hộ cá nhân kinh doanh có kết quả hoạt động kinh doanh gồm: tổng thu nhập chịu thuế phát sinh 500 triệu đồng; bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế mua cho chủ hộ kinh doanh 12 triệu đồng; chi đóng góp cho từ thiện 50 triệu đồng. Ngoài ra, chủ hộ kinh doanh phải nuôi dưỡng bố mẹ già và 4 đứa con còn nhỏ.
Cách tính thuế thu nhập cá nhân như sau:
- Giảm trừ gia cảnh: 4 triệu đồng (cho bản thân người nộp thuế) + 9,6 triệu (6 người phụ thuộc)= 13,6 triệu x 12 tháng = 163,2 triệu đồng
- Thu nhập tính thuế: 500 triệu - 12 triệu - 50 triệu - 163,2 triệu = 274,8 triệu đồng.
- Thuế thu nhập cá nhân năm 2009 phải nộp là 35,160 triệu đồng (theo công thức tính của biểu thuế lũy tiến).
Trong khi đó, nếu theo quy định hiện hành thì thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp là: 500 triệu x 28% = 140 triệu đồng. Như vậy, so sánh hai số liệu thì thuế thu nhập cá nhân phải nộp ít hơn thuế thu nhập doanh nghiệp là 140 triệu- 35,160=104,84 triệu đồng.
Nguyên Tấn (TBKTSG)
Đó là cảm giác của phóng viên sau cuộc trao đổi với bà Trần Thị Lệ Nga, Trưởng phòng Tuyên truyền - Hỗ trợ (Cục Thuế Tp.HCM) xung quanh việc thực thi Luật Thuế thu nhập cá nhân.
Có thể đăng ký qua mạng
Theo bà, dự kiến sẽ có khoảng bao nhiêu người nộp thuế cá nhân trên địa bàn Tp.HCM? Số lượng của từng loại đối tượng là bao nhiêu (người lao động, cá nhân kinh doanh...)?
Theo ước tính của cơ quan thuế, trên địa bàn Tp.HCM có khoảng 2 triệu người đăng ký thuế thu nhập cá nhân trong đó có 1,5 triệu người có thu nhập từ tiền lương, tiền công; 230.000 cá nhân có thu nhập từ kinh doanh (hộ kinh doanh cá thể); khoảng 250.000 người có thu nhập từ các khoản khác (cá nhân hành nghề độc lập: bác sĩ, ca sĩ, nghệ sĩ...).
Với việc mở rộng đối tượng cũng như thay đổi về cách thức kê khai, nộp thuế thu nhập cá nhân, cơ quan thuế sẽ phải đảm nhận một khối lượng công việc rất lớn. Còn người nộp thuế thì phải tự kê khai, quyết toán thuế. Theo bà, liệu việc thực hiện đã sẵn sàng?
Đối tượng nộp thuế thu nhập cá nhân theo Luật Thuế thu nhập cá nhân có mở rộng để bao gồm hộ kinh doanh cá thể và một số cá nhân có thu nhập từ chứng khoán, đầu tư vốn...
Tuy nhiên, đối tượng cá nhân có thu nhập từ tiền lương, tiền công (chiếm tỷ lệ rất lớn như đã nêu trên) thì về cơ bản việc kê khai, khấu trừ thuế không thay đổi so quy định hiện hành vì hàng tháng cơ quan chi trả thu nhập vẫn tính khấu trừ thuế nộp ngân sách nhà nước.
Các khoản thu nhập từ đầu tư vốn, chuyển nhượng chứng khoán, thu nhập từ bản quyền, nhượng quyền thương mại, trúng thưởng, cũng thực hiện việc khấu trừ tại nguồn. Còn cá nhân có thu nhập từ kinh doanh thì thực hiện việc kê khai, quyết toán thuế cơ bản vẫn như thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành.
Chỉ có sự thay đổi, đó là cá nhân phải tự kê khai, tự chịu trách nhiệm về kê khai người phụ thuộc để tính giảm trừ gia cảnh.
Theo quy định, Nhà nước khuyến khích việc đăng ký mã số thuế, tuy nhiên việc này dường như được triển khai khá chậm. Có ý kiến cho rằng cơ quan thuế nên tự động cấp mã số thuế ngay cho những đối tượng đã nộp thuế thu nhập cá nhân lâu nay (như người lao động chẳng hạn) thay vì họ phải tự đi làm thủ tục?
Do đối tượng thuộc diện đăng ký thuế tại thành phố rất lớn nên ngành thuế đang gấp rút chuẩn bị các điều kiện để triển khai việc đăng ký thuế được nhanh chóng và thuận lợi. Ý kiến đề xuất nên tự động cấp mã số thuế ngay cho những đối tượng đã kê khai nộp thuế thu nhập cá nhân lâu nay nhằm giảm bớt thủ tục và thời gian, chúng tôi xin ghi nhận.
Tuy nhiên, theo quy định về hồ sơ thủ tục đăng ký thuế thì hồ sơ phải có bản sao chứng minh nhân dân, hai ảnh và một tờ khai mẫu số 05/ĐKT. Và cũng để thuận lợi cho người nộp thuế, hiện tại chúng tôi đang nghiên cứu và đề xuất Tổng cục Thuế phương án đăng ký thuế thu nhập cá nhân qua mạng.
