Một ngày trước khi nghỉ lễ, Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Tp.HCM (HOSTC) đã triệu tập các công ty chứng khoán để lấy biểu quyết cuối cùng về việc thực hiện khớp lệnh liên tục vào ngày 7/5 tới.

Tuy nhiên, trong lần lấy ý kiến này chỉ có 12 công ty trong tổng số 45 công ty có mặt khẳng định đã sẵn sàng cho phương thức khớp lệnh mới này. Và vì vậy, kế hoạch phương thức khớp lệnh mới sẽ không thể thực hiện được vào ngày 7/5 như dự kiến.

Hơn 6 năm qua, Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Tp.HCM áp dụng hình thức giao dịch “có sàn” với phương thức khớp lệnh định kỳ. Với mô hình này, các công ty chứng khoán nhập lệnh vào hệ thống giao dịch từ sàn giao dịch của Trung tâm và các lệnh đó sẽ được thực hiện theo phương thức khớp lệnh định kỳ. Đây là mô hình phù hợp với một thị trường chứng khoán vừa mới hình thành và phát triển, quy mô nhỏ, khối lượng lệnh giao dịch còn ít, chi phí đầu tư tương đối thấp, dễ quản lý và vận hành.

Còn hiện nay, khi thị trường chứng khoán Việt Nam đã phát triển ở mức cao hơn, quy mô vốn hóa thị trường đạt tới 9 tỷ USD, tăng gấp 9 lần so với cách đây 1 năm, vượt quá khả năng đáp ứng của cơ sở hạ tầng công nghệ và thiết bị, thì hệ thống giao dịch và cách thức khớp lệnh sẽ gây ra nhiều bất cập, đặc biệt là tình trạng ách tắc giao dịch. Đã đến lúc, hình thức giao dịch này cần được thay thế, sao cho mọi hoạt động của thị trường đạt hiệu quả mà vẫn an toàn tuyệt đối.

Hoãn khớp lệnh vì sao?

Với những gì đã chuẩn bị, HOSTC đã chính thức tuyên bố kế hoạch thực hiện phương thức khớp lệnh liên tục kể từ ngày 7/5/2007. Tuy nhiên, sau một thời gian thử nghiệm, quyết tâm thực hiện phương thức mới của HOSTC sẽ phải lùi lại so với dự kiến do vấp phải khó khăn từ chính các công ty chứng khoán.

Có ý kiến cho rằng, việc thực hiện khớp lệnh liên tục bị hoãn là do chính các công ty chứng khoán cũng không mấy “mặn mà” với sự thay đổi này. Một chuyên gia cho rằng, vấn đề là giao dịch sẽ chẳng thành công nếu lệnh bán với giá “trên trời” và lệnh mua với giá “mặt đất”. Như vậy vấn đề cần xử lý theo phương án mới mà HoSTC đưa ra chưa chứng minh được tính “văn minh” của nó.

Trong khi đó, cái nhìn thấy ngay được là các công ty chứng khoán sẽ bị giảm doanh thu đáng kể do các nhà đầu tư không đặt lệnh. Ngoài vấn đề về khách hàng, vấn đề công nghệ lại là mấu chốt khiến các công ty chứng khoán ngại khi Trung tâm áp dụng phương thức khớp lệnh liên tục.

Theo nhận xét của HOSTC, trong các lần thử nghiệm khớp lệnh liên tục vừa qua, nhiều vấn đề đã nảy sinh. Trong số 45 công ty chứng khoán thành viên, thì chỉ có 20 công ty chứng khoán được xem là thực hiện thực sự thông suốt, không gặp trục trặc.

Còn những công ty chứng khoán khác, sự trục trặc diễn ra theo nhiều mức độ khác nhau. Chẳng hạn như, có công ty không kết nối được với Trung tâm, hoặc nếu kết nối được thì không nhận được dữ liệu hoặc nhận được dữ liệu thì không giải mã được dữ liệu. Thậm chí có công ty chứng khoán gần như “treo” từ đầu đến cuối.

Với thực trạng đó, HOSTC đã tổ chức họp các công ty chứng khoán lại. Khi Trung tâm hỏi các công ty chứng khoán: có bao nhiêu công ty sẵn sàng cho việc khớp lệnh liên tục vào 7/5. Kết quả chỉ có đại diện 12 công ty chứng khoán giơ tay.

Mặt khác, ở vào thời điểm thị trường ảm đạm như hiện nay, chỉ số VN-Index đang lùi dần với mức 900 điểm và có thể là thấp hơn nữa, giá trị giao dịch cổ phiếu suy giảm mạnh. Nếu đưa phương thức khớp lệnh mới vào áp dụng, nhà đầu tư thấy phức tạp, chưa giao dịch, sẽ làm cho lượng giao dịch vốn đã giảm nay sẽ càng giảm hơn.

Song thị trường ảm đạm không phải nguyên do chính khiến cho việc khớp lệnh liên tục phải hoãn lại. Bởi lẽ, nếu nhà đầu tư cảm thấy phức tạp, cảm thấy khó khăn thì vẫn có 2 phiên khớp lệnh định kỳ đầu giờ và cuối giờ.

Lùi đến bao giờ?

