Từ nhiều năm qua, thị trường viễn thông di động đã đến ngưỡng bão hòa và xu hướng sử dụng các dịch vụ OTT thay thế cho dịch vụ gọi, nhắn tin truyền thống, khiến “nồi cơm chính” của nhà mạng ngày càng tụt giảm, tốc độ tăng trưởng doanh thu và đặc biệt là lợi nhuận của nhiều doanh nghiệp viễn thông giảm mạnh. Cái thời mà tốc độ tăng trưởng hai con số hàng năm của các nhà mạng nay đã trở thành... “thời xa vắng”.

MỨC TĂNG THẤP HƠN TĂNG TRƯỞNG GDP

Đến thời điểm hiện tại, các doanh nghiệp viễn thông di động lớn của Việt Nam đều đã công bố kết quả kinh doanh năm 2023.

Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel) cho biết kết thúc năm 2023, tập đoàn này đạt doanh thu hợp nhất 172,5 nghìn tỷ đồng, tăng 5,4%. Dù vậy, khác với các năm trước đó, hai chỉ số quan trọng là lợi nhuận và nộp ngân sách nhà nước cũng như mức độ tăng trưởng không được Viettel đề cập tới khi thông tin tới truyền thông.

Ngoài con số doanh thu trên, Viettel cho biết thị phần viễn thông năm qua tăng thêm 1,64% và tiếp tục duy trì vị thế dẫn đầu bền vững với 56,5%. Các dịch vụ ngoài di động cũng giữ vị thế số 1 gồm cố định băng rộng (FTTH) với 43% thị phần; truyền hình trên đa nền tảng với 8,6 triệu khách hàng, chiếm 31,2% thị phần.

Đối với Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT), tập đoàn này cho biết năm 2023 tổng doanh thu của VNPT đạt 54.856 tỷ đồng, bằng 102,14% so với cùng kỳ năm trước, đạt 98,2% kế hoạch. Lợi nhuận toàn Tập đoàn đạt 4.468 tỷ đồng, đạt 100,8% kế hoạch, bằng 100,7% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, lợi nhuận công ty mẹ là 2.824 tỷ đồng, đạt 101,4% kế hoạch, bằng 100,1% so với cùng kỳ năm trước. VNPT nộp ngân sách nhà nước 3.849 tỷ đồng, đạt 112,7% kế hoạch. Tỷ suất lợi nhuận trước thuế trên vốn chủ sở hữu của ông lớn viễn thông này đạt 6%.

Còn MobiFone, theo báo cáo của doanh nghiệp này, năm 2023 tổng doanh thu công ty mẹ của Tổng công ty MobiFone đạt 25.440 tỷ đồng; lợi nhuận trước thuế ghi nhận đạt 1.638 tỷ đồng; tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu đạt 7,25%. MobiFone nộp ngân sách nhà nước 1.639 tỷ đồng, bám sát mục tiêu kế hoạch đã đề ra.

Điểm lại một số cột mốc trước đây về tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận trước đây của các doanh nghiệp viễn thông để cảm nhận được mức sụt giảm tăng trưởng trong những năm qua của các doanh nghiệp này. Cụ thể, với MobiFone, trong giai đoạn từ 2008 đến 2015, lợi nhuận trước thuế dao động từ gần 6.000 tỷ đến 7.300 tỷ đồng. Đến năm 2016 bắt đầu giảm và còn hơn 5.000 tỷ đồng. Ba năm qua (2021, 2022 và 2023), mức lợi nhuận lần lượt là: hơn 4.700 tỷ đồng, gần 3.200 tỷ đồng, và là 1.638 tỷ đồng.

Tập đoàn VNPT trong giai đoạn 5 năm tái cơ cấu từ năm 2014 đến năm 2019 đã liên tục đạt mức tăng trưởng lợi nhuận trung bình là 20%, trong đó năm 2018 còn tăng mạnh 25%/năm. Nhưng ba năm qua, lợi nhuận của tập đoàn này năm 2021 đạt 7.103 tỷ đồng; năm 2022 đạt 6.629 tỷ đồng và năm 2023 là 4.468 tỷ đồng – một mức lợi nhuận đi ngang và giảm dần.

Với doanh nghiệp viễn thông lớn nhất cả nước, Viettel năm 2012 doanh thu đạt 140 nghìn tỷ đồng, tăng 18,5% so với năm 2011; lợi nhuận đạt 27 nghìn tỷ đồng, tăng gần 40% so với cùng kỳ năm trước. Năm 2013, lợi nhuận của Viettel đạt hơn 35 nghìn tỷ đồng, tăng 27,5% so với năm 2012. Năm 2014, Viettel đạt doanh thu 197.000 tỷ đồng, tăng hơn 20%; lợi nhuận trước thuế đạt 42.000 tỷ đồng, tăng 15%. Còn năm 2015, doanh thu 222.700 tỷ đồng, tăng 13% so với năm 2014 và lợi nhuận là 45.800 tỷ đồng, tăng trưởng 8,5%. Đến năm 2016, lợi nhuận của Viettel giảm còn hơn 43.000 tỷ đồng. Ba năm qua, lợi nhuận của Viettel năm 2021 là 40.100 tỷ đồng; năm 2022 là 43.000 tỷ đồng và năm 2023, như đã nói ở trên, đang “bỏ trống”.

