Tảo biển có thể là chất liệu thời trang kiểu mới

Sargassum là một chi tảo nâu lớn (một loại rong biển), thường trôi nổi thành từng khối như đảo nhỏ và không bám xuống đáy biển, theo Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA). Loài này được coi là xâm lấn do tốc độ phát triển và sinh sôi quá nhanh.

Trước năm 2011, sargassum chủ yếu xuất hiện ở biển Sargasso thuộc Bắc Đại Tây Dương. Nhưng nay, nó đã lan rộng khắp biển Caribe và vịnh Mexico, làm tắc nghẽn những bãi biển vốn trong lành và cản trở sinh kế của cộng đồng địa phương dựa vào du lịch và đánh bắt cá.

Tại Hội nghị Đại dương Liên Hợp Quốc ở Pháp vào tháng 6 vừa qua, trong một sự kiện bên lề về khủng hoảng sargassum, Bộ trưởng Môi trường và Tài nguyên Thiên nhiên của Cộng hòa Dominica cho biết điều này phản ánh tác động ngày càng lớn của sargassum như một “hiện tượng xuyên biên giới”, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế, sức khỏe cộng đồng, hệ sinh thái biển và an ninh năng lượng của khu vực Caribe. Chưa kể đến… mùi hôi khó chịu.

Tuy nhiên, các startup khắp Mỹ Latinh, Mỹ và châu Âu đang chạy đua để biến loài tảo biển xâm lấn này thành vải dệt, thuốc nhuộm và mỹ phẩm, và các thương hiệu lớn cũng đã bắt đầu chú ý đến chất liệu này.

CHẤT LIỆU BỀN VỮNG CHO NGÀNH THỜI TRANG

Theo các chuyên gia, nếu được thu hoạch đúng cách, sargassum có thể trở thành một nguồn tài nguyên đa dụng. Loài tảo này chứa một loại biopolymer gọi là alginate, có thể dùng làm chất làm đặc tự nhiên. Trong ngành dệt may, alginate có thể giúp ngăn chặn mực bị loang, làm màu sắc đậm hơn và cải thiện chất lượng in khi sử dụng như một lớp tiền xử lý.

Không chỉ vậy, khi được đúc khuôn và sấy khô thành các màng dẻo, sargassum còn có thể bắt chước da thuần chay. Kết hợp cùng các chất phụ gia và thuốc nhuộm tự nhiên, nó có thể thay thế lớp phủ polyurethane trong sản xuất túi xách và phụ kiện.

Alginate chiết xuất từ rong sargassum có thể được biến thành sợi nhờ một quy trình gọi là kéo sợi ướt. Nói một cách dễ hiểu, người ta sẽ biến alginate thành một loại gel đặc sệt, sau đó tạo ra những sợi mảnh giống như sợi chỉ.

Tuy nhiên, các sợi này dễ gãy khi khô, nên thường phải pha trộn thêm với các vật liệu sinh học khác để trở nên bền hơn. Nhờ vậy, chúng có thể được sử dụng để làm vải hoặc vật liệu tổng hợp, và được kỳ vọng sẽ trở thành một lựa chọn thân thiện với môi trường hơn so với sợi tổng hợp như polyester.

MỘT CHẶNG ĐƯỜNG DÀI ĐỂ PHÁT TRIỂN

Keel Labs, được thành lập vào năm 2022 và có trụ sở tại Bắc Carolina, Mỹ, đã phát triển một loại sợi sinh học mang tên Kelsun, hoàn toàn không chứa nhựa hay các sản phẩm chiết xuất từ gỗ. Vật liệu này được tách chiết từ nhiều loại rong nâu khác nhau, trong đó có cả sargassum.

“Chúng tôi làm việc với một loại polymer sinh học đặc biệt có trong nhiều loại rong biển khác nhau — loại polymer này không chỉ giới hạn ở một loài duy nhất,” bà Aleks Gosiewski, đồng sáng lập kiêm Giám đốc điều hành của Keel Labs, cho biết. Bà cũng chia sẻ thêm rằng Keel Labs đã từng làm việc với nguồn sargassum đến từ nhiều khu vực, bao gồm cả vùng Caribe. 

