Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, trong nửa đầu năm, giá trị xuất khẩu đạt 1,65 tỷ USD, giảm 4% so với cùng kỳ. Trong đó, sản lượng xuất khẩu giảm 14% so với cùng kỳ xuống 3,03 triệu tấn và giá bán bình quân tăng 12% lên 545 USD/tấn.

VÌ ĐÂU SẢN LƯỢNG XUẤT KHẨU GIẢM?

Philippines – thị trường xuất khẩu gạo quan trọng nhất đã giảm sản lượng nhập khẩu xuống 1.093 ngàn tấn, tương đương giảm 21%. Tương tự, thị trường Malaysia cũng ghi nhận sự sụt giảm mạnh 56% , còn 151 ngàn tấn.

Có hai nguyên nhân chính dẫn đến sản lượng xuất khẩu sụt giảm là: Philippines chủ động giảm nhập khẩu gạo khi vụ thu hoạch năm nay được mùa, dự kiến tổng sản lượng gạo nội địa năm 2021 của Philippines sẽ đạt 12,4 triệu tấn tăng 4%; Không có đủ container đóng hàng để xuất khẩu.

Ngược lại, tình hình xuất khẩu sang Trung Quốc, Ghana, Singapore, Bangladesh và Hongkong ghi nhận sự tăng trưởng so với cùng kỳ. Đặc biệt, Bangladesh từ nước tự cung tự cấp gạo đã phải chuyển sang nhập khẩu gạo với số lượng lớn khi vụ mùa năm trước bị tàn phá bởi những trận lũ lớn.

Giá gạo xuất khẩu tăng 12% lên 545 USD/tấn nhờ cơ cấu gạo xuất khẩu tiếp tục chuyển dịch sang các loại gạo thơm, gạo chất lượng cao có giá bán và giá trị gia tăng cao hơn; cầu trong nước cao hơn trong bối cảnh gạo cũ trữ kho không còn nhiều nên cần được bổ sung và nhu cầu của các nước đối với gạo Đông Xuân nước ta tăng cao trong Quý 1 và đầu Quý 2 trong khi nguồn cung có phần thiếu hụt do gieo trồng muộn nên thời điểm thu hoạch vụ Đông Xuân rơi vào tháng 5, tháng 6. Do đó, giá gạo đã duy trì ở mức cao đến hết tháng 4.

Trong khi đó, giá gạo Ấn Độ tiếp tục duy trì ở mức tương đối thấp nhờ nguồn cung dồi dào khi được mùa và Chính phủ nước này mở kho gạo dự trữ để hỗ trợ người nghèo bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19. Giá gạo Thái Lan tăng cao trong đầu năm nay do lo ngại nguồn cung sụt giảm, sau đã đảo chiều giảm giá khá nhiều khi đồng Bath giảm giá mạnh so với đồng USD.

GIÁ GẠO SẼ GIẢM VÌ CẠNH TRANH ẤN ĐỘ?

Đánh giá về triển vọng giá gạo những tháng cuối năm 2021, theo Công ty chứng khoán Rồng Việt, USDA dự báo nhờ bội thu nên nguồn cung gạo Ấn Độ sẽ tiếp tục dồi dào, sản lượng thu hoạch dự kiến đạt 122 triệu tấn, tăng 2,6% giúp duy trì giá gạo ở mức thấp.

Cạnh tranh xuất khẩu của Ấn Độ tăng và nguồn cung nội địa Việt Nam dồi dào hơn sau vụ thu hoạch lúa Đông Xuân nên để duy trì sản lượng xuất khẩu, giá gạo Việt có thể sẽ giảm trong thời gian tới. Giá gạo giảm sẽ phần nào làm hạn chế mức chi tiêu của người nông dân cho các loại vật tư nông nghiệp.

Philippines là thị trường xuất khẩu hàng đầu của nước ta khi chiếm tỷ trọng 36% trong tổng sản lượng xuất khẩu. Vậy nên, biến động trong nhu cầu gạo của Philippines sẽ ảnh hưởng đáng kể đến khả năng xuất khẩu gạo của Việt Nam. Cạnh tranh xuất khẩu gạo sang thị trường Philippines dự kiến sẽ tăng cao do: Dự kiến sản lượng nhập khẩu của quốc gia này sẽ giảm 14%, xuống còn 2,1 triệu tấn khi ngành lúa gạo năm nay được mùa, USDA dự báo sản lượng nội địa của Philippines sẽ đạt 12,4 triệu tấn, tăng 4%.

Philippines đã xóa bỏ chênh lệch mức thuế giữa ASEAN và các nước ngoài ASEAN. Cụ thể, Chính phủ nước này đã điều chỉnh giảm mức thuế MFN (Most Favored Nation – có áp dụng cho Ấn Độ) từ 40% trong hạn ngạch và 50% ngoài hạn ngạch xuống 35% - bằng mức thuế áp dụng với các quốc gia thuộc ASEAN. Mục đích nhằm đa dạng hóa nguồn cung để nhập khẩu gạo với giá rẻ hơn, nhằm kiểm soát lạm phát.

Tuy vậy, vẫn có những điểm sáng đối với tình hình xuất khẩu gạo nửa cuối năm. Dự kiến sản lượng gạo xuất khẩu năm 2021 sẽ đạt 6,3 triệu tấn tăng 2,2% so với cùng kỳ nhờ nhu cầu gạo tăng ở các nước Trung Quốc, Bangladesh và Hàn Quốc.

Cụ thể, nhu cầu nhập khẩu gạo của Bangladesh và Trung Quốc sẽ tăng lần lượt 1.680 ngàn tấn và 600 ngàn tấn yoy, do nguồn cung nội địa sụt giảm và nhu cầu tích trữ lương thực trong bối cảnh dịch bệnh vẫn còn phức tạp. Trong đó, Bangladesh sẽ phần lớn nhập khẩu gạo Ấn Độ (do yếu tố địa lý và giá bán) nhưng Chính phủ nước này cũng chủ động đa dạng nguồn cung khi nhập khẩu thêm từ Thái Lan và Việt Nam nhằm hạn chế rủi ro.

Đồng thời, Hàn Quốc cũng sẽ nhập khẩu 22.222 tấn gạo, dự kiến sẽ giao hàng trong tháng 9, tháng 10 năm nay. Đây là tín hiệu tích cực do cả năm 2020, Hàn Quốc không nhập khẩu gạo từ nước ta.

Ngoài ra, cạnh tranh với gạo Thái Lan cũng không quá cao do nguồn cung gạo nước này có phần hạn chế do ảnh hưởng của hạn hán và giá gạo cũng không quá cạnh tranh như giá gạo Ấn Độ.