Sau động thái hạ trần lãi suất tiền gửi của Ngân hàng Nhà nước, các tổ chức tín dụng đã liên tiếp công bố thông tin về giảm lãi suất huy động ở cả khối ngân hàng cổ phần Nhà nước và khối ngân hàng tư nhân.

Mặt bằng lãi suất mới

Theo đánh giá của Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV, việc giảm trần lãi suất huy động ngắn hạn không ảnh hưởng nhiều đến lãi suất tiền gửi của các ngân hàng thương mại có sở hữu Nhà nước gồm BIDV, VCB, CTG và Agribank, do từ tháng 6/2019, trên cơ sở đồng thuận, lãi suất kỳ hạn dưới 6 tháng của 4 ngân hàng này đã duy trì ở mức dưới 5%/năm.

Tuy nhiên, trần lãi suất giảm có tác động tốt trong việc thu hẹp mức chênh lệch lớn bấy lâu giữa lãi suất tiền gửi của các ngân hàng thương mại có sở hữu Nhà nước và các ngân hàng cổ phần tư nhân.

Nếu như trước đây, mặt bằng chung lãi suất kỳ hạn dưới 6 tháng các ngân hàng thương mại cổ phần luôn cao hơn các nhóm thương mại cổ phần Nhà nước từ 0,7-1%/năm, thì nay, mức chênh lệch giảm xuống, chỉ còn khoảng 0,1-0,2%/năm (kỳ hạn 3 tháng) và 0,5-0,7%/năm (kỳ hạn 1 tháng).

Căn cứ thị phần huy động vốn của các ngân hàng niêm yết hiện nay, ước tính bình quân, lãi suất toàn thị trường các kỳ hạn dưới 6 tháng giảm khoảng 0,3%/năm so với thời điểm trước khi điều chỉnh lãi suất.

Mặc dù vậy, chênh lệch lãi suất các kỳ hạn từ 6 tháng trở lên vẫn còn rất lớn. Cụ thể, nhóm nghiên cứu tại Công ty Chứng khoán SSI thống kê, ở kỳ hạn 6 tháng đến dưới 12 tháng, mức chênh lệch lãi suất là lớn nhất, khi có ngân hàng chỉ áp dụng mức từ 5,3 - 6,3%/năm (phổ biến các ngân hàng lớn, khỏe) thì cũng có những ngân hàng vẫn áp dụng mức lãi suất hơn 7%/năm, thậm chí là gần 8%/năm.

Ngoài ra, ở nhóm các ngân hàng thương mại nhỏ hoặc ngân hàng lớn có truyền thống lãi suất cao như SCB thì lãi suất kỳ hạn dài từ 12 tháng trở lên vẫn hơn 8%/năm, trong khi đó ở các ngân hàng lớn khác, đặc biệt là nhóm thương mại cổ phần Nhà nước thì lãi suất cao nhất chưa đến 7%/năm, tức mức chênh lệch là hơn 1%.

Tác động đến các chủ thể

Đối với người gửi tiền, nhóm nghiên cứu tại Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV cho rằng, lãi suất thấp hơn khiến giảm đi nguồn thu mang lại từ tiết kiệm, điều này có thể điều chỉnh hành vi người gửi tiền như chuyển sang chi tiêu nhiều hơn thay vì tiết kiệm; chuyển sang các kênh đầu tư khác có tính hấp dẫn hơn như chứng khoán, bất động sản, ngoại tệ...

Tuy nhiên, mức giảm lãi suất ít, lại chỉ đối với các kỳ hạn ngắn nên dự kiến tác động này không lớn. Việc chuyển sang các kênh đầu tư khác sẽ chỉ xảy ra khi mức lãi suất giảm đáng kể hơn hoặc trên diện rộng tại tất cả các kỳ hạn do tiết kiệm vẫn là một trong những kênh đầu tư ưa thích của 73% người dân Việt Nam (theo báo cáo của hãng nghiên cứu thị trường AC Nielsen, 2018).

Mặc dù vậy, người gửi tiền có thể sẽ chuyển sang kỳ dài hạn hơn hoặc chuyển tiền từ các ngân hàng được đánh giá là nhỏ, có uy tín thấp hơn sang các ngân hàng lớn có uy tín cao hơn.

Thông tin sơ bộ từ một số ngân hàng, quy mô huy động vốn ngắn hạn có chiều hướng giảm nhẹ khoảng 0,3% thay vào đó, tiền gửi trung dài hạn có chiều hướng gia tăng so với trước khi điều chỉnh lãi suất.

Đối với người vay tiền, lãi suất thấp hơn, chi phí vay rẻ hơn, từ đó khuyến khích tiêu dùng và các công ty vay vốn để tài trợ cho chi tiêu và đầu tư. Theo đó, người vay tiền sẽ là đối tượng được hưởng lợi đầu tiên từ việc giảm lãi suất, nhất là đối với các khoản vay ngắn hạn và 5 lĩnh vực ưu tiên (Ngân hàng Nhà nước yêu cầu giảm lãi suất thêm 0,5%/năm) và một số tổ chức tín dụng đã công bố giảm lãi suất ngay sau đó.

Song, đối với các khoản cho vay thông thường, khả năng giảm không cao do lãi suất huy động vốn trung dài hạn chưa thể giảm và chênh lệch lãi suất đầu vào – đầu ra của hệ thống ngân hàng hiện nay của Việt Nam đã ở mức tương đối thấp (khoảng 2,7%) so với bình quân khu vực Đông Nam Á (khoảng 3-3,2%).

Riêng với tổ chức tín dụng, việc cắt giảm lãi suất huy động vốn giai đoạn cuối năm là hành động ít thấy tại thị trường Việt Nam do đây là thời kỳ cao điểm cho nhu cầu nguồn vốn, tiền mặt. Các ngân hàng đồng loạt giảm lãi suất vừa qua nhiều khả năng không nằm trong kế hoạch từ trước mà chủ yếu nhằm thực thi chủ trương giảm lãi suất của Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước.

Việc giảm lãi suất huy động và cho vay ngắn hạn sẽ giúp các ngân hàng tăng tín dụng dịp cuối năm, trong bối cảnh tăng trưởng tín dụng đang ở mức thấp hơn so cùng kỳ năm 2018.

"Một số ngân hàng nhỏ, uy tín thấp hơn vẫn duy trì lãi suất tiền gửi nhằm đảm bảo khách hàng không dịch chuyển sang nơi khác. Mặc dù vậy, việc giảm lãi suất cho vay ngắn hạn và lĩnh vực ưu tiên cũng có tác động nhất định đến lợi nhuận của một số tổ chức tín dụng", nhóm nghiên cứu tại Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV đánh giá.