Cân nhắc lộ trình đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong hệ thống giáo dục

Ngày 25/11, Quốc hội đã nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 – 2035. Ngay sau đó, các đại biểu Quốc hội đã tiến hành thảo luận tại tổ về nội dung này.

ĐÁNH GIÁ KỸ LƯỠNG CÁC ĐIỀU KIỆN ĐỂ TRIỂN KHAI

Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026 – 2035 đề ra mục tiêu đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trong hệ thống giáo dục quốc dân. Trong đó, năm 2030 phấn đấu tối thiểu 30% cơ sở giáo dục phổ thông có giáo viên đủ năng lực giảng dạy một số môn khoa học tự nhiên và STEM/STEAM bằng tiếng Anh, và triển khai thí điểm dạy học bằng tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai ở một số môn.

Năm 2035, phấn đấu đạt 100% cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông có đủ thiết bị dạy học để triển khai thực hiện đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học.

Nhấn mạnh đây là một định hướng lớn, thể hiện quyết tâm hội nhập quốc tế sâu rộng, song đại biểu Đoàn Thị Lê An, đoàn ĐBQH tỉnh Cao Bằng, băn khoăn về tính khả thi của mục tiêu này. Đại biểu cho rằng, để triển khai thành công cần đánh giá thẳng thắn, kỹ lưỡng những điều kiện và thách thức về cơ sở vật chất cũng như nhân lực và môi trường thực hiện.

Theo đại biểu, thực tế hiện nay có những vướng mắc về cơ sở vật chất, nguồn lực và giáo viên. Theo đó, sự chênh lệch đầu tư về cơ sở vật chất giữa các vùng miền rất lớn. Mạng internet tuy được cải thiện mạnh, song tốc độ và hạ tầng chưa đồng đều để triển khai dạy học trực tuyến hỗ trợ tiếng Anh.

Dẫn chứng thực trạng khu vực miền núi như tại tỉnh Cao Bằng, đại biểu cho biết gần 70% trường phổ thông vẫn chưa đạt chuẩn về thiết bị công nghệ phục vụ học ngoại ngữ, nhiều điểm trường lẻ của vùng dân tộc thiểu số chưa có phòng học kiên cố. Do đó, chỉ tiêu 30% vào năm 2030 có thể khả thi ở các tỉnh, thành phố lớn, nhưng rất thách thức tại khu vực miền núi như Cao Bằng, Tuyên Quang, Lai Châu…, những nơi điều kiện cơ sở vật chất chưa đồng bộ.

Bên cạnh đó, tình trạng thiếu trầm trọng giáo viên tiếng Anh là “điểm nghẽn” lớn nhất, nhiều địa phương hiện thiếu hàng nghìn giáo viên ngoại ngữ đạt chuẩn.

Để đạt được mục tiêu đề ra, đại biểu Đoàn Thị Lê An đề nghị cần đầu tư mạnh mẽ và đồng bộ; chuẩn hóa đội ngũ giáo viên; hỗ trợ đặc thù cho vùng dân tộc thiểu số, miền núi và có lộ trình phù hợp với thực tiễn từng vùng, từng địa phương. Cụ thể, ban hành chương trình quốc gia đào tạo giáo viên giảng dạy môn học bằng tiếng Anh, mục tiêu đào tạo ít nhất 20.000 giáo viên môn Toán - Khoa học tự nhiên - Tin học có khả năng giảng dạy bằng tiếng Anh đến năm 2035.

Đồng thời, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất cho các tỉnh miền núi như: Hỗ trợ xây dựng phòng ngoại ngữ chuẩn cho 100% trường huyện miền núi trước năm 2030; ưu tiên vùng miền núi, biên giới, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn như: Cao Bằng, Lạng Sơn, Sơn La, Điện Biên, Lai Châu…

Cùng với đó, cần có chính sách thu hút giáo viên tiếng Anh chất lượng cao như quan tâm tăng phụ cấp thu hút lên 70% - 100% lương cơ bản cho giáo viên về vùng khó khăn; hỗ trợ nhà ở, cam kết hợp đồng dài hạn.

TĂNG CƯỜNG ĐẦU TƯ CƠ SỞ VẬT CHẤT CHO CÁC TRƯỜNG MIỀN NÚI

Về mục tiêu đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai, đại biểu Bùi Sỹ Hoàn, Đoàn ĐBQH TP. Hải Phòng cũng chỉ ra rào cản về năng lực giáo viên và sự chênh lệch vùng miền.

Theo đại biểu, ngay cả giáo viên dạy ngoại ngữ hiện nay ở nhiều nơi còn chưa chuẩn, chưa nói đến giáo viên các môn khác phải dạy bằng tiếng Anh. Hơn nữa, đưa một ngoại ngữ thành ngôn ngữ thứ hai còn liên quan đến vấn đề bản sắc văn hóa, cần một sự chuyển biến nhận thức xã hội sâu sắc chứ không chỉ bằng một nghị quyết.

Đồng quan điểm, đại biểu Ma Thị Thúy, Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang cũng cho rằng, dự thảo cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện các mục tiêu và cơ chế thực hiện để bảo đảm tính thực tiễn.

Đại biểu cho biết thực tế, nhiều xã miền núi hiện nay còn thiếu giáo viên tiếng Anh cơ bản; hạ tầng công nghệ thông tin, thiết bị nghe - nhìn còn rất hạn chế. Việc yêu cầu 100% cơ sở giáo dục có đủ thiết bị dạy học để triển khai thực hiện đưa tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai vào năm 2035 là mục tiêu rất cao, tiệm cận với các quốc gia phát triển.

Do đó, đại biểu đề nghị Chính phủ cân nhắc lộ trình đặc thù cho miền núi; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, kết nối lớp học trực tuyến, AI để bù đắp thiếu giáo viên; xây dựng trung tâm tiếng Anh vùng khó khăn theo mô hình liên xã.

Báo cáo thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cũng đề nghị cơ quan soạn thảo cần nghiên cứu, tính toán kỹ lưỡng điều kiện bảo đảm tính khả thi để cân nhắc các chỉ tiêu 30% (đến năm 2030) và 100% (đến năm 2035) số cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông thực hiện đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học (bao gồm cơ sở vật chất, nguồn cung cấp đội ngũ giáo viên giảng dạy các môn học bằng tiếng Anh).

Mục tiêu về cơ sở vật chất ở bậc giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông nên xác định theo tiêu chí đủ phòng học kiên cố hoá, đạt chuẩn theo quy định của Bộ; trang bị đầy đủ thiết bị dạy học tối thiểu.