Là một trong hai tuyến đường sắt leo núi hiếm hoi trên thế giới chạy bằng bánh răng cưa, và đã trở thành phế tích từ gần nửa thế kỷ nay, tuyến đường sắt vượt non ngàn nối Phan Rang - Đà Lạt vừa được một đơn vị tư vấn Pháp nghiên cứu phục hồi, theo đặt hàng của một đơn vị khai thác tại Việt Nam.

PHỤC HỒI ĐỂ THU HÚT DU KHÁCH

Khi phục hồi tuyến đường sắt răng cưa huyền thoại này, các đơn vị khai thác dịch vụ du lịch kỳ vọng rằng, du khách không chỉ được trải nghiệm một cung đường với phương tiện di chuyển độc nhất vô nhị tại châu Á, mà sẽ còn được tận hưởng những dịch vụ du lịch độc đáo tại các điểm đến và các nhà ga, của tuyến đường sắt huyền thoại trèo đèo Phan Rang – Đà Lạt.

Tuyến đường rày xe lửa Phan Rang - Đà Lạt hội tụ cả ba yếu tố làm nên sự thu hút của các tuyến đường sắt nổi tiếng trên thế giới: Được xây trên địa thế mạo hiểm, điều kiện kỹ thuật cực khó và có phong cảnh ấn tượng.

Cuối tháng 4/2022, Tập đoàn Du lịch Crystal Bay cùng các đối tác hàng đầu trong nước và quốc tế trong lĩnh vực đường sắt, như Công ty cổ phần Giải pháp kinh doanh Corex, Công ty cổ phần Tư vấn Đầu tư và xây dựng Giao thông vận tải, cùng các chuyên gia đường sắt Cộng hòa Pháp, đã ký hợp đồng tư vấn dự án khôi phục tuyến đường sắt vốn đã đi vào dĩ vãng này.

Theo hợp đồng được ký, tháng 10/2022 hồ sơ khôi phục tuyến đường sắt Phan Rang - Đà Lạt sẽ được các tư vấn hoàn thành để trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét, phê duyệt.

Tuyến đường rày xe lửa Phan Rang – Đà Lạt, theo dự định sẽ được trùng tu, sửa chữa, nhằm cung cấp các dịch vụ di chuyển bằng tàu cho du khách tham quan, trải nghiệm văn hóa – lịch sử. Phan Rang – Đà Lạt sẽ là chuyến tàu di sản của Đông Dương - chuyến tàu tương tác văn hóa đầu tiên trên thế giới. Chuyến tàu đặc biệt này được kỳ vọng sẽ như một “sân khấu sống”, “bảo tàng sống”, đưa du khách ngược dòng thời gian, tương tác và sống lại thời kỳ văn hóa của hơn một thế kỷ  trước. Ngoài ra, tuyến Phan Rang – Đà Lạt được mong đợi sẽ thúc đẩy sự phát triển của “tam giác du lịch” Khánh Hòa – Lâm Đồng – Ninh Thuận trong tương lai.

THĂNG TRẦM MỘT THƯƠNG VỤ ĐAU BUỒN

Vào tháng 3/1899, Toàn quyền Pháp Paul Doumer đã tiến hành một cuộc khảo sát tại cao nguyên Lang Biang với mục đích xây dựng Đà Lạt thành một khu nghỉ dưỡng.

Hai năm sau, Paul Doumer ký sắc lệnh lập tuyến đường sắt Tháp Chàm - Đà Lạt. Song sau đó 10 năm, những dự án này mới bắt đầu được xúc tiến.

Năm 1932, tuyến đường hỏa xa Tháp Chàm - Đà Lạt với tổng chiều dài 84 km, hành trình qua chín nhà ga, năm đường hầm xuyên núi, hai cầu lớn, hai đèo cao là đèo Ngoạn Mục và đèo D’Ran, chính thức hoàn thành. Tổng kinh phí hơn 200 triệu francs. Toàn tuyến có ba đoạn phải chạy trên những cung đường sắt răng cưa với độ dốc 12%, gồm: Đèo Sông Pha – Eo Gió, đoạn Đơn Dương – Trạm Hành, đoạn Đa Thọ - Trại Mát.

Đây là tuyến đường sắt răng cưa dài nhất và độc đáo nhất, không chỉ của Việt Nam mà của cả thế giới, ghi dấu ấn đậm nét trong lịch sử ngành công nghiệp đường sắt thế giới đầu thế kỷ XX.

Vào những năm cuối thập niên 60 đầu thập nien 70 của thế kỷ trước, do chiến tranh diễn ra khốc liệt nên tuyến hỏa xa này tạm ngững hoạt động. Sau tháng 4/1975, tuyến được khôi phục và hoạt động, chủ yếu là chuyên chở nông sản tiếp tế xuôi ngược Phan Rang – Lâm Đồng…

Cuối năm 1975, ngay sau khi tuyến đường sắt Phan Rang – Đà Lạt được chuyển quyền quản lý cho Liên hiệp xí nghiệp Đường sắt Việt Nam, cũng là lúc tuyến này nhận được yêu cầu ngừng chạy và tháo toàn bộ tà vẹt trên toàn tuyến để chuyển ra tu bổ cho đường sắt Thống Nhất đoạn Bình Định - Quảng Nam. Sau khi bị tháo dỡ tà vẹt, gần mười đầu máy xe lửa phải nằm phơi sương và trở thành… phế liệu!

Khoảng đầu năm 1988, một kỹ sư người Thụy Sỹ đã tìm đến ga Đà Lạt và ga Tháp Chàm – Phan Rang để tìm hiểu, sau đó đặt vấn đề mua những toa tàu phế liệu này mang về Thụy Sỹ để khai thác du lịch. Đến mùa thu năm 1990, thương vụ mua bán “phế liệu” trị giá 650.000 USD đã được quyết định, phía Thụy Sỹ đưa những xe chuyên dụng lần lượt kéo những toa tàu “đống sắt vụn” ra tàu để vận chuyển về nước. Thương vụ mua phế liệu này đã kết thúc giấc mơ nối lại tuyến đường rày xe lửa răng cưa độc đáo và độc nhất vô nhị này; nhưng lại mở ra một trang mới về sự “hồi sinh” của tuyến đường răng cưa cùng những toa tàu mà từ nhiều chục năm trước đó, người Thụy Sỹ đã không còn đầu máy để chạy.

Từ năm 2020, Công ty cổ phần Giải pháp kinh doanh Corex đã cùng với Tập đoàn Du lịch Crystal Bay, khởi động nghiên cứu dự án khôi phục tuyến đường sắt di sản Phan Rang – Đà Lạt. Việc phục hồi, phát triển và khai thác công trình di sản quốc gia này không chỉ có ý nghĩa bảo tồn di sản lịch sử mà còn mang tới nhiều tiềm năng phát triển du lịch văn hóa, nâng tầm du lịch quốc gia, từ đó góp phần phát triển toàn diện kinh tế - văn hóa – xã hội cho các địa phương có tuyến đường đi qua.