Phải đến tháng 9/2026 nâng hạng có hiệu lực, dòng tiền thụ động ETF mới mua vào cổ phiếu Việt Nam?

FTSE đã nâng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi thứ cấp vào ngày hôm qua 8/10 nhưng kèm điều kiện kiểm tra giữa kỳ. Văn bản chính thức của FTSE/LSEG ghi rõ hiệu lực từ Thứ Hai 21/09/2026.

Trong đó, tháng 3/2026 sẽ như một giai đoạn lâm thời để FTSE rà soát lại một lần nữa, cùng với đó là kiểm tra tiến độ mở quyền giao dịch qua nhà môi giới quốc tế (global brokers) trước khi cho phép triển khai thực tế từ 21/09/2026 và sẽ công bố kế hoạch chia đợt trong thông báo tháng 3/2026.

Thông tin từ Chứng khoán SHS cho thấy, trong các hồ sơ nâng hạng trước đây như Kuwait, Romania, Saudi Arabia không thấy tiền lệ nào vừa công bố nâng hạng vừa ràng buộc một “interim review” trước ngày hiệu lực; vì vậy, với bằng chứng công khai hiện có, Việt Nam nhiều khả năng là ca đầu tiên FTSE áp cơ chế này.

Chuyên gia phân tích của SHS cho rằng dòng tiền chủ động có thể đi trước trong khi đó dòng tiền thụ động sẽ đi đúng lịch.

HSBC ước tính tổng dòng vốn vào nhờ nâng hạng khoảng 3,4 tỷ USD, trong đó ~1,5 tỷ USD là thụ động khi quá trình thêm vào rổ hoàn tất, phần còn lại ~1,9 tỷ USD là chủ động.

Dòng tiền chủ động có thể giải ngân rải rác từ bây giờ đến trước 21/09/2026 đón đầu sự kiện. Còn dòng thụ động của ETF bám chỉ số sẽ mua theo từng đợt (tranches) vào các ngày hiệu lực mà FTSE công bố sau kỳ interim 3/2026; mô hình triển khai thông thường là các quỹ cân danh mục sát phiên chốt trước ngày có hiệu lực.

Tham chiếu tiền lệ để hình dung “điểm rơi” giao dịch: đợt nâng hạng Kuwait 2018 được FTSE chia 2 giai đoạn và thực thi đúng ngày: 24/09/2018 (50%) và 24/12/2018 (50%); ETF thực hiện khớp lệnh quanh các mốc này thay vì mua ngay sau ngày công bố.

Điều này gợi ý rằng với Việt Nam, dòng thụ động sẽ bắt đầu từ 21/09/2026 trở đi khi có hiệu lực và tiếp tục theo lịch từng đợt mà FTSE sẽ công bố vào tháng 3/2026.

FTSE Russell phân loại thị trường chứng khoán theo 4 nhóm: Developed, Advanced Emerging, Secondary Emerging và Frontier. Khi một thị trường được nâng hạng từ Frontier lên Secondary Emerging,  các cổ phiếu thuộc thị trường đó sẽ rời khỏi bộ chỉ số Frontier và được thêm vào bộ chỉ số thị trường mới nổi tương ứng. Điều này diễn ra vào kỳ điều chỉnh định kỳ gần nhất sau thông báo nâng hạng, thường kèm thời gian báo trước ít nhất 6 tháng.

Ví dụ, FTSE đã thông báo Kuwait được thăng hạng lên Secondary Emerging từ tháng 9/2018, đồng nghĩa Kuwait không còn thuộc nhóm Frontier nữa. Việc triển khai thường được FTSE chia thành nhiều đợt để giảm biến động. 

Thực tế, chia nhỏ lộ trình giúp giảm áp lực bán ra ở các thị trường bị loại khỏi chỉ số Frontier và hạn chế biến động giá khi thêm cổ phiếu mới vào chỉ số Emerging.

Quy định này nhằm đảm bảo tính nhất quán: mỗi thị trường chỉ thuộc một nhóm chỉ số duy nhất. Việc thực hiện thường trùng với kỳ rà soát định kỳ (ví dụ tháng 3 hoặc tháng 9) và được thông báo trước rõ ràng.

Nhìn chung, việc nâng hạng từ Frontier lên Emerging mang lại ảnh hưởng sâu rộng. Các quy định chỉ số khiến danh mục quỹ ETF phải tái cơ cấu mạnh mẽ, tạo ra những đợt mua bán lớn của khối ngoại.

Qua các ví dụ Kuwait, Pakistan, Morocco... có thể thấy dòng tiền ETF thường dịch chuyển theo hướng có lợi cho thị trường được nâng hạng do dòng vào từ quỹ EM thường vượt dòng ra từ quỹ Frontier, nhưng tác động ngắn hạn có thể biến động tùy vào tỷ trọng và tâm lý nhà đầu tư.

Về dài hạn, nâng hạng thường giúp cải thiện thanh khoản, thu hút thêm quỹ đầu tư chủ động nhờ độ mở thị trường tăng, và hỗ trợ định giá cổ phiếu tăng lên mức tương xứng với nhóm thị trường mới nổi.

Về các cổ phiếu tiềm năng khi Việt Nam được nâng hạng, SHS đưa ra top 12 cổ phiếu vốn hóa lớn gồm: VIC, VHM, MSN, VNM, HPG, SSI, VND, VCI, GEX, SHB, FPT, VJC. Ở lần lọc update này, FPT là điểm nhấn mới trong khi GEX, VJC khá đáng chú ý khi thanh khoản 12 tháng tốt và room ngoại không quá căng, phù hợp bộ lọc “kỹ thuật chỉ số”.