Giảm trừ gia cảnh: phải có giấy tờ chứng minh
Nhiều ý kiến vẫn lo ngại về thủ tục hành chính nhiêu khê, đặc biệt là việc chứng minh giảm trừ gia cảnh khi tính thuế thu nhập cá nhân?
Vấn đề này đã được Bộ Tài chính đưa vào dự thảo Thông tư hướng dẫn thuế thu nhập cá nhân hiện đang lấy ý kiến đóng góp. Theo dự thảo, tùy từng trường hợp, hồ sơ, thủ tục kê khai người phụ thuộc để tính giảm trừ gia cảnh khác nhau.
Cụ thể, đối với con chưa thành niên, thủ tục, hồ sơ chứng minh gồm: bản sao giấy khai sinh (nếu là con nuôi thì ngoài giấy khai sinh phải có bản sao giấy chứng nhận là con nuôi của cơ quan có thẩm quyền theo quy định của pháp luật, trong đó ghi rõ quan hệ giữa đối tượng nộp thuế với người phụ thuộc là quan hệ giữa bố hoặc mẹ với con nuôi).
Đối với bố mẹ, anh, chị, em ruột, nếu đã hết tuổi lao động thì hồ sơ chứng minh gồm: bản sao giấy khai sinh của người phụ thuộc để xác nhận đã hết tuổi lao động; bản sao hộ khẩu hoặc giấy tờ liên quan khác để xác định rõ mối quan hệ của người phụ thuộc với đối tượng nộp thuế (là bố, mẹ, anh, chị, em ruột).
Nếu trong độ tuổi lao động thì ngoài các hồ sơ nêu trên, phải có bản sao giấy xác nhận của trung tâm giám định y khoa tỉnh, thành phố được thành lập theo quy định của Bộ Y tế về mức độ tàn tật không có khả năng lao động...
Liệu cơ quan thuế có chờ người nộp thuế chứng minh việc giảm trừ gia cảnh và những thủ tục khác hay tạm thu trước, chứng minh sau?
Theo quy định tại điểm 5 điều 12 Nghị định số 100 thì người nộp thuế tự kê khai số lượng người phụ thuộc kèm theo giấy tờ hợp pháp và tự chịu trách nhiệm về tính chính xác của sự việc kê khai. Tuy nhiên, trình tự thủ tục cụ thể như thế nào thì chúng ta phải chờ Bộ Tài chính có văn bản hướng dẫn chính thức.
Hiện, theo dự thảo Thông tư hướng dẫn thuế thu nhập cá nhân thì đối tượng nộp thuế có thu nhập từ kinh doanh, từ tiền lương, tiền công trên 4 triệu/tháng được kê khai tạm giảm trừ gia cảnh. Đầu năm chậm nhất ngày 30/1, đối tượng nộp thuế phải đăng ký người phụ thuộc tạm giảm trừ gửi cơ quan chi trả thu nhập (đối với thu nhập từ tiền lương, tiền công), cơ quan thuế (đối với thu nhập từ kinh doanh).
Trong năm, nếu có thay đổi người phụ thuộc so với đầu năm thì chậm nhất là ngày cuối cùng của tháng có sự thay đổi, người nộp thuế phải khai báo điều chỉnh. Đối tượng nộp thuế khi đăng ký tạm giảm trừ gia cảnh phải có đủ hồ sơ thủ tục theo quy định.
Riêng năm 2009, do là năm đầu thực hiện Luật Thuế thu nhập cá nhân nên thời hạn để người nộp thuế hoàn tất hồ sơ, thủ tục chứng minh người phụ thuộc chậm nhất là 30/6/2009.
* Cá nhân kinh doanh: nộp thuế thu nhập cá nhân lợi hơn
Theo bà Trần Thị Lệ Nga, so với thuế thu nhập doanh nghiệp thì thuế thu nhập cá nhân áp dụng cho đối tượng cá nhân kinh doanh sẽ ít hơn rất nhiều. Khi tính thuế thu nhập cá nhân, cá nhân kinh doanh được tính giảm trừ gia cảnh, trừ khoản đóng góp từ thiện, nhân đạo, còn khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp thì họ không được trừ các khoản này.
Ví dụ, trong năm 2009, hộ cá nhân kinh doanh có kết quả hoạt động kinh doanh gồm: tổng thu nhập chịu thuế phát sinh 500 triệu đồng; bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế mua cho chủ hộ kinh doanh 12 triệu đồng; chi đóng góp cho từ thiện 50 triệu đồng. Ngoài ra, chủ hộ kinh doanh phải nuôi dưỡng bố mẹ già và 4 đứa con còn nhỏ.
Cách tính thuế thu nhập cá nhân như sau:
- Giảm trừ gia cảnh: 4 triệu đồng (cho bản thân người nộp thuế) + 9,6 triệu (6 người phụ thuộc)= 13,6 triệu x 12 tháng = 163,2 triệu đồng
- Thu nhập tính thuế: 500 triệu - 12 triệu - 50 triệu - 163,2 triệu = 274,8 triệu đồng.
- Thuế thu nhập cá nhân năm 2009 phải nộp là 35,160 triệu đồng (theo công thức tính của biểu thuế lũy tiến).
Trong khi đó, nếu theo quy định hiện hành thì thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp là: 500 triệu x 28% = 140 triệu đồng. Như vậy, so sánh hai số liệu thì thuế thu nhập cá nhân phải nộp ít hơn thuế thu nhập doanh nghiệp là 140 triệu- 35,160=104,84 triệu đồng.
Nguyên Tấn (TBKTSG)
