Theo ước tính của Hiệp hội Mía đường Việt Nam, mỗi năm có tới vài trăm nghìn tấn đường được nhập lậu vào Việt Nam, chỉ tính riêng khoản thuế thất thu của ngân sách Nhà nước cũng đã lên tới khoảng 500 tỷ đồng/năm.

Tại buổi sơ kết vụ sản xuất mía đường 2010/2011, được tổ chức sáng 20/5, ông Trịnh Minh Châu, Phó chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam cho hay, hiện nay đường nhập lậu vào Việt Nam chủ yếu là từ Thái Lan - nước xuất khẩu đường lớn thứ hai trên thế giới. Hàng năm quốc gia này xuất khẩu khoảng 4 triệu tấn.

Hiệp hội Mía đường ước tính, với lượng nhập lậu lên tới vài trăm nghìn tấn/năm, mỗi năm lượng ngoại tệ của Việt Nam bị “chảy máu” vì hoạt động này cũng lên là vài trăm triệu USD (với giá đường vào khoảng 600 - 700 USD/tấn).

Về phía ngân sách, nếu chỉ tính thuế suất nhập khẩu đường là 5% và thuế VAT ở mức 5% thì tổng số tiền thuế thất thu mỗi năm cũng trên dưới 500 tỷ đồng.

Kinh doanh đường lậu có thể xem là một hình thức bán phá giá (có thể bán thấp hơn do trốn thuế), cạnh tranh không lành mạnh nên đã gây tác động xấu đến thị trường và ngành sản xuất đường trong nước.

Với sức tiêu thụ của thị trường nội địa khoảng trên 1 triệu tấn/năm, lượng đường nhập lậu đang chiếm tới 1/4 lượng đường tiêu thụ của Việt Nam. Điều này khiến các nhà máy không thể cạnh tranh, sản xuất gặp khó khăn, thua lỗ và khó có điều kiện phát triển… Hậu quả mang tính dây chuyền không chỉ ở phía các nhà máy mà sẽ tác động xấu đến hàng triệu nông dân trồng mía trong cả nước.

Để giải quyết vấn đề trên, theo ông Châu Nhà nước cần bổ sung những văn bản pháp lý cụ thể và mạnh hơn chuyên về gian lận thương mại trong lĩnh vực mía đường, xử lý đường nhập lậu. Bên cạnh đó, cần có biện pháp chế tài mạnh hơn, nên đưa đối tượng vi phạm và liên quan vào khung luật hình sự (tương tự mặt hàng thuốc lá).

Đồng thời tổ chức, hệ thống cơ quan, lực lượng tham gia chống buôn lậu cần tiếp tục được củng cố và nâng cao hiệu quả hoạt động. Tất cả đường lậu bị phát hiện, tịch thu đều phải thực hiện tái xuất 100% (qua các nhà máy đường).

Trên thực tế việc bán đấu giá tại chỗ số đường nhập lậu bị bắt thời gian qua đã hợp thức hoá thêm cho các “chủ hàng” qua việc sử dụng biên bản mua đấu giá để tự do kinh doanh đường lậu.

Trong điều kiện chưa thể giải quyết triệt để ngay vấn nạn đường nhập lậu, Hiệp hội Mía đường đề nghị Nhà nước nên điều chỉnh giảm thuế suất VAT ngành đường xuống mức 0% (do đường nhập lậu trốn cả thuế VAT và nhập khẩu). Đây được xem là điều kiện giúp ngành đường trong nước có môi trường cạnh tranh tốt hơn, giải quyết được phần nào khó khăn trước mắt.

Song, Hiệp hội Mía đường cũng cho rằng các nhà máy đường trong nước trước hết cần phải có những biện pháp chủ động tự bảo vệ mình thông qua việc sử dụng tem chống hàng nhái, hàng giả để giúp có quan chức năng có thể phát hiện ngay hàng nhập lậu khi kiểm tra.

Thực hiện hạn chế bán hàng, tiến tới không giao dịch với các đối tượng có buôn bán đường nhập lậu. Cam kết không mua bán đường nhập lậu là điều kiện bắt buộc khi đàm phán, ký kết hợp đồng đại lý - nhà phân phối đường với các nhà máy…

Ngoài ra, các công ty chuyên kinh doanh và nhà máy đường nên tự nguyện đóng góp kinh phí (tính trên sản lượng đường sản xuất, nhập khẩu…) để xây dựng quỹ hỗ trợ chống buôn lậu.