Theo nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, bắt đầu từ ngày 2/1/2013, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) sẽ được lấy ý kiến nhân dân trong thời gian hai tháng.

Ở bản báo cáo đề ngày 31/1/2013 về các nội dung cơ bản của dự thảo này, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã cho biết nhiều điểm mới đáng chú ý.

Theo đó, qua nhiều lần tiếp thu chỉnh sửa, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) được công bố lấy ý kiến nhân dân bao gồm 14 chương và 206 điều.

Báo cáo cho biết, ở những quy định chung đã bổ sung trường hợp người sử dụng đất là tổ chức kinh tế liên doanh, bổ sung quy định về người chịu trách nhiệm trước Nhà nước đối với việc sử dụng đất và người chịu trách nhiệm trước Nhà nước đối với đất được giao để quản lý.

Dự thảo cũng đã sửa đổi quy định cụ thể về căn cứ xác định loại đất để làm cơ sở cho việc bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất, tính thu các khoản nghĩa vụ tài chính về đất đai.

Với chương mới về quyền của Nhà nước và trách nhiệm quản lý của nhà nước với đất đai, dự thảo luật quy định cụ thể về sở hữu đất đai, báo cáo nêu rõ.

Theo đó, Nhà nước quyết định mục đích sử dụng đất, quy định hạn mức, thời hạn sử dụng đất, quyết định thu hồi đất, trao quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất, định giá đất, quyết định chính sách tài chính về đất đai, quy định quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất, cơ quan nhà nước thực hiện đại diện chủ sở hữu về đất đai.


Không được ủy quyền ban hành quyết định cưỡng chế

Không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai trên thực tế, mà những điểm mới ở quy định về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất sẽ đồng thời khắc phục tình trạng tùy tiện trong thu hồi đất, theo đánh giá của Bộ.

Đó là, quy định cụ thể việc xử lý đối với trường hợp đất đã được Nhà nước giao, cho thuê để thực hiện dự án đầu tư mà không được đưa vào sử dụng trong mười hai tháng liền hoặc tiến độ sử dụng đất chậm hơn hai mươi bốn tháng so với tiến độ ghi trong dự án đầu tư theo hướng cơ quan nhà nước có thẩm quyền chỉ được phép chấp thuận cho phép chậm tiến độ một lần và chậm không quá mười hai tháng.

Trường hợp không được chấp thuận cho chậm tiến độ hoặc quá thời hạn cho phép được chậm tiến độ nêu trên thì Nhà nước thực hiện thu hồi đất và người có đất bị thu hồi do vi phạm sẽ không được trả lại tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đã nộp và thanh toán giá trị đã đầu tư vào đất còn lại, tài sản gắn liền với đất.

Điểm mới khác được thể hiện ở  quy định Nhà nước chủ động thu hồi đất theo kế hoạch sử dụng đất cấp huyện đã được phê duyệt; tổ chức việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư để tạo quỹ đất “sạch”, sau đó Nhà nước giao đất, cho thuê đất để sử dụng đất vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng hoặc đưa ra đấu giá quyền sử dụng đất, giao đất, cho thuê đất để thực hiện các dự án đầu tư phát triển kinh tế, xã hội; quy định khi xây dựng, mở rộng các công trình kết cấu hạ tầng, chỉnh trang đô thị cần phải quy hoạch và tổ chức thu hồi cả phần diện tích đất bên cạnh công trình kết cấu hạ tầng, vùng phụ cận để tạo nguồn lực từ đất đai đầu tư cho các công trình này và hỗ trợ người có đất bị thu hồi.

Dự thảo cũng đã bổ sung quy định về trường hợp tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng đã thoả thuận được với người có đất bị thu hồi về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thì cơ quan có thẩm quyền thu hồi đất được ra quyết định thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất mà không phải chờ đến hết thời hạn thông báo thu hồi đất.

Các dự án đầu tư sử dụng đất không thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất mà phù hợp với quy hoạch sử dụng đất thì nhà đầu tư trong nước được nhận chuyển nhượng, nhận góp vốn, thuê quyền sử dụng đất của tổ chức kinh tế, hộ gia đình, cá nhân để có đất thực hiện dự án đầu tư theo quy định của pháp luật.

Báo cáo cũng cho biết đã sửa đổi thẩm quyền thu hồi đất theo hướng chủ tịch ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định thu hồi đất đối với trường hợp khu đất thu hồi có cả tổ chức và hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất. Bổ sung quy định chủ tịch ủy ban nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền thu hồi đất nông nghiệp thuộc quỹ đất công ích của xã, phường, thị trấn để chuyển sang sử dụng vào mục đích phi nông nghiệp.

Dự thảo mới còn quy định cụ thể về trình tự, thủ tục thu hồi đất để giao đất, cho thuê đất theo 2 hình thức: (1) Thu hồi đất theo kế hoạch sử dụng đất, (2) Thu hồi đất để giao, cho thuê đất theo hình thức chỉ định chủ đầu tư. Trong đó có bổ sung quy định tổ chức họp để lấy ý kiến người dân về phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.

Đáng chú ý là dự thảo đã quy định thẩm quyền cưỡng chế thu hồi đất theo hướng chủ tịch ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền thu hồi đất là người có thẩm quyền ban hành quyết định cưỡng chế; người có thẩm quyền ban hành quyết định cưỡng chế thì không được ủy quyền.


Bồi thường về đất sẽ cụ thể hơn

Về các điểm mới đáng chú ý trong bồi thường về đất, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, theo báo cáo thì dự thảo đã tách riêng nguyên tắc bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất thành một điều riêng.

Đồng thời bổ sung trường hợp “sử dụng đất thuê trả tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê” thì được bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất.

Dự thảo cũng quy định cụ thể về bồi thường chi phí đầu tư vào đất còn lại; chi phí đầu tư vào đất còn lại bao gồm tiền thuê đất trả trước còn lại, chi phí san lấp mặt bằng và các chi phí khác; quy định việc bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đối với từng loại đất, từng đối tượng cụ thể, bồi thường về đất, chi phí đầu tư vào đất còn lại.

Thiết kế mục mới về bồi thường thiệt hại về tài sản, về sản xuất, kinh doanh khi Nhà nước thu hồi đất, dự thảo nêu rõ nguyên tắc bồi thường thiệt hại về tài sản và về sản xuất kinh doanh khi Nhà nước thu hồi đất.

Bồi thường thiệt hại về nhà, công trình xây dựng trên đất khi Nhà nước thu hồi đất; bồi thường đối với cây trồng, vật nuôi; chi phí di chuyển khi Nhà nước thu hồi đất; nồi thường thiệt hại do bị hạn chế khả năng sử dụng đất, thiệt hại tài sản gắn liền với đất.

Những trường hợp Nhà nước thu hồi đất không được bồi thường thiệt hại về tài sản gắn liền với đất cũng nằm trong quy định tại mục này.