Ngân hàng ngăn chặn lừa đảo trị giá 1.500 tỷ đồng từ 600 nghìn “tài khoản đen”

Tại họp báo công bố sự kiện Ngày thẻ Việt Nam 2025 sáng 26/9, ông Phạm Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Thanh Toán, Ngân hàng Nhà nước cho biết sau 4 năm thực hiện, Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2021-2025 đã tạo nền tảng quan trọng cho sự phát triển bền vững và bao trùm của thanh toán số.

Đại diện Ngân hàng Nhà nước thông tin tốc độ tăng trưởng bình quân về số lượng giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt đạt trên 62% mỗi năm. Hệ thống thanh toán quốc gia luôn hoạt động ổn định và thông suốt. Đến cuối năm 2024, tỷ lệ người trưởng thành có tài khoản ngân hàng đã đạt 86,97%, cho thấy sự phổ cập nhanh chóng của dịch vụ tài chính ngân hàng.

Đặc biệt, thống kê của Ngân hàng Nhà nước cho thấy trong 7 tháng đầu năm 2025, giao dịch qua điện thoại di động tăng 38,34% về số lượng và 21,24% về giá trị; giao dịch qua mã QR tăng 66,73% về số lượng và 159,58% về giá trị.

Mới đây, Công ty Cổ phần Thanh toán Quốc gia Việt Nam (NAPAS) đã ra mắt dịch vụ NAPAS Tap and Pay cho phép người dùng số hóa thẻ nội địa NAPAS lên thiết bị thông minh như đồng hồ, điện thoại để thực hiện thanh toán chạm mà không cần mang theo thẻ vật lý. 

Tính năng nổi bật của dịch vụ NAPAS Tap and Pay là khả năng thanh toán đơn giản, dễ dàng chỉ với một cú chạm nhẹ vào thiết bị chấp nhận thanh toán (POS) thông qua giao tiếp NFC (Near-Field Communication). Khách hàng chỉ cần thêm thẻ (số hóa thẻ), áp dụng với các loại thẻ NAPAS gồm thẻ ghi nợ, thẻ tín dụng nội địa, thẻ trả trước lên mobile banking app và thực hiện thanh toán.

Việc triển khai dịch vụ NAPAS Tap and Pay không chỉ giúp các ngân hàng, công ty tài chính cung cấp giải pháp thanh toán hiện đại cho khách hàng, tiết kiệm chi phí phát hành thẻ vật lý mà còn góp phần gia tăng tần suất sử dụng thẻ nội địa.

Tuy nhiên, chuyển đổi số luôn đi kèm với thách thức về an toàn, bảo mật.

Theo Vụ trưởng Vụ Thanh toán, cơ quan quản lý đã ban hành quy định yêu cầu các tổ chức tín dụng phải thường xuyên cung cấp danh sách các chủ tài khoản, chủ thẻ hoặc chủ ví điện tử có dấu hiệu nghi ngờ gian lận. Việc này được thực hiện trên cơ sở các bộ tiêu chí rõ ràng, nhằm kịp thời đưa những tài khoản đáng ngờ vào diện theo dõi và giám sát chặt chẽ.

Ông Phạm Anh Tuấn lấy ví dụ: một khách hàng mở nhiều tài khoản thanh toán nhưng lại đăng ký với nhiều số điện thoại di động khác nhau. Đây có thể được xem là dấu hiệu đáng ngờ. Tuy nhiên, chưa thể khẳng định chắc chắn đó là hành vi gian lận, bởi có trường hợp người ta mở tài khoản cho con. Dù vậy, tình huống này vẫn cần được đưa vào diện theo dõi.

Hoặc một tài khoản thanh toán phát sinh các giao dịch không phù hợp với năng lực tài chính của chủ tài khoản hay chủ thẻ cũng bị đưa vào diện theo dõi. Ví dụ, một người mới 18 tuổi nhưng giao dịch hằng ngày lên đến cả tỷ đồng thì rõ ràng đó là dấu hiệu đáng ngờ.

“Hiện nay, chúng tôi đã xây dựng hơn 10 tiêu chí nhận diện tài khoản nghi ngờ và yêu cầu các ngân hàng phải cập nhật thường xuyên. Khi phát sinh các dấu hiệu như vậy, ngân hàng lập tức phải gửi danh sách về Ngân hàng Nhà nước. Thực tế, các đơn vị đang tuân thủ khá tốt quy định này”, lãnh đạo Vụ Thanh toán cho biết.

Theo ông Phạm Anh Tuấn, đến nay, Ngân hàng Nhà nước đã thu thập được một kho dữ liệu về các tài khoản nghi ngờ, với quy mô lên đến khoảng 600.000 tài khoản. Sau khi hoàn tất việc thu thập, Ngân hàng Nhà nước đã triển khai thí điểm cung cấp dữ liệu này cho 5 ngân hàng lớn, bao gồm BIDV, Vietcombank, VietinBank, Agribank và MB.

Theo lãnh đạo Vụ Thanh toán, tính đến đầu tháng 9 năm 2025, nhờ khai thác kho dữ liệu về các tài khoản nghi ngờ, các tổ chức tín dụng đã cảnh báo được cho khoảng 300.000 lượt khách hàng ngừng giao dịch, qua đó ngăn chặn các vụ lừa đảo với tổng số tiền lên tới 1.500 tỷ đồng.