Nông Nghiệp Việt Nam: Đột phá tư duy mới hướng tới kinh tế đa giá trị

Cuộc họp không chỉ là dịp để nhìn lại những thành tựu đã đạt được mà còn là cơ hội để xác định những thách thức và định hướng phát triển trong tương lai. Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đang có nhiều biến động, việc chuyển đổi tư duy từ sản xuất nông nghiệp đơn thuần sang kinh tế đa giá trị là một yêu cầu cấp thiết.

CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU SANG SẢN PHẨM GIÁ TRỊ CAO, GẮN VỚI CÔNG NGHỆ SỐ

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, sau 3 năm thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW, 14/14 chỉ tiêu đều bảo đảm tiến độ mục tiêu đến năm 2030. Trong đó, 2 chỉ tiêu vượt kế hoạch (tốc độ tăng trưởng GDP ngành; tỷ lệ che phủ rừng), 8 chỉ tiêu có khả năng đạt và vượt, 4 chỉ tiêu cần tiếp tục phấn đấu (thu nhập dân cư nông thôn; đào tạo nghề cho lao động nông thôn; tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt nông thôn được xử lý; tốc độ tăng trưởng công nghiệp, dịch vụ nông thôn).

Hệ thống pháp luật về nông nghiệp cơ bản thể chế hóa đầy đủ các chủ trương của Đảng, tạo hành lang pháp lý thống nhất, đồng bộ, góp phần xử lý “điểm nghẽn”, khơi thông nguồn lực phát triển và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

Nông nghiệp đã được cơ cấu lại theo hướng hiệu quả, phát huy thế mạnh vùng miền và thích ứng với biến đổi khí hậu. Ngành đã chuyển từ tư duy sản xuất sang kinh tế nông nghiệp, từ đơn ngành sang đa ngành, tích hợp đa giá trị; từ chuỗi cung ứng nông sản sang phát triển các chuỗi ngành hàng.

Công nghiệp và dịch vụ ở nông thôn phát triển mạnh, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo việc làm, thúc đẩy cơ giới hóa và phát triển công nghiệp chế biến. Các hình thức tổ chức sản xuất có bước bứt phá, trong đó hợp tác xã đóng vai trò nòng cốt. Liên kết chuỗi sản xuất, kinh doanh ngày càng đổi mới, hình thành nhiều chuỗi nông sản an toàn được chứng nhận.

Trong giai đoạn 2021-2025, ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất và quản lý giúp tăng hiệu quả kinh tế khoảng 30%. Chuyển đổi số được triển khai trong hầu hết các khâu từ quản lý, sản xuất đến tiêu thụ. Tổng kim ngạch xuất khẩu nông - lâm - thủy sản liên tục đạt kỷ lục, có 11 mặt hàng đạt giá trị trên 1 tỷ USD.

Diện mạo nông thôn thay đổi tích cực, thu hẹp khoảng cách với đô thị, đời sống nhân dân được nâng cao. Hệ thống hạ tầng thiết yếu được hoàn thiện, du lịch nông thôn gắn với chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) phát triển, góp phần bảo tồn cảnh quan, môi trường và văn hóa.

HOÀN THIỆN THỂ CHẾ, KHẲNG ĐỊNH VAI TRÒ TRỤ CỘT VÀ ĐỘT PHÁ CỦA NÔNG NGIỆP

Thảo luận tại cuộc họp, các đại biểu chỉ ra một số tồn tại trong lĩnh vực nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Tăng trưởng chưa ổn định, chất lượng và khả năng cạnh tranh của một số sản phẩm còn hạn chế. Đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ cao, kinh tế số còn ít; hạ tầng chưa đáp ứng yêu cầu.

Một số mục tiêu đến năm 2030 của Nghị quyết số 19-NQ/TW không còn phù hợp với bối cảnh hiện nay, cần được điều chỉnh. Vấn đề ô nhiễm môi trường nông thôn vẫn phức tạp, có nơi gia tăng.

Theo phân tích của các đại biểu, lĩnh vực tam nông cần gắn với khoa học công nghệ, chuyển dịch sang các sản phẩm, ngành hàng có giá trị và hiệu quả cao hơn. Nông nghiệp cần được coi là ngành công nghiệp công nghệ cao. Nhà nước cần chính sách ưu tiên cho chế biến, số hóa, xây dựng vùng nguyên liệu gắn với đô thị nhằm hình thành hệ sinh thái nông nghiệp - công nghệ - tài chính.

Bên cạnh đó, cần tập trung đào tạo nguồn nhân lực theo hướng thực hành, gắn công nghệ số với thị trường, hình thành thế hệ nông dân 4.0 làm chủ sản xuất.

Lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương kiến nghị nhiều giải pháp như ổn định giá vật tư, nguyên liệu đầu vào; hỗ trợ mở rộng thị trường tiêu thụ; điều chỉnh, bổ sung cơ chế khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao gắn với kinh tế biển; nâng cao thu nhập và an sinh xã hội cho nông dân; phát triển du lịch cộng đồng; hoàn thiện chính sách tín dụng, đất đai, khoa học công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực.

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tiếp thu đầy đủ ý kiến, khẩn trương hoàn thành báo cáo với chất lượng cao, trong đó phải làm rõ các vấn đề mang tính đột phá và đổi mới.

Báo cáo cần tập trung đánh giá kết quả triển khai Nghị quyết, quá trình thể chế hóa bằng luật, nghị quyết, nghị định; mức độ hoàn thành của các nhóm chỉ tiêu, nhiệm vụ; đồng thời chỉ rõ những tồn tại, hạn chế và định hướng 2 năm tới trong bối cảnh quốc tế, trong nước có nhiều biến động.

Đặc biệt, báo cáo phải phân tích, làm rõ nội dung, chất lượng thể chế, sự phù hợp với giai đoạn mới; xác định rõ trách nhiệm trong tổ chức thực hiện. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn được yêu cầu tận dụng kết quả tổng kết 3 chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, báo cáo cần phản ánh tư duy mới về nông nghiệp, không chỉ là “trụ đỡ” của nền kinh tế mà còn là lĩnh vực với nhiều ngành hàng vươn ra thế giới, thể hiện vai trò tiên phong trong tăng trưởng. Đồng thời, báo cáo phải phân tích sâu những biến đổi xã hội ở nông thôn, tác động của đô thị hóa, chuyển dịch cơ cấu lao động, cũng như các vấn đề về trật tự an toàn xã hội, đạo đức, văn hóa.

Định hướng phát triển nông nghiệp trong thời gian tới được xác định là đa mục tiêu, đa giá trị, bao gồm công nghiệp, dịch vụ, du lịch, dược liệu, kinh tế carbon, kinh tế xanh, chế biến sâu, phát triển chuỗi giá trị. Nông thôn phải được quy hoạch tổng thể, gắn kết với đô thị và giữ gìn bản sắc văn hóa. Chính sách cần ưu tiên vùng sâu, vùng xa, gắn phát triển kinh tế với giảm nghèo, bảo vệ môi trường, cung cấp nước sạch, thiết chế văn hóa và đào tạo nhân lực.

Cùng với đó, Phó Thủ tướng đề nghị làm rõ các giải pháp tăng cường liên kết giữa kinh tế tập thể, hợp tác xã, doanh nghiệp và nông dân; phân loại chính sách theo đặc thù từng vùng; đầu tư hạ tầng giao thông, thủy lợi và nâng cao năng lực phòng, chống thiên tai.