Tại Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam thường niên 2018 diễn ra sáng 4/12, các nhà đầu tư Nhật Bản, Hàn Quốc, Anh Quốc đều quan tâm đến rủi ro từ hợp tác công - tư (PPP).

Phản hồi từ quan chức Bộ Kế hoạch và Đầu tư Việt Nam cho thấy vấn đề này cũng đang được quan tâm với một dự án luật về PPP đang được xây dựng.

4 nội dung cần cải thiện

Hiệp hội doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam (JCCI) đánh giá cao việc ban hành nghị định 63 vào tháng 5/2018 với các quy trình thủ tục đã được đơn giản hóa, các quy định cụ thể để triển khai các dự án PPP cũng được quy định rõ ràng hơn.

Tuy nhiên, JCCI cho rằng trong quá trình triển khai các dự án PPP, nghị định 63 và một số văn bản pháp luật liên quan vẫn còn nội dung chưa rõ ràng, còn tồn đọng một số vấn đề.

JCCI đề nghị chính phủ Việt Nam cải thiện hơn nữa 4 nội dung.

Thứ nhất, quy định rõ hơn về các trường hợp áp dụng luật nước ngoài. Cụ thể điều 467 của nghị định 63 có quy định các hợp đồng có liên quan của dự án có thể áp dụng luật nước ngoài, nhưng lại không quy định rõ là có thể áp dụng luật nước ngoài đối với những hợp đồng mà một trong các bên ký kết là pháp nhân nước ngoài hay không. 


Thứ hai, cho phép sử dụng trọng tài bên ngoài Việt nam đối với toàn bộ các dự án hạ tầng bao gồm cả bất động sản (liên quan đến quy định về giải quyết tranh chấp). Điều 67 của nghị định 63 có quy định có thể sử dụng trọng tài bên ngoài Việt Nam, nhưng đối với các tranh chấp liên quan đến bất động sản thì lại quy định phải giải quyết tại tòa án Việt Nam theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, do vậy những tranh chấp phát sinh tại các dự án PPP liên quan đến xây dựng, kinh doanh thiết bị cơ sở hạ tầng có thể hiểu rộng ra là đều thuộc các dự án bất động sản, do vậy sẽ ảnh hưởng xấu đến việc thu xếp tài chính cho dự án từ các tổ chức tài chính nước ngoài, JCCI trình bày.

Kiến nghị thứ ba của cơ quan này là cho phép nhà đầu tư và doanh nghiệp dự án có quyền thế chấp quyền sử dụng đất và tài 
sản gắn liền với đất, quyền kinh doanh thiết bị dự án.

Nghị định 63 có quy định về việc thế chấp quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất, quyền kinh doanh thiết bị dự án, tuy nhiên Luật Đất đai, Luật Dân sự lại không quy định rõ việc chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam được phép nhận thế chấp quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất, do đó vẫn còn tồn tại vấn đề là nhà đầu tư và doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc huy động vốn, đại diện JCCI lên tiếng.

Cuối cùng, JCCI đề nghị Chính phủ Việt Nam phải chịu một mức độ rủi ro nhất định trong việc chuyển đổi tỷ giá (liên quan đến thanh toán đáo hạn).

Cân bằng hợp lý các rủi ro

Vị đại diện Hiệp hội doanh nghiệp Anh Quốc tại Việt Nam nói rằng Vương quốc Anh là một trong những quốc gia dẫn đầu thế giới trong quan hệ đối tác công tư và tích cực hỗ trợ Việt Nam trong quá trình phát triển chương trình PPP.

Tuy nhiên vị này cho rằng có một số vấn đề cần được giải quyết trước khi nguồn tài chính quốc tế có thể hỗ trợ chương trình PPP tại Việt Nam. Quan trọng nhất là việc cân bằng hợp lý các rủi ro, các nhà tài trợ nước ngoài cần đảm bảo những hiệu quả nhất định trong việc thực hiện dự án và nhận được những quyền lợi tương xứng để tránh những rủi ro không muốn có.

"Chúng tôi đã nghe rất nhiều lần tại diễn đàn này về những rủi ro ngoại hối nhưng thực tế phải có một bên chấp nhận chịu những rủi ro này. Nếu các nhà đầu tư nước ngoài buộc phải chịu, họ sẽ tính giá các rủi ro đó vào dự án khiến cho dự án trở nên tốn kém hơn và không mang tính kinh tế cao", đại diện các nhà đầu tư Vương Quốc Anh nhấn mạnh.

Sự cân bằng rủi ro, theo Hiệp hội này, thay đổi tuỳ thuộc vào dự án và hoàn cảnh, và không dễ dàng để viết thành luật. Vì vậy, một bộ luật PPP mới không giải quyết được các trở ngại hành chính liên quan.

"Chúng tôi cho rằng sẽ hiệu quả hơn nếu chính phủ tập trung vào việc xây dựng cơ quan chính phủ chuyên trách về từng mảng cơ sở hạ tầng, với cách thực hành tốt sẽ lan truyền rộng rãi qua cơ quan điều phối như Bộ Kế hoạch và Đầu tư", đại diện Hiệp hội doanh nghiệp Anh Quốc tại Việt Nam phát biểu.

Cũng quan tâm đến PPP, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam, nói, để thúc đẩy đầu tư vào kinh doanh PPP, các nhà đầu tư cần được cho phép có nhiều lựa chọn khác nhau để huy động vốn đầu tư. Tuy nhiên, hiện nay, các quy định nghiêm ngặt đã trở thành trở ngại cho việc đầu tư.

Chẳng hạn, quy định hiện hành: tổ chức phát hành trái phiếu phải có lợi nhuận trong năm trước thì mới được phát hành trái phiếu, và phải có tài sản an toàn (tiền mặt) .

Vị này nhận xét, thông tư 63 cũng có những khía cạnh tích cực như tinh giản các thủ tục hành chính cho các dự án PPP. Tuy nhiên điểm quan trọng nhất là "sự đảm bảo của chính phủ" đối với việc chia sẻ rủi ro giữa chính phủ và nhà đầu tư vẫn chưa được sửa đổi.

Các doanh nghiệp Hàn Quốc cho rằng, việc hoàn thiện các cơ sở pháp lý để công nhận các phương thức huy động vốn khác nhau của doanh nghiệp tư nhân và "sự bảo đảm của chính phủ" để có thể giảm thiểu rủi ro của các nhà đầu tư có khả năng giúp các dự án PPP trong lĩnh vực cơ sở hạ tầng sẽ được thực hiện tích cực hơn nữa.