Tại dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Bảo hiểm xã hội về bảo hiểm xã hội bắt buộc mới nhất, Ban soạn thảo đã tiếp thu góp ý của các cơ quan liên quan. Trong đó, có quy định rõ những khoản tiền phải tính đóng và không tính đóng bảo hiểm.

LÀM RÕ CÁC KHOẢN TÍNH ĐÓNG VÀ KHÔNG PHẢI ĐÓNG BẢO HIỂM

Theo dự thảo, tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội là tiền lương tháng, bao gồm mức lương theo công việc hoặc chức danh, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác, trong đó:

Mức lương theo công việc hoặc chức danh tính theo thời gian (theo tháng) của công việc hoặc chức danh theo thang lương, bảng lương do người sử dụng lao động xây dựng theo quy định tại Điều 93 của Bộ luật Lao động, được thỏa thuận trong hợp đồng lao động.

Các khoản phụ cấp lương để bù đắp yếu tố về điều kiện lao động, tính chất phức tạp công việc, điều kiện sinh hoạt, mức độ thu hút lao động mà mức lương chưa được tính đến, hoặc tính chưa đầy đủ, được thỏa thuận trong hợp đồng lao động; không bao gồm khoản phụ cấp lương phụ thuộc hoặc biến động theo năng suất lao động, quá trình làm việc và chất lượng thực hiện công việc của người lao động.

Các khoản bổ sung khác xác định được mức tiền cụ thể cùng với mức lương, được thỏa thuận trong hợp đồng lao động và trả thường xuyên, ổn định trong mỗi kỳ trả lương; không bao gồm các khoản bổ sung khác phụ thuộc hoặc biến động theo năng suất lao động, quá trình làm việc và chất lượng thực hiện công việc của người lao động.

Tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc không bao gồm các chế độ và phúc lợi khác, như thưởng theo quy định tại Điều 104 của Bộ luật Lao động, tiền thưởng sáng kiến; tiền ăn giữa ca; các khoản hỗ trợ xăng xe, điện thoại, đi lại, tiền nhà ở, tiền giữ trẻ, nuôi con nhỏ.

Đồng thời, không bao gồm hỗ trợ khi người lao động có thân nhân bị chết, người lao động có người thân kết hôn, sinh nhật của người lao động, trợ cấp cho người lao động gặp hoàn cảnh khó khăn khi bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và các khoản hỗ trợ, trợ cấp khác ghi thành mục riêng trong hợp đồng lao động theo quy định của pháp luật lao động.

Đây cũng là đề xuất của Bảo hiểm xã hội Việt Nam khi góp ý vào dự thảo Nghị định. Cơ quan này đề nghị quy định cụ thể các loại phụ cấp, các khoản bổ sung không phải đóng bảo hiểm xã hội.

Theo lý giải của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, trong thực tiễn đơn vị, doanh nghiệp, có rất nhiều khoản phụ cấp, khoản bổ sung để trả cho người lao động với các tên gọi đa dạng, phong phú, hoặc gọi theo vùng miền dẫn đến khó xác định chính xác khoản nào làm căn cứ đóng.

Vì vậy, việc bổ sung những khoản tiền không gắn với quá trình lao động, làm việc để thuận lợi trong tổ chức thực hiện.

ĐIỀU CHỈNH CHÍNH SÁCH ĐỂ NGƯỜI LAO ĐỘNG ĐƯỢC THỤ HƯỞNG SỚM CHẾ ĐỘ 

Tại báo cáo đánh giá tác động, cơ quan soạn thảo cho biết theo quy định Điều 73 Luật Bảo hiểm xã hội 2024, tiền lương tháng đã đóng bảo hiểm xã hội, để làm căn cứ tính mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của người lao động, được điều chỉnh trên cơ sở chỉ số giá tiêu dùng của từng thời kỳ theo quy định của Chính phủ.

Như vậy, tiền lương tháng đã đóng bảo hiểm xã hội của người lao động tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc để tính hưởng các chế độ, không đơn thuần là mức tiền cố định hằng tháng người lao động đóng vào Quỹ Bảo hiểm xã hội, mà được điều chỉnh trên cơ sở chỉ số giá tiêu dùng của từng thời kỳ theo quy định của Chính phủ.

Hiện nay, theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội 2014, và hướng dẫn của Chính phủ tại Nghị định số 115/2015/NĐ-CP, trên cơ sở chỉ số giá tiêu dùng do cơ quan Thống kê công bố (cuối tháng 12 hằng năm), Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (nay hợp nhất với Bộ Nội vụ) ban hành Thông tư quy định việc điều chỉnh tiền lương đóng bảo hiểm xã hội của người lao động.

Tuy nhiên, do thời điểm công bố, cung cấp chỉ số giá tiêu dùng vào cuối tháng 12, trong khi đó việc điều chỉnh thu nhập làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội để làm căn cứ giải quyết chế độ cho người tham gia bảo hiểm xã hội phải được thực hiện từ ngày 1/1.

Do đó, thực hiện theo đúng quy trình về ban hành văn bản quy phạm pháp luật hiện nay, thì luôn có một độ trễ nhất định. 

Vì vậy, để đảm bảo tính kịp thời trong việc thực hiện việc điều chỉnh thu nhập lựa chọn làm căn cứ đóng của người tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, cơ quan soạn thảo đề xuất, trên cơ sở chỉ số giá tiêu dùng bình quân hằng năm do cơ quan Thống kê cung cấp, và công thức đã được quy định trong dự thảo Nghị định, Bảo hiểm xã hội Việt Nam sẽ thực hiện việc điều chỉnh cho người lao động.

Ban soạn thảo đánh giá, với việc thay đổi này, khi người lao động nghỉ hưởng lương hưu, trợ cấp một lần khi nghỉ hưu, bảo hiểm xã hội một lần lần ngay trong tháng 1 của năm liền kề, thì khoản lương hưu, bảo hiểm xã hội một lần, trợ cấp một lần họ nhận đã được điều chỉnh mức thu nhập tháng đóng bảo hiểm xã hội, tạo tâm lí tin tưởng của người dân vào chế độ chính sách bảo hiểm xã hội.