Công ty đang bắt đầu tạo được dấu ấn thông qua các hợp tác với những thương hiệu lớn, bà Aleks Gosiewski chia sẻ. Kelsun đã được thương hiệu đồ lướt sóng Outerknown (Los Angeles) sử dụng, cũng như xuất hiện trong bộ sưu tập đồ đi biển mùa hè 2025 của & Other Stories.

Đặc biệt, thương hiệu Stella McCartney cũng đã ứng dụng Kelsun, đồng thời dành một phần từ Quỹ SOS trị giá 200 triệu USD của mình để hỗ trợ Keel Labs. Theo bà Aleks Gosiewski, các loại vải dệt từ tảo biển này được khách hàng mô tả là “mềm nhất mà họ từng chạm vào”, thậm chí được gọi là “cashmere của đại dương”.

Tuy vậy, việc sản xuất ở quy mô thương mại vẫn là thách thức. “Với việc sản xuất sợi thực tế, chúng tôi hiện chưa sản xuất ở quy mô thương mại, mặc dù vật liệu đã có mặt trên thị trường,” bà Aleks Gosiewski cho biết. “Chi phí của nó hiện vẫn cao hơn so với các loại sợi phổ biến khác. Nhưng chúng tôi đã có lộ trình để hạ giá thành, cạnh tranh hơn với những vật liệu đang có trên thị trường. Ở giai đoạn và quy mô hiện tại, chi phí sản xuất vẫn còn khá cao.”

Khi các dự án này chính thức đi vào vận hành, các startup vật liệu bền vững làm việc với tảo biển sẽ cần tìm được đối tác thương hiệu để sử dụng sản phẩm của họ. Dù Keel Labs đã nhận được sự hỗ trợ từ Quỹ SOS của Stella McCartney, công ty này cũng không tránh khỏi những thách thức mà nhiều nhà phát triển vật liệu thế hệ mới khác đang đối mặt: khó khăn trong việc ký thỏa thuận tiêu thụ (offtake agreements) và đảm bảo các thương hiệu thực sự cam kết sử dụng vật liệu sau khi nó được sản xuất.

“Chúng tôi cần đảm bảo có đủ cam kết để bước sang giai đoạn tiếp theo,” bà Aleks Gosiewski nhấn mạnh. “Điều quan trọng là có càng nhiều thương hiệu hợp tác càng tốt, từ đó xây dựng niềm tin vào vật liệu, cũng như sẵn sàng đặt mua với khối lượng lớn hơn.”

“Các giải pháp thay thế từ tảo biển hiện vẫn đắt đỏ hơn nhiều so với các vật liệu có nguồn gốc từ hóa thạch hoặc sợi tổng hợp trong những phân khúc quan trọng,” ông Jorge Vega Matos, thành viên sáng lập của Carbonwave – công ty phát triển vật liệu sinh học từ tảo biển cho biết.

Theo ông Matos, một số công ty đã đạt được một số thành công bước đầu khi khai thác trực tiếp tại nguồn tảo biển trôi dạt, nhưng “vẫn còn những nghi ngại về sự ổn định của nguồn cung theo từng năm.”

Nhà khoa học hải dương Jessica Giannotti cho biết, mặc dù hiện tượng tảo sargassum nở rộ nhiều khả năng sẽ tiếp tục xảy ra do biến đổi khí hậu và lượng dinh dưỡng dư thừa từ các con sông như Amazon, nhưng số lượng và vị trí xuất hiện lại rất khó dự đoán, và có thể thay đổi theo thời gian. Ở một số nơi, loại tảo vốn đang sinh sôi dày đặc hôm nay có thể biến mất vào ngày mai, rồi lại xuất hiện ở những khu vực hoàn toàn chưa có hạ tầng để xử lý.

Với mức đầu tư phù hợp và sự ủng hộ từ các nhà hoạch định chính sách, sargassum có thể trở thành một phần quan trọng trong “nền kinh tế xanh lam” (blue economy) đang hình thành. “Nếu chúng ta rót vốn và đầu tư vào nền kinh tế xanh lam, chúng ta có thể tạo ra giá trị lâu dài cho tất cả mọi người, đồng thời kết nối cộng đồng và doanh nghiệp” , bà Jessica Giannotti nhận định.