Trung Quốc thúc đẩy tiêu dùng: Hàng hóa Việt Nam liệu có được lợi?

Chứng khoán Yuanta vừa đưa ra góc nhìn cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung và kịch bản thuế quan với Việt Nam.

Yuanta dẫn chứng báo cáo tuần qua của IMF cho rằng sẽ không có suy thoái ở cả Mỹ và Trung Quốc và như vậy, rất có khả năng sẽ không có nền kinh tế nào chịu tổn thất trong cuộc chiến này. Ngược lại, cuộc chiến này có thể tác động đến 1 số nền kinh tế mới nổi phụ thuộc vào xuất khẩu. IMF không đề cập cụ thể, nhưng chúng ta thừa hiểu đó có thể là Asean và Việt Nam.

Do đó, Asean và Việt Nam đã phải nhanh chóng thương lượng với Mỹ. Trong khi đó, có lẽ Trung Quốc đã bắt đầu chuyển đổi cấu trúc nền kinh tế từ sản xuất xuất khẩu sang nền kinh tế tiêu dùng nội địa. Dự kiến trong tuần tới, Chính phủ Trung Quốc có thể sẽ công bố một vài chính sách để hỗ trợ cho mục tiêu thay đổi cấu trúc nền kinh tế nội địa.

Tăng thâm hụt ngân sách để chi tiêu cho hạ tầng, tăng cường cho vay tiêu dùng. Dự báo của IMF cũng đã dự báo mức thâm hụt ngân sách của Trung Quốc có thể tăng thêm 1-1.5%. Chính phủ Trung Quốc cũng gia tăng phát hành trái phiếu để tăng đầu tư công vào hạ tầng và AI.

Tăng đầu tư vào dịch vụ công, nhất là khu vực nông thôn. Đồng thời, tăng thu hút nhân tài từ các quốc gia trong các lĩnh vực công nghệ.

Như vậy, Trung Quốc có thể cấu trúc lại nền kinh tế quốc gia thành nước mua hàng tiêu dùng chủ yếu và xuất khẩu công nghệ cho các nước. Và dường như Trung Quốc đã chuẩn bị cho kịch bản thâm hụt ngân sách lớn khi thời điểm Trump 1.0 đã diễn ra.

Người Trung Quốc sẽ tăng chi tiêu tiêu dùng nhiều hơn thay vì tập trung vào sản xuất như chu kỳ trước đó. Như vậy, Việt Nam có thể được xem là hưởng lợi nếu tận dụng xu hướng này, nhưng khối Asean đều muốn nhảy vào miếng bánh khổng lồ này cho nên mức độ cạnh tranh nội khối cũng gia tăng.

Theo Yuanta, các lĩnh vực chủ lực về nông nghiệp và dịch vụ giá rẻ được xem là có lợi cho Việt Nam. Thứ hai là lĩnh vực du lịch khi người Trung Quốc được kích chi tiêu nhiều hơn và giàu có hơn. Thứ ba là nguồn nhân lực công nghệ chất lượng khi Trung Quốc đang dần đối mặt với tình trạng dân số già và khi Mỹ siết chặt tình trạng nhập cư.

Chỉ số giá hàng hóa S&P Goldman Sachs Commodity đã có xu hướng hồi phục kể từ phiên 09/04/2025 khi giá dầu hồi phục do lo ngại căng thẳng chính trị tại Trung Đông và Nga-Ukraine. Đồng thời, áp lực lạm phát có thể càng gia tăng hơn khi giá cước vận tải hàng khô BDI (Baltic Dry Index) đã hồi phục trở lại khi kỳ vọng thương chiến hạ nhiệt.

Trong khi đó, lãi suất chưa thể hạ nhiệt do Fed vẫn lo ngại về lạm phát có thể gia tăng mạnh trở lại do thuế quan của ông Trump. Như vậy, bài toán cân bằng để tránh gây áp lực lạm phát nhờ giá hàng hóa hạ nhiệt cùng với lãi suất giảm có thể không thể thực hiện được trong ngắn hạn và càng khiến Mỹ cần nhanh chóng đạt được đàm phán trong ngắn hạn với các quốc gia, trong đó đặc biệt là Việt Nam.

Các kịch bản thuế quan của Việt Nam có thể xảy ra, bao gồm: 

Kịch bản thuận lợi – Việt Nam hưởng lợi từ làn sóng chuyển dịch: Mỹ tập trung áp thuế vào Trung Quốc, các quốc gia khác được trì hoãn hoặc miễn trừ khi đạt được thỏa thuận. Việt Nam không bị áp thuế đối ứng hoặc hạn chế thương mại, nhờ uy tín FTA, vị thế trung lập.

Cơ hội tăng xuất khẩu các mặt hàng mà Mỹ từng nhập nhiều từ Trung Quốc như dệt may, đồ gỗ, điện tử tiêu dùng, máy tính, nhựa, cao su, sản phẩm kim loại gia công. Tăng dòng vốn FDI, nhất là từ các công ty Trung Quốc tìm nơi đặt nhà máy "né thuế". Tác động: Tích cực mạnh với tăng trưởng sản xuất, xuất khẩu và thu hút đầu tư.

Kịch bản trung lập – Được lợi nhưng có rủi ro giám sát: Mỹ hoãn thuế với nhiều quốc gia, nhưng tiếp tục giám sát các nước có nguy cơ "lách xuất xứ Trung Quốc".

Việt Nam bị giám sát về quy tắc xuất xứ, yêu cầu nâng tỷ lệ nội địa hóa. Một số mặt hàng có thể bị điều tra nếu tăng trưởng xuất khẩu đột biến. FDI tăng nhưng chất lượng sẽ bị kiểm soát, tránh bị gắn mác "gia công hộ Trung Quốc". Tác động: Lợi ích vẫn có nhưng rủi ro gia tăng, khó khăn trong quản trị chuỗi cung ứng và xuất xứ.

Kịch bản bất lợi – Việt Nam bị cuốn vào thuế đối ứng: Mỹ mở rộng áp dụng thuế đối ứng (Reciprocal Tariffs) lên các nước có thặng dư thương mại lớn với Mỹ. Việt Nam có nguy cơ bị đưa vào danh sách nếu không chứng minh được độc lập sản xuất. Một số ngành như dệt may, điện tử, gỗ có thể chịu thuế cao (do mức phụ thuộc của Mỹ vào Trung Quốc trong các ngành này). Tác động: Tiêu cực, xuất khẩu chững lại, FDI có thể rút khỏi Việt Nam nếu không thấy lợi thế thuế.

Yuanta kỳ vọng Việt Nam sẽ đạt được kịch bản thuận lợi do lúc này Trung Quốc vẫn chưa tỏ ra nhượng bộ Mỹ trước các đàm phán và Mỹ sẽ phải tìm nguồn cung ứng thay thế từ các quốc gia khác. Tuy nhiên, “vỏ bên ngoài” thì kịch bản trung lập vẫn có khả năng xảy ra vì Mỹ lo ngại Trung Quốc tìm cách né thuế.