Liên quan đến quy định về rút bảo hiểm xã hội một lần, dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đề xuất 2 phương án.

Trong đó, Phương án 1: Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm.

Phương án 2: Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm, mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần, nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng bảo hiểm xã hội còn lại được bảo lưu để người lao động hưởng chế độ bảo hiểm xã hội khi đủ tuổi nghỉ hưu.

NHIỀU BẤT CẬP TRONG HAI PHƯƠNG ÁN

Góp ý về vấn đề rút bảo hiểm xã hội một lần tại dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), Bộ Tư pháp đánh giá, việc đề xuất 2 phương án này có một số vấn đề bất cập.

Thứ nhất, theo Báo cáo tổng kết việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 93/2015/QH13 về việc thực hiện chính sách hưởng bảo hiểm xã hội một lần đối với người lao động “Thay đổi trong chính sách hưởng bảo hiểm xã hội một lần theo Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 nhằm hạn chế số lượng đối tượng hưởng bảo hiểm xã hội một lần khi loại bỏ quy định đối với người lao động khi chưa đến tuổi nghỉ hưu “sau một năm nghỉ việc nếu không tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội và có yêu cầu nhận” của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2006.

Tuy nhiên, khi Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 vẫn chưa có hiệu lực thi hành thì một bộ phận người lao động (chủ yếu ở khu vực phía Nam) có kiến nghị được lựa chọn hưởng chế độ bảo hiểm xã hội một lần hoặc bảo lưu thời gian đóng như quy định tại Luật Bảo hiểm xã hội năm 2006.

Trước tình hình này, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 93/2015/QH13 về việc thực hiện chính sách hưởng bảo hiểm xã hội một lần đối với người lao động. Nghị quyết này cho phép người lao động tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc sau một năm nghỉ việc, người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện sau một năm không tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội mà chưa đủ 20 năm đóng được nhận bảo hiểm xã hội một lần nếu có yêu cầu.

Thực chất quy định này là cho phép thực hiện chính sách hưởng bảo hiểm xã hội một lần như quy định của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2006.

Trong khi đó, việc dự thảo Luật quy định “Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện…”, đồng nghĩa với trường hợp người lao động sau 12 tháng mà thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm sẽ không được hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

“Quy định này nếu không làm tốt công tác tuyên truyền, giải thích chính sách để người lao động hiểu được cặn kẽ ý nghĩa, mục đích của quy định mới có thể làm phát sinh những phản ứng không tốt như quy định của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014.  Nhất là trong trường hợp người lao động làm việc trong các khu công nghiệp, doanh nghiệp có thời gian đóng bảo hiểm xã hội ngắn, gặp khó khăn và có nhu cầu nhận bảo hiểm xã hội một lần để trang trải cuộc sống trước mắt”, Bộ Tư pháp nhận định.

Thứ hai, thể chế hóa Nghị quyết số 28/NQ-TW, tại các Điều 71, 72 dự
thảo Luật đã quy định điều kiện hưởng lương hưu theo hướng giảm dần số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm xuống 15 năm. Tuy nhiên, cả 2 phương án về bảo hiểm xã hội một lần nêu trên vẫn quy định điều kiện hưởng là người lao động có thời gian đóng bảo hiểm xã hội dưới 20 năm.

Bộ Tư pháp cho rằng, quy định này là chưa phù hợp với tinh thần của Nghị quyết số 28/NQ-TW, chưa đảm bảo tính thống nhất với các nội dung khác của dự thảo Luật. Hơn nữa, đối với phương án 2, ngoài việc có thời gian dưới 20 năm đóng bảo hiểm xã hội thì dự thảo Luật đã có quy định giới hạn người lao động chỉ được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất.

Thứ ba, theo phương án 2, thời gian đóng bảo hiểm xã hội còn lại được
bảo lưu để người lao động hưởng chế độ bảo hiểm xã hội khi đủ tuổi nghỉ hưu. Quy định này là chưa rõ người lao động có tiếp tục được hưởng bảo hiểm xã hội một lần nếu có yêu cầu hay không. Do đó, Bộ Tư pháp đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, quy định rõ nội dung này.

Thứ tư, theo khoản 4 Điều 3 dự thảo Luật, “Bảo hiểm xã hội tự nguyện là
loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người lao động tự nguyện tham gia, lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình”.

Do đó, để đảm bảo tính hợp lý, đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo phân
tích, đánh giá kỹ tác động của việc bổ sung quy định về bảo hiểm xã hội một lần áp dụng cho cả người lao động tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện.

Thứ năm, cơ quan chủ trì soạn thảo mới chỉ đề xuất 2 phương án, chưa phân tích, đánh giá ưu, nhược điểm, tác động kinh tế, tác động xã hội của mỗi phương án đối với người lao động, Quỹ bảo hiểm xã hội và quan điểm lựa chọn của mình đối với 2 phương án nêu trên.

ĐÁNH GIÁ KỸ TÁC ĐỘNG

Từ những phân tích trên, Bộ Tư pháp cho rằng, bảo hiểm xã hội một lần
là chính sách lớn, là một trong những thay đổi cơ bản của lần sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội này. Hơn nữa, đây là vấn đề hết sức nhạy cảm, phức tạp, việc thực hiện giải pháp này có thể dẫn đến mức hưởng bảo hiểm xã hội một lần thấp hơn so với mức hưởng hiện nay.

Do đó, để tránh gây ra những phản ứng xã hội không tốt như trường hợp Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014, đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, phân tích, đánh giá kỹ tác động của mỗi phương án, quan điểm lựa chọn của mình và rà soát, bổ sung quy định cụ thể, chi tiết hơn đối với điểm đ khoản 1 Điều 77 dự thảo Luật.

Trước đó, cũng góp ý về hai phương án rút bảo hiểm xã hội một lần, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đề nghị giảm điều kiện thời gian hưởng từ 12 tháng nghỉ việc xuống 3 tháng.

Trao đổi về vấn đề này, ông Lê Đình Quảng, Phó trưởng Ban Chính sách – Pháp luật (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho biết, tổ chức công đoàn thống nhất chủ trương tìm mọi biện pháp giảm thiểu tình trạng nhận bảo hiểm xã hội một lần, đồng thời giúp người lao động ổn định trong hệ thống để hưởng chế độ hưu trí khi về già.

Tuy nhiên, quy định 12 tháng mới được rút bảo hiểm xã hội một lần là dài, còn trong thời gian 3 tháng, người lao động có thể xem xét, cân nhắc, nếu quay lại thị trường lao động sẽ không phải rút và tiếp tục tham gia bảo hiểm xã hội. Trong thời gian này, người lao động có thể tìm đến trợ cấp thất nghiệp cũng như tìm việc làm mới.

Theo ông Quảng, về bản chất, bảo hiểm xã hội một lần có mục đích giải quyết cấp bách, tạm thời trường hợp người lao động mất việc làm, quá khó khăn, không có tiền trang trải cuộc sống, do đó cần tạo cơ hội linh hoạt giải quyết tình huống này.