Nghiên cứu: Dân số lão hóa sẽ khiến mức sống suy giảm

Sự dịch chuyển về nhân khẩu học sẽ làm giảm mức sống ở những khu vực rộng lớn của châu Âu và các nơi khác trên thế giới, trong khi các chính phủ phải đối mặt với sức ép gia tăng trong việc thực thi các chính sách gây tranh cãi như tăng tuổi nghỉ hưu - một nghiên cứu cảnh báo.

Theo báo cáo mới đây của Ngân hàng Tái thiết và phát triển châu Âu (EBRD), tỷ lệ sinh giảm và dân số lão hóa có thể làm giảm tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước (GDP) bình quân đầu người hàng năm gần 0,4 điểm phần trăm trong giai đoạn 2024 - 2050 tại Đông Âu và khu vực Caucasus.

Ban đầu, nghiên cứu của EBRD chỉ tập trung vào các quốc gia châu Âu đang phát triển như Ba Lan, Bulgaria và Slovenia - những nơi mà ngân hàng này rót vốn đầu tư. Sau đó, nghiên cứu mở rộng phân tích đến các nền kinh tế phát triển, nơi tác động của dân số già có phần rõ rệt hơn.

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động giảm sút có thể sẽ gây ra sự sụt giảm 1,1 điểm phần trăm trong tăng trưởng GDP bình quân đầu người của Hàn Quốc; hơn 0,7 điểm phần trăm đối với Italy và Tây Ban Nha; 0,5-0,6 điểm phần trăm đối với Trung Quốc và Nhật Bản; và 0,4 điểm phần trăm đối với Đức.

Bà Beata Javorcik, nhà kinh tế trưởng của EBRD, nhấn mạnh rằng các nước châu Âu đang phát triển đang phải đối mặt với tình trạng già hóa dân số nghiêm trọng. Tỷ lệ sinh thấp và lực lượng lao động giảm sẽ ngày càng đè nặng lên triển vọng tăng trưởng của khu vực này.

Nâng tuổi nghỉ hưu và tận dụng di cư, đổi mới và công nghệ để duy trì sự thịnh vượng có thể bù đắp một phần tác động của xu hướng dân số lão hóa. Tuy nhiên, ảnh hưởng chính trị ngày càng tăng của cử tri lớn tuổi có thể cản trở các cải cách như vậy.

Gần đây, Pháp đã phải tạm dừng cải cách nâng tuổi nghỉ hưu từ 62 lên 64 do sự phản đối gay gắt. Các chính phủ khác cũng đang đối mặt với sự kháng cự tương tự đối với các chính sách nhằm giải quyết khủng hoảng nhân khẩu học.

Báo cáo của EBRD cũng nhắc lại cảnh báo của Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) trước đó trong năm nay rằng áp lực nhân khẩu học sẽ làm giảm tăng trưởng GDP bình quân đầu người trong nhóm 38 quốc gia giàu này từ mức 1% mỗi năm trong thập niên 2010 xuống còn trung bình 0,6% mỗi năm trong giai đoạn 2024-2060.

Nghiên cứu của EBRD cho thấy 42% người trên 65 tuổi, chủ yếu ở các khu vực mà ngân hàng này rót vốn đầu đầu tư, muốn chính phủ ưu tiên chi tiêu công cho y tế; 25% muốn chính phủ ưu tiên lương hưu; nhưng chỉ có 18% đề cập đến giáo dục. Cử tri lớn tuổi cũng có quan điểm chống nhập cư mạnh mẽ hơn, cả ở các khu vực EBRD đầu tư và các nền kinh tế phát triển của châu Âu.

Bà Javorcik cảnh báo các chính phủ cần hành động ngay bây giờ, trước khi các xu hướng nhân khẩu học bất lợi khiến họ không còn lựa chọn. Có thể sẽ có một vòng xoáy được tạo ra khi cử tri già đi, khi các nhà lãnh đạo già đi, họ sẽ quan tâm nhiều hơn đến các vấn đề của người cao tuổi, đặc biệt là lương hưu, và do đó trở nên khó khăn hơn để thực hiện bất kỳ cải cách lương hưu nào.

Cũng theo nghiên cứu của EBRD, AI có thể tạo ra những lợi ích năng suất đáng kể, nhưng khó có thể bù đắp hoàn toàn tác động của áp lực nhân khẩu học đối với tăng trưởng ở các khu vực mà EBRD đầu tư.

EBRD định nghĩa châu Âu đang phát triển là các khu vực Đông Âu, bao gồm Moldova; Tây Balkan, bao gồm Albania, Kosovo và Montenegro; và Caucasus, bao gồm Armenia và Georgia.

Tỷ lệ sinh đã giảm liên tục trên các khu vực này, xuống mức thấp lịch sử ở nhiều nền kinh tế và thấp hơn nhiều so với mức sinh thay thế 2,1 trẻ em mỗi phụ nữ - tỷ lệ giúp dân số ổn định mà không cần nhập cư.