Chứng khoán Mỹ đã tăng chóng mặt từ năm 2020 trước khi lao dốc trong năm nay. Tính từ đầu năm, chỉ số S&P 500 đã giảm khoảng 18%, trong khi đó, lạm phát Mỹ đang ở mức cao nhất hơn 40 năm, áp lực địa chính trị ngày càng gia tăng và suy thoái kinh tế rình rập. Môi trường chính sách tiền tệ nới lỏng mà nhiều nhà đầu tư quen thuộc trong 13 năm qua cũng không còn.

Theo CNN, các cổ phiếu tăng giá đột biến (meme stock) đầy rủi ro, xu hướng đầu tư vào công ty mua lại có mục đích đặc biệt (SPAC) hay NFT (mã không thể thay thế) đều đã hết thời. Điều này giúp các cổ phiếu giá trị - với dòng tiền trong ngắn hạn ổn định hơn - chiếm ưu thế trong bối cảnh thị trường đang được thúc đẩy bởi sự sợ hãi hiện nay.

PHÂN BIỆT "ĐÁNH BẠC" VÀ "ĐẦU TƯ"

Chỉ số Tăng trưởng S&P 500 – theo dõi các cổ phiếu có tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu tốt nhất 3 năm – đã giảm gần 15% trong 12 tháng qua. Trong khi đó, chỉ số Giá trị S&P 500 – theo dõi các cổ phiếu được định giá tốt nhất – chỉ giảm 4% trong cùng kỳ.

"Các nhà đầu tư Phố Wall vẫn đang kiếm tiền, theo cách này hoặc cách khác, bắt lấy những thứ rơi ra từ chiếc bàn của chủ nghĩa tư bản”, ông Buffett nói tại đại hội cổ đông thường niên của công ty Berkshire Hathaway hồi tháng 4 năm nay. “Họ không kiếm được tiền nếu những người khác không hành động. Họ giành được một phần trong đó. Họ kiếm được nhiều tiền hơn khi những người khác ‘đánh bạc’ so với khi những người khác đầu tư”.

Nhà đầu tư huyền thoại này cho rằng sự khác nhau giữa “đánh bạc” và "đầu tư" nằm ở việc hiểu rõ những yếu tố cơ bản của một công ty.

Phân tích kỹ thuật chủ yếu dựa trên giá và khối lượng giao dịch cổ phiếu. Các nhà giao dịch không cố gắng dự báo tương lai của một công ty. Họ không nhìn vào hoạt động kinh doanh cơ bản của công ty hoặc nền kinh tế, mà thay vào đó dùng biểu đồ để dự đoán diễn biến giá cổ phiếu.

Trong khi đó, phân tích cơ bản diễn ra khi một nhà đầu tư đánh giá tình hình tài chính, hiệu suất, sự cạnh tranh của một công ty và đánh giá nền kinh tế để xác định giá trị của công ty đó. Sau đó, họ mua vào khi cổ phiếu công ty giảm giá.

Theo một khảo sát của hãng dịch vụ tài chính Schwab, khoảng 15% trong số tất cả các nhà đầu tư cổ phiếu tại Mỹ cho biết họ bắt đầu tham gia thị trường vào năm 2020. Ngoài ra, phần lớn những người mở tài khoản đầu tư phi hưu trí đầu tiên năm đó ở độ tuổi dưới 45 và có thu nhập thấp hơn so với những nhà đầu tư lâu năm hơn.

Được hỗ trợ bởi các gói kích thích kinh tế trong đại dịch Covid-19, khoảng 20 triệu nhà đầu tư mới đã tham gia thị trường chứng hoán Mỹ trong hai năm qua. Nhóm này sử dụng Reddit và các cộng đồng trực tuyến khác để tung ra các câu chuyện khiến cổ phiếu của nhiều công ty như GameStop tăng giá gấp 100 lần trong vài tháng.

Tại cuộc họp cổ đông thường niên của Berkshire hồi tháng 4, ông Buffett nhận định rằng sự tăng giá của các cổ phiếu này chủ yếu dựa trên yếu tố kỹ thuật mà không dựa trên yếu tố căn bản của doanh nghiệp trong dài hạn.

“Việc mua vào cổ phiếu một các bừa bãi như vậy đã biến Phố Wall trở thành một sòng bạc”, ông nói.

