Thể chế, pháp luật phải trở thành năng lực cạnh tranh quốc gia

Hội nghị do Bộ Tư pháp tổ chức trực tiếp tại Hà Nội và kết nối trực tuyến với 34 tỉnh, thành phố. Dự hội nghị có Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Nội chính Trung ương Phan Đình Trạc; các Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long, Hồ Quốc Dũng; lãnh đạo các ban, bộ, ngành Trung ương và địa phương.

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục thay đổi tư duy trong xây dựng và hoàn thiện thể chế, pháp luật; xác định thể chế, pháp luật vừa là mục tiêu, vừa là động lực, nguồn lực của sự phát triển; đầu tư cho thể chế, pháp luật là đầu tư cho phát triển; xây dựng thể chế, pháp luật phải lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, chủ thể và hướng tới trở thành năng lực cạnh tranh quốc gia.

THAM MƯU KHỐI LƯỢNG NHIỆM VỤ LẬP PHÁP LỚN NHẤT TỪ TRƯỚC TỚI NAY

Báo cáo tại hội nghị cho thấy, giai đoạn 2021–2025 diễn ra trong bối cảnh thế giới và khu vực có nhiều biến động phức tạp, khó lường; kinh tế toàn cầu phục hồi chậm, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn gia tăng, thiên tai và dịch bệnh tác động sâu rộng. Trong bối cảnh đó, tình hình kinh tế – xã hội trong nước tiếp tục đạt được nhiều kết quả quan trọng, toàn diện trên hầu hết các lĩnh vực.

Bám sát các nghị quyết, kết luận, chỉ thị của Bộ Chính trị, Ban Bí thư; các nghị quyết, chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; đồng thời bám sát mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội 5 năm 2021–2025, Bộ và ngành Tư pháp đã chủ động tham mưu, triển khai đồng bộ các nhiệm vụ được giao.

Thực hiện đột phá chiến lược trong xây dựng và hoàn thiện thể chế, pháp luật, toàn ngành Tư pháp đã tập trung xử lý kịp thời các vấn đề mới phát sinh; xác định rõ các nhiệm vụ trọng tâm; xây dựng, điều chỉnh kịp thời các chương trình, kế hoạch công tác; bảo đảm thứ tự ưu tiên, tập trung nguồn lực để tổ chức thực hiện hiệu quả.

Trong nhiệm kỳ, ngành Tư pháp đã chủ động tham mưu Chính phủ, Quốc hội các định hướng chính sách lớn, then chốt trong cải cách pháp luật, cải cách tư pháp, xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, góp phần triển khai hiệu quả Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và các nghị quyết Trung ương khóa XIII. Đáng chú ý là việc tham mưu Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 66-NQ/TW về hoàn thiện thể chế, pháp luật.

Bộ Tư pháp đã kịp thời tham mưu ban hành Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025 cùng nhiều nghị quyết của Quốc hội nhằm cụ thể hóa tư tưởng chỉ đạo đổi mới công tác xây dựng pháp luật của Đảng và Nhà nước. Đồng thời, Bộ tham gia tích cực vào việc xử lý các vấn đề pháp lý khó khăn, phức tạp phát sinh, góp phần tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh.

Trong nhiệm kỳ 2021–2025, các bộ, ngành đã tham mưu Chính phủ trình Quốc hội thông qua gần 180 dự án luật, dự thảo nghị quyết – khối lượng nhiệm vụ lập pháp lớn nhất từ trước đến nay. Các bộ, ngành đã soạn thảo, trình ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền 4.974 văn bản quy phạm pháp luật; các địa phương ban hành 51.799 văn bản quy phạm pháp luật. Toàn ngành Tư pháp đã thẩm định hơn 52.000 dự thảo văn bản quy phạm pháp luật.

Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật tiếp tục được đổi mới với nhiều mô hình, cách làm hiệu quả. Việc xây dựng và vận hành Cổng Pháp luật quốc gia được xác định là bước tiến quan trọng, đáp ứng nhu cầu tiếp cận thông tin pháp luật của người dân và doanh nghiệp trên môi trường số.

Công tác thi hành án dân sự, theo dõi thi hành án hành chính có nhiều chuyển biến tích cực, tỷ lệ thi hành án về việc và về tiền tăng qua các năm, góp phần bảo đảm trật tự, an toàn xã hội và cải thiện môi trường đầu tư. Công tác hành chính tư pháp đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin; Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn quốc được vận hành, kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ người dân.

Công tác bổ trợ tư pháp tiếp tục được xã hội hóa theo tinh thần Chiến lược cải cách tư pháp; các lĩnh vực luật sư, công chứng, tư vấn pháp luật, đấu giá tài sản, trọng tài thương mại phát triển cả về quy mô và chất lượng. Công tác trợ giúp pháp lý được triển khai đồng bộ trong các chương trình mục tiêu quốc gia, mở rộng đối tượng thụ hưởng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, nhất là các đối tượng yếu thế.

