Thanh toán không dùng tiền mặt mở lối quản lý thời gian thực, kiểm soát rủi ro rửa tiền

Tại hội thảo “Thanh toán QR CODE: Minh bạch và trải nghiệm không giới hạn”, ngày 19/11/2025, do Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy phối hợp với Vụ Thanh toán, Công ty Cổ phần Thanh toán Quốc gia Việt Nam (NAPAS) và các đơn vị liên quan tổ chức, ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính) cho biết ngành thuế đang triển khai đồng bộ Nghị quyết số 68-NQ/TW và Nghị quyết số 198/2025/QH15, trong đó tập trung hỗ trợ các hộ kinh doanh chuyển từ thuế khoán sang kê khai.

Ngoài ra, trong “chiến dịch 60 ngày đêm” vừa qua, cơ quan thuế phối hợp với các nhà cung cấp phần mềm kế toán, nền tảng kê khai và giải pháp thanh toán nhằm xây dựng chuỗi dữ liệu liên thông, phục vụ quản lý hiệu quả hơn, ông Mai Sơn cho biết.

“Khi sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt, tiểu thương giảm bớt được thao tác ghi chép thủ công, dễ dàng theo dõi dòng tiền cuối ngày, từ đó tạo sự yên tâm trong hoạt động kinh doanh cũng như tăngminh bạch hơn”, Phó Cục trưởng Cục Thuế nói.

Theo ông Sơn, dù là tiền mặt, chuyển khoản hay QR Payment thì mỗi phương thức đều có giá trị nhất định, song việc áp dụng phải phù hợp quy định pháp luật và điều kiện kinh doanh của từng nhóm.

Từ góc độ người nộp thuế, sự minh bạch của nền kinh tế chỉ có thể đạt được khi hoạt động kinh doanh được thực hiện công khai, dễ kiểm chứng. Với tiểu thương, các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt, đặc biệt QR Payment giúp giảm đáng kể việc ghi chép thủ công, đồng thời theo dõi dòng tiền thuận lợi hơn.

Song song với đó, cơ quan thuế đang hướng tới xây dựng hệ thống dữ liệu kết nối giữa các bộ, ngành. Khi dữ liệu được đồng bộ, cơ quan thuế có thể tự động gợi ý tờ khai cho hộ kinh doanh, giúp họ tiết kiệm thời gian, chi phí và hạn chế sai sót. Việc kết hợp dữ liệu này với thanh toán không dùng tiền mặt, đặc biệt là QR Payment, được kỳ vọng tạo nền tảng cho mô hình giao dịch hiện đại đối với hộ kinh doanh.

Ở khía cạnh quản lý, thanh toán theo thời gian thực (real time) giúp cơ quan thuế nhận diện sớm các giao dịch bất thường, như sử dụng hóa đơn sai quy định hay giao dịch không minh bạch. “Đây là yếu tố quan trọng để bảo vệ đầu vào của hàng hóa cũng như người tiêu dùng”, ông Sơn nhấn mạnh.

Ngoài ra, Phó Cục trưởng Cục Thuế cho biết với mục tiêu trở thành “cầu nối” giữa hệ thống trung gian thanh toán và các hộ kinh doanh, toàn ngành sẵn sàng hợp tác với các nhà cung cấp giải pháp thanh toán để phổ biến đến hộ kinh doanh và doanh nghiệp, với yêu cầu quan trọng nhất là giảm chi phí tuân thủ và tạo động lực cho kinh tế tăng trưởng.

Từ góc độ thị trường và bảo vệ người tiêu dùng, ông Nguyễn Đức Lê, Phó Trưởng phòng Nghiệp vụ Quản lý thị trường -Bộ Công Thương, cho biết Đề án só 319/QĐ-TTg về chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử có vai trò quan trọng trong việc minh bạch dòng tiền, hỗ trợ phát hiện hành vi rửa tiền và ngăn chặn dòng chuyển bất hợp pháp.

Theo ông Lê, trong môi trường số, thanh toán là khâu chốt của mọi giao dịch; ngay cả với hình thức COD, nếu người mua sử dụng mã QR khi nhận hàng thì vẫn được xem là giao dịch không dùng tiền mặt.

“Thương mại điện tử mang tính ẩn danh cao, đặc biệt qua các nền tảng mạng xã hội, khiến việc kiểm soát dòng tiền trở nên khó khăn nếu thiếu dữ liệu thanh toán rõ ràng. Do đó, việc đẩy mạnh QR Payment và giao dịch qua tài khoản ngân hàng là giải pháp quan trọng giúp cơ quan quản lý giám sát hiệu quả hơn”.

Bộ Công Thương cũng đề xuất trong giai đoạn 2026–2030, công tác quản lý thị trường cần dựa trên ba trụ cột: hàng hóa phải đi kèm hóa đơn, hóa đơn gắn với nghĩa vụ thuế, trong khi đó dòng tiền phải được theo dõi qua hệ thống ngân hàng hoặc tổ chức tài chính.

"Khi ba yếu tố này vận hành đồng bộ, hoạt động quản lý sẽ minh bạch hơn và người tiêu dùng được bảo vệ tốt hơn trong môi trường số", Phó Trưởng phòng Nghiệp vụ Quản lý thị trường (Bộ Công Thương) nhấn mạnh.

Sự đồng thuận giữa ngành thuế và ngành công thương cho thấy thanh toán không dùng tiền mặt không chỉ là xu hướng tất yếu, mà còn là nền tảng để minh bạch dòng tiền, nâng cao hiệu quả quản lý và củng cố niềm tin của người tiêu dùng trong nền kinh tế số.