Việc phân tích kỹ thuật hữu ích cho các giao dịch ngắn hạn và chiến lược chọn đúng thời điểm của thị trường (market timing). Trong khi đó, việc phân tích các yếu tố cơ bản của doanh nghiệp hữu ích cho đầu tư dài hạn – điều vốn ít bị ảnh hưởng bởi những sự kiện bất ngờ của nền kinh tế.

Theo ông Bufffett, về lâu dài, chứng khoán có xu hướng tăng mạnh hơn so với lạm phát và sẽ phục hồi mạnh sau suy thoái kinh tế, nhưng đây là một “cuộc đua marathon” chứ không phải cuộc chạy nước rút.

Tỷ phú  này nổi tiếng với việc nắm giữ những cổ phiếu yêu thích của mình trong dài hạn, thậm chí là mãi mãi.

TIN TƯỞNG VÀO CHÍNH MÌNH

“Các nhà đầu tư không giỏi dự báo về tương lai”, ông Steven Check, giám đốc công ty tư vấn tài chính Check Capital, nhận xét. “Họ có xu hướng phản ứng thái quá với những vấn đề tức thời. Thị trường thường phản ứng bất hợp lý trong ngắn hạn nhưng luôn hợp lý trong dài hạn. Bong bóng thường phình lên và nổ tung nhưng nếu bạn cân nhắc một doanh nghiệp sẽ ra sao trong thập kỷ tới và bám sát việc này, thì cuối cùng bạn sẽ được hưởng ‘trái ngọt’”.

Còn theo chiến lược gia trưởng Shawn Cruz tại TD Ameritrade, thị trường cổ phiếu giống như “một cửa hàng” mà ở đó khi hàng hóa được bán giảm giá, mọi người đều lao tới.

“Nhiều khả năng cổ phiếu của các công ty có bảng cân đối kế toán tốt, số dư tiền mặt lành mạnh và doanh thu tăng đang giảm giá”, ông Cruz nói. “Vì vậy, nếu bạn có chiến lược đầu tư dài hạn và đang xem xét một số cái tên cụ thể, thì đây là thời điểm tốt để chọn một vài cổ phiếu chất lượng cho danh mục của mình”.

Theo ông, nhà đầu tư không cần phải là một người biết tuốt trong việc lựa chọn cổ phiếu. Cổ phiếu của các công ty như Morgan Chase, Apple, Amazon và Microsoft hiện vẫn đang giao dịch ở mức thấp hơn so với mức đỉnh gần nhất.

TỰ MÌNH TÌM HIỂU

Tin tốt cho những nhà đầu tư lười biếng là nhiều chuyên gia đã làm sẵn các nghiên cứu về cổ phiếu và họ có thể chỉ cần trả một khoản phí nhỏ để tiếp cận. Tuy nhiên, nếu muốn làm theo các nguyên tắc của Buffett, giới chuyên gia khuyên các nhà đầu tư nên tự tìm hiểu và không bao giờ đầu tư vào một công ty mà mình không hiểu.

“Một cách hiệu quả để bắt đầu là tìm đọc thông tin về một công ty tiềm năng. Hãy xem ai đang điều hành công ty và công ty đang quảng cáo thứ gì, theo cách nào. Hãy xem bạn có hiểu sản phẩm và bạn có nghĩ rằng công ty đó có vị thế trong nền kinh tế tương lai không. Hãy tự hỏi bản thân xem bạn có muốn xây dựng lại công ty này từ đầu nếu được thay đổi không”, ông Check của Check Capital khuyến nghị.

Tiếp đó, hãy xem báo cáo tài chính của công ty - thường có sẵn trên các trang web chính thức – theo ông Check. Sau đó đánh giá xem bảng cân đối kế toán của công ty, báo cáo lãi-lỗ, báo cáo luân chuyển tiền, chi phí hoạt động, doanh thu và chi phí của công ty có lành mạnh không? Lợi nhuận ròng vài năm qua có tăng không? Các khoản nợ của công ty có bất thường không?

Chuyên gia này cũng khuyên các nhà đầu tư đánh giá yếu tố kinh tế vĩ mô và xem liệu công ty có lợi thế hơn với các đối thủ cùng ngành hay không. Cuối cùng, ông khuyên nhà đầu tư nên cập nhật tình hình về sự thay đổi của danh mục đầu tư trong bối cảnh của nền kinh tế.

“Điều quan trọng nhất là đừng sợ hãi mà chủ động ngừng đầu tư”, Buffett nói tại đại hội cổ đông Berkshire năm 2020. “Nhiều người trả rất nhiều tiền để nhận được những lời khuyên mà họ không cần”.