Công an tỉnh Lạng Sơn phát hiện một số vụ việc các đối tượng bên Trung Quốc móc nối, liên lạc với một số đối tượng sinh sống tại tỉnh Nghệ An để tìm mua trẻ em, bào thai của những gia đình dân tộc thiểu số tại Việt Nam.

Thông tin này được Bộ trưởng Bộ Công an nêu tại báo cáo phục vụ phiên trả lời chất vấn trước Quốc hội vào sáng 4/6.

Nằm trong nhóm vấn đề chất vấn Bộ trưởng Tô Lâm có công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm xâm hại phụ nữ và trẻ em, tội phạm liên quan đến mang thai hộ, mua bán bào thai xuyên quốc gia.

Bộ trưởng cho biết năm 2018 và quý 1/2019 đã khởi tố hơn 244 vụ, 330 bị can về tội mua bán người, mua bán người dưới 16 tuổi. Toà án các cấp đã xét xử 127 vụ, với 231 bị cáo phạm các tội về mua bán người. Tổ chức xác minh, giải cứu, tiếp nhận gần 1.900 trường hợp, trong đó, xác định 577 trường hợp là nạn nhân bị mua bán, còn lại là những người nhập cảnh, di cư trái phép.

Riêng về mua bán bào thai và mang thai hộ, Bộ trưởng thông tin, công an các địa phương đã làm rõ nhiều vụ việc xảy ra, xử lý nghiêm các đối tượng.

Điển hình như Công an tỉnh Nghệ An phát hiện 25 trường hợp phụ nữ dân tộc thiểu số ở huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An mang thai sang Trung Quốc sinh con, trong đó, đã xác minh làm rõ 5 trường hợp khai nhận sau khi sinh con đã bán lại bên Trung Quốc.

Công an tỉnh Quảng Ninh phát hiện 8 phụ nữ có nơi cư trú tại các tỉnh phía Nam mang thai hộ để đẻ thuê cho người Trung Quốc. Công an tỉnh Lạng Sơn phát hiện một số vụ việc các đối tượng bên Trung Quốc móc nối, liên lạc với một số đối tượng sinh sống tại tỉnh Nghệ An để tìm mua trẻ em, bào thai của những gia đình dân tộc thiểu số, sau đó, đi qua địa bàn tỉnh Lạng Sơn để đưa sang Trung Quốc.

Công an Tp.HCM phát hiện 5 đối tượng là người Trung Quốc, 3 đối tượng là người Việt Nam tổ chức mang thai hộ vì mục đích thương mại...

Trong các trường hợp này, chỉ có thể xử lý về hành vi tổ chức cho người khác mang thai hộ vì mục đích thương mại theo quy định tại điều 187, Bộ luật Hình sự hoặc nếu trường hợp người phụ nữ sau sinh con và bán ở nước ngoài thì xử lý về tội mua bán người dưới 16 tuổi quy định tại điều 151, Bộ luật Hình sự năm 2015, Bộ trưởng báo cáo.

Về hạn chế và nguyên nhân, Bộ trưởng Tô Lâm đánh giá, công tác nắm tình hình, phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm mua bán người, tổ chức mang thai hộ - mua bán bào thai ở một số địa phương còn bị động, chủ yếu phát hiện qua đơn tố giác của người bị hại hoặc gia đình nạn nhân. 

Một số vụ đã rõ đối tượng phạm tội và có đủ chứng cứ chứng minh hành vi mua bán người, đã xác định được nạn nhân, nhưng nạn nhân chưa được giải cứu hoặc chưa đến trình diện với cơ quan tư pháp, song các cơ quan tiến hành tố tụng ở một số địa phương còn chưa thống nhất trong việc giải quyết vụ án.

Hợp tác quốc tế về phòng, chống mua bán người; mang thai hộ xuyên quốc gia gặp nhiều khó khăn, như chưa thống nhất được tiêu chí để xác định hành vi mua bán người của Việt Nam với một số nước, đặc biệt là với Trung Quốc đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc điều tra vụ án, giải cứu nạn nhân. Việc trả lời ủy thác điều tra của phía nước ngoài còn chậm, làm ảnh hưởng đến tiến độ, thời hạn điều tra của vụ án mua bán người.

Đối với các vụ việc dụ dỗ phụ nữ mang thai sang Trung Quốc sinh con đem bán, theo Bộ trưởng thì bản chất của hành vi này là "mua bán trẻ em", nhưng do không giải cứu được nạn nhân (cháu bé) và không có tài liệu, căn cứ nào xác định được mẹ nạn nhân đi Trung Quốc (chỉ có lời khai của mẹ nạn nhân và lời khai của đối tượng), do đó, việc điều tra, xử lý gặp rất nhiều khó khăn. 

Công an một số địa phương phát hiện một số vụ việc khi các đối tượng này đang trên đường đưa người phụ nữ mang thai đi Trung Quốc để sinh rồi bán con cho người Trung Quốc. Nhưng giai đoạn này mẹ nạn nhân chưa sinh con, do đó, nếu truy tố về tội mua bán người hoặc mua bán người dưới 16 tuổi theo Điều 150, 151, Bộ luật Hình sự thì không phù hợp và chưa có văn bản nào hướng dẫn truy tố về hành vi này.

Còn đối với việc xử lý hành vi mua bán bào thai, hiện nay chưa có quy định pháp luật điều chỉnh, Bộ trưởng thông tin.