Tổng dư nợ cho vay hoạt động ký quỹ, cho vay margin toàn thị trường đạt gần 297 nghìn tỷ đồng tại ngày 30/6/2025, tăng nhẹ 8,1% tương đương khoảng 22,2 nghìn tỷ đồng so với cuối tháng 3/2025, theo thống kê từ FiinTrade. 

Dữ liệu được tổng hợp từ báo cáo tài chính của 79/85 công ty chứng khoán, chiếm 99,8% vốn chủ sở hữu toàn ngành. Đà tăng chủ yếu đến từ nhóm công ty chứng khoán nội, với dư nợ margin gia tăng đáng kể tại SSI, TCBS, MBS, VCI, VPBanks, SHS, VIX. Ngược lại, nhóm CTCK ngoại ghi nhận xu hướng trái chiều, với dư nợ giảm tại Mirae Asset hoặc tăng nhẹ tại KIS Việt Nam, KB Việt Nam.

Đáng lưu ý, trong nhóm margin tăng mạnh ở nhóm nội, hầu hết đến từ các công ty chứng khoán có liên quan đến nhóm ngân hàng như TCBS, VPBankS, MBS, SHS, VIX... Đây là hệ quả của việc đẩy mở rộng sang lĩnh vực chứng khoán của nhóm nhà băng trong bối cảnh hoạt động cho vay truyền thống của ngân hàng đang chịu áp lực từ sự cạnh tranh gay gắt, biên lợi nhuận mỏng hơn và hạn mức tăng trưởng tín dụng. 

Tính đến ba tháng đầu năm 2025, biên lãi ròng (NIM) của các ngân hàng đã giảm 35 điểm cơ bản xuống còn 2.9% so với cùng kỳ năm trước. Bước sang quý 2/2025, NIM đạt 3,2%, tăng nhẹ 2 điểm cơ bản so với quý trước. Tuy nhiên, sự cải thiện này chủ yếu đến từ việc HDB ghi nhận phí cam kết tín dụng, khiến NIM của ngân hàng này tạm thời tăng cao. Nếu loại trừ yếu tố bất thường này, NIM toàn hệ thống thực tế giảm 11bps so với quý trước, thấp hơn kỳ vọng.

Ngày càng nhiều ngân hàng gia tăng các dịch vụ môi giới chứng khoán và thị trường vốn – những mảng có biên lợi nhuận cao hơn so với hoạt động cho vay truyền thống, nhằm củng cố và phát triển hệ sinh thái tài chính của mình. Mặc dù việc đầu tư vào công ty con trong lĩnh vực chứng khoán sẽ làm giảm tỷ lệ an toàn vốn trong ngắn hạn, các ngân hàng vẫn tin tưởng rằng mở rộng sang lĩnh vực này nhìn chung sẽ cải thiện khả năng sinh lời.

Năm 2024, một số công ty chứng khoán liên kết với ngân hàng như TCBS đã đóng góp đáng kể – gần 20% – vào lợi nhuận của ngân hàng mẹ.

Theo đánh giá của VISRating, sự phát triển của các công ty chứng khoán liên kết với ngân hàng sẽ làm gia tăng cạnh tranh trong ngành chứng khoán. Trong ba năm qua, các công ty liên kết ngân hàng tư nhân đã vươn lên vị thế đáng kể trong top 30 về quy mô tài sản, nhờ các đợt tăng vốn lớn. Thị phần cho vay ký quỹ của các công ty này cũng tăng từ 19% năm 2022 lên 30% năm 2024,  phản ánh tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ.

Các công ty liên kết với ngân hàng thường tận dụng vốn và mạng lưới khách hàng của ngân hàng mẹ để mở rộng thị phần môi giới và phân phối trái phiếu – một lợi thế mà các công ty chứng khoán không thuộc hệ sinh thái ngân hàng khó có thể cạnh tranh.

Do đó, VISRating kỳ vọng các công ty liên kết với ngân hàng tư nhân sẽ tiếp tục dẫn dắt tăng trưởng lợi nhuận ngành trong 12– 18 tháng tới.

Trong ba năm qua, tỷ suất lợi nhuận trên bình quân tổng tài sản (ROAA) của các công ty này đạt trung bình 5,5%, vượt trội so với mức 3,5% của các công ty cùng ngành. Ngược lại, tăng trưởng lợi nhuận của các công ty chứng khoán có vốn nước ngoài và quy mô nhỏ trong nước sẽ chậm hơn, do hạn chế về tập khách hàng và quy mô hoạt động làm giảm khả năng cạnh tranh.

Các ngân hàng và công ty chứng khoán liên kết thường hợp tác chặt chẽ để cho vay các doanh nghiệp lớn – chủ yếu trong lĩnh vực bất động sản và năng lượng tái tạo – thông qua các khoản cho vay khách hàng, đầu tư trái phiếu và/hoặc cho vay ký quỹ. Một số doanh nghiệp gần đây đã vướng vào các vấn đề pháp lý liên quan đến dự án và/hoặc chậm trả trái phiếu doanh nghiệp.

Ngoài ra, các công ty chứng khoán cũng có thể cam kết mua lại trái phiếu đã bán cho khách hàng cá nhân như một phần của hoạt động phân phối trái phiếu.

"Tuy nhiên, việc các ngân hàng và công ty chứng khoán tập trung tín dụng cao vào các doanh nghiệp lớn đang làm gia tăng rủi ro hoạt động, và sẽ dễ bị tổn thương trước các các rủi ro tín dụng liên quan đến từng khách hàng lớn. Để hạn chế tổn thất tín dụng, điều quan trọng là các ngân hàng và công ty chứng khoán liên kết cần thiết lập tốt tiêu chí lựa chọn khách hàng mới và tăng cường quản lý tài sản đảm bảo", VISRating khuyến nghị.