Chuyện lùi thời gian thực hiện khớp lệnh liên tục đến bao giờ thực ra đã được tính đến. Nếu chỉ là một, hai tuần sau thời điểm ngày 7/5 thì sẽ không giải quyết được vấn đề. Chính vì vậy, để công ty chứng khoán có sự chuẩn bị tốt hơn thì thời gian lùi có thể là một tháng, sang đầu tháng 6. Câu hỏi đặt ra là, nếu đến thời điểm đó, hầu hết các công ty chứng khoán vẫn chưa sẵn sàng thì sao?

HOSTC đã tính đến phương án quyết liệt hơn sau thời gian lùi đủ để cho các công ty chứng khoán chuẩn bị và bổ sung những thiếu sót. Có thể một tối hậu thư sẽ được công bố trước thời điểm thực hiện 1 tuần, trong đó sẽ kết luận công ty chứng khoán nào đủ và không đủ khả năng khớp lệnh liên tục và công bố ra thị trường và Trung tâm cũng sẽ không chờ thêm nữa.

Công nghệ của công ty chứng khoán chưa được đầu tư thỏa đáng

Khi thị trường chứng khoán phát triển nhanh trong thời gian qua khiến các công ty chứng khoán đang bị quá tải về nghiệp vụ môi giới và tư vấn niêm yết cho doanh nghiệp. Họ có rất ít thời gian để lo đầu tư cho công nghệ, chuẩn bị khớp lệnh liên tục theo lịch trình của HOSTC. Họ cũng không còn thời gian để lo đầu tư về con người và công nghệ thông tin. Đầu tư công nghệ đang bị đẩy lùi về phía sau trong lịch trình hoạt động của công ty chứng khoán.

Trong khi đó, sự cấp phép thành lập công ty chứng khoán một cách ồ ạt vào cuối năm 2006 vừa qua đã nảy sinh nhiều vấn đề. Trong số những công ty chứng khoán mới ra đời cuối năm 2006, bên cạnh một số có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, phần lớn số còn lại đều trong tình trạng con người và công nghệ còn yếu kém, và điều này sẽ gây khó khăn không ít cho sự hoạt động suôn sẻ.

Và bây giờ đây, với một thách thức mới như thế này thì điều này bộc lộ rất rõ. Công ty chứng khoán nào có sự đầu tư chuẩn bị tốt sẽ sẵn sàng. Công ty chứng khoán nào chưa chuẩn bị tốt đều thấy rất khó khăn và vướng mắc.

Điều này không chỉ xảy ra ở các công ty chứng khoán mới thành lập mà ngay cả các công ty chứng khoán cũ, đã có thâm niên hoạt động trên thị trường, cũng lộ rõ điều đấy. Nếu như trong cơ chế khớp lệnh định kỳ thì sự trì trệ của công ty chứng khoán phần nào được che đậy thì nay chuyển sang khớp lệnh liên tục, sự che giấu sẽ khó hơn nếu không muốn nói là không thể và tất cả những khiếm khuyết đó sẽ lộ hết thông qua cách thức dịch vụ phục vụ khách hàng.

Theo nhận xét chung, tại thời điểm hiện nay, cơ sở hạ tầng của ngành chứng khoán nói chung và các công ty chứng khoán nói riêng còn khá lạc hậu, thiếu đồng bộ và có thể nói là chưa an toàn. Với bất kỳ sự thay đổi nhỏ nào về giải pháp kỹ thuật hay phương thức trong giao dịch đều sẽ có những ảnh hưởng đến việc quản lý giao dịch tại các công ty chứng khoán.

“Việc áp dụng phương thức giao dịch khớp lệnh liên tục của HOSTC sẽ không phải là vấn đề lớn đối với các công ty chứng khoán vì hiện nay họ đã được làm quen với phương thức giao dịch báo giá tại Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Hà Nội mà bản chất của nó chính là khớp lệnh liên tục. Tuy vậy, khi hầu hết các phần mềm giao dịch tại các công ty chứng khoán được thiết kế mặc định từ ban đầu chỉ có khớp lệnh định kỳ và đã bị “phá nát” để đáp ứng yêu cầu trong các đợt điều chỉnh giải pháp kỹ thuật trong giao dịch trước đây, thì vấn đề kiểm soát lệnh giao dịch sao cho đảm bảo an toàn, thuận lợi nhất cho người đầu tư sẽ tạo ra những khó khăn và áp lực cho các công ty chứng khoán”, ông Nguyễn Quang Vinh, Giám đốc BVSC nói.

Bài toán đầu tư công nghệ cần phải được xây dựng một cách tổng thể và triển khai đầu tư đồng bộ theo hướng mở, nếu không sẽ dẫn đến việc thiếu đồng nhất đối với tất cả các công ty chứng khoán, khả năng tích hợp giữa các công ty chứng khoán với trung tâm giao dịch chứng khoán cũng sẽ gặp vấn đề.

Các công ty chứng khoán hiện vẫn đang thụ động chờ đợi một giải pháp tổng thể từ phía Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Tp.HCM, chưa dám triển khai chuẩn bị phần mềm tại công ty. Và vì vậy, lý giải cho việc vì sao đầu tư công nghệ của các công ty chứng khoán chưa quyết liệt.