ĐỔI MỚI TƯ DUY LÀM LUẬT, GẮN XÂY DỰNG VỚI TỔ CHỨC THI HÀNH LUẬT PHÁP

Phát biểu tại hội nghị, thay mặt Tổng Bí thư Tô Lâm và lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đánh giá nhiệm kỳ 2021–2025 là nhiệm kỳ đặc biệt, với nhiều biến động lớn, nhiều vấn đề chưa từng có tiền lệ. Trong bối cảnh đó, ngành Tư pháp đã thể hiện rõ vai trò là cơ quan “gác cổng pháp lý” của Chính phủ, đi đầu trong đổi mới tư duy xây dựng và hoàn thiện thể chế, pháp luật.

Thủ tướng nêu rõ, thể chế vừa là mục tiêu, vừa là động lực, nguồn lực phát triển; là đột phá của đột phá; là lợi thế cạnh tranh quốc gia. Đầu tư cho thể chế là đầu tư cho sự phát triển bền vững.

Trên cơ sở đánh giá kết quả đạt được, chỉ ra những tồn tại, hạn chế và bài học kinh nghiệm, Thủ tướng cho biết năm 2026 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng: là năm tổ chức Đại hội XIV của Đảng, năm đầu tiên triển khai nhiệm kỳ 2026–2030. Do đó, ngành Tư pháp cần tiếp tục thay đổi tư duy, nâng cao chất lượng xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.

Thủ tướng nhấn mạnh “3 định hướng chiến lược”: phát huy vai trò nòng cốt trong tham mưu chiến lược về xây dựng và hoàn thiện thể chế; nâng cao chất lượng tổ chức thi hành pháp luật; bảo đảm sự gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, nhất là trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân.

Trong đó, trọng tâm là đổi mới tư duy làm luật, chuyển từ “quản lý bằng pháp luật” sang “kiến tạo thể chế phát triển”; xóa bỏ tư duy “không biết mà vẫn quản”, “không quản được thì cấm”; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với phân bổ nguồn lực và nâng cao năng lực thực thi của cấp dưới.

Cùng với đó, đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện trong lĩnh vực tư pháp; ứng dụng sâu rộng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật; xây dựng hệ thống đo lường chất lượng thực thi pháp luật dựa trên mức độ hài lòng của người dân và doanh nghiệp.

TRIỂN KHAI ĐỒNG BỘ 6 NHIỆM VỤ TRỌNG TÂM NHIỆM KỲ 2026–2030

Bên cạnh các định hướng chiến lược, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu ngành Tư pháp tập trung thực hiện “6 nhiệm vụ trọng tâm” trong thời gian tới.

Trước hết, tiếp tục triển khai hiệu quả Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị; đẩy mạnh rà soát, xử lý các vướng mắc thể chế; khẩn trương nghiên cứu, hoàn thiện các đề án quan trọng về cấu trúc hệ thống pháp luật trong kỷ nguyên mới; chế định luật sư công; thành lập cơ quan chuyên trách giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế; nâng cao chất lượng đội ngũ làm công tác xây dựng thể chế, pháp luật.

Bộ Tư pháp phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành tham mưu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ định hướng nhiệm vụ lập pháp nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI trên cơ sở bảo đảm bao phủ toàn diện các lĩnh vực; thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng; đáp ứng yêu cầu xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Thủ tướng yêu cầu tiếp tục hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật phù hợp với yêu cầu đổi mới tư duy; thực hiện nghiêm Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; khắc phục triệt để tình trạng chậm ban hành văn bản quy định chi tiết; nâng cao chất lượng thẩm định, đánh giá tác động chính sách và theo dõi thi hành pháp luật.

Cùng với đó, nâng cao hiệu quả thi hành án dân sự, thi hành án hành chính; bảo đảm 100% bản án, quyết định hành chính có hiệu lực được theo dõi thi hành; phát huy hiệu quả vai trò đại diện pháp lý của Chính phủ trong phòng ngừa, giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế.

Đẩy nhanh xây dựng, kết nối các cơ sở dữ liệu chuyên ngành tư pháp với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; mở rộng cung cấp dịch vụ công trực tuyến toàn trình; tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả gắn với xây dựng đội ngũ cán bộ tư pháp đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới.

Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành, địa phương tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, dành nguồn lực phù hợp cho công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật; mỗi cán bộ, công chức nêu cao tinh thần thượng tôn pháp luật, gương mẫu chấp hành và thực thi pháp luật, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.