Đánh giá khái quát, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng tăng trưởng những năm gần đây của các nhà mạng là thấp, thấp hơn tăng trưởng GDP (viễn thông trong nước của Viettel tăng từ 2-5%, VNPT từ 2-3%, MobiFone thì giảm từ 4-10% mỗi năm). Theo ông Hùng, một nhà mạng viễn thông thế hệ mới tăng trưởng tốt là phải xung quanh mức 10%, tăng trưởng mức đạt yêu cầu thì cũng phải trên 5%.

ĐẦU TƯ MẠNH HẠ TẦNG ĐỂ MỞ RỘNG KHÔNG GIAN TĂNG TRƯỞNG

Dự hội nghị tổng kết năm 2023 và triển khai nhiệm vụ năm 2024 của ba doanh nghiệp viễn thông lớn VNPT, MobiFone và Viettel, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết công việc này là để định hướng các doanh nghiệp viễn thông chủ chốt của Nhà nước đầu tư mạnh mẽ vào các hạ tầng viễn thông thế hệ mới (hạ tầng số), phát triển các ứng dụng số, để tạo nền tảng mới, động lực mới cho phát triển đất nước.

“Hôm nay, tôi sẽ nhắc lại một số thông tin, bối cảnh, xu hướng và định hướng phát triển lĩnh vực viễn thông - công nghệ thông tin - công nghệ số. Những nội dung này đã được đề cập trong một vài phát biểu gần đây với các doanh nghiệp viễn thông. Nhưng tôi thấy vẫn cần phải nhắc lại”, ông Hùng nhấn mạnh khi phát biểu tại Hội nghị Quân chính năm 2023 của Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội Viettel ngày 12/1/2024.

Người đứng đầu ngành thông tin và truyền thông cho rằng các nhà mạng chưa tìm thấy không gian tăng trưởng mới, trong khi không gian cũ đã hết dư địa, thậm chí suy giảm. Ví dụ như các dịch vụ truyền thống là điện thoại và nhắn tin SMS đã từng chiếm gần 100% doanh thu di động của nhà mạng thì cơ bản sẽ giảm xuống chỉ còn dưới 10%. Những dịch vụ truyền thống này của Viettel vẫn đang chiếm tới trên 30% thì phải chuẩn bị là nó sẽ giảm xuống dưới 10%. Nếu không sớm mở ra không gian mới thì sẽ không có tương lai.

Theo ông Hùng, phát triển ứng dụng số cho các ngành chính là sáng tạo sản phẩm, cũng chính là Make in Việt Nam. Các nhà mạng, các doanh nghiệp công nghệ số phải coi đây là hoạt động nghiên cứu phát triển. Nhà mạng China Mobile của Trung Quốc mỗi năm chi tới 4 tỷ USD, tức khoảng 3-4% doanh thu, để phát triển các ứng dụng, các use case cho các ngành, nhất là các ngành công nghiệp, trong khi các nhà mạng Việt Nam hiện đang ở mức 0,1%. Họ đã phát triển được trên 30.000 ứng dụng 5G công nghiệp và doanh thu hàng năm của China Mobile vì thế mà tăng trên 10%.

Thị trường các ứng dụng 5G toàn cầu sẽ đạt 670 tỷ USD vào năm 2025, tức là giúp cho doanh thu nhà mạng tăng tới 50% so với năm 2020, trung bình mỗi năm tăng 10%. Đây là không gian mới quan trọng của nhà mạng. “Một nhà mạng muốn phát triển bền vững thì mỗi năm phải đầu tư 15-20% doanh thu cho mạng lưới, với Viettel thì mỗi năm phải đầu tư xung quanh mức 15.000 tỷ đồng cho mạng lưới”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói.

Bộ trưởng cũng cho rằng một số nhà mạng Việt Nam những năm gần đây đầu tư ít nên chất lượng mạng lưới chưa thật tốt. Chất lượng di động 4G của các nhà mạng Việt Nam không cao: tốc độ tối thiểu chỉ đạt 10-15Mbps (cao là phải 30Mbps), tốc độ trung bình chỉ đạt 30-40 Mbps (cao thì phải trên 50Mbps), xếp hạng Việt Nam là 55-60/140 nước. Đây chưa phải mức cao của thế giới, chưa đạt mục tiêu hạ tầng đi trước một bước để phát triển đất nước. Viettel sắp tới làm 5G thì phải đặt mục tiêu tốc độ tối thiểu 100Mpbs và trung bình trên 300Mbps.

Đối với VNPT, theo Bộ trưởng Hùng, mỗi năm nhà mạng này phải đầu tư xung quanh mức 10.000 tỷ đồng cho mạng lưới. Là một trong những mạng chủ chốt, nhưng VNPT chưa đi trước về xây dựng hạ tầng số để tạo nền tảng cho phát triển đất nước - phát triển kinh tế số.

Chủ tịch MobiFone, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Hiển cho biết trong năm 2024 MobiFone sẽ triển khai nâng cấp, mở rộng các hệ thống Big Data, hỗ trợ báo cáo, xử lý và phân tích dữ liệu, ứng dụng công nghệ thông tin vào sản xuất, điều hành. Phát triển và ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), AI tạo sinh (Generative AI) vào các sản phẩm, dịch vụ, hệ thống công nghệ của MobiFone. Tiếp tục đẩy mạnh triển khai kinh doanh 5G, mục tiêu phát sóng tối thiểu 1.000 trạm 5G trong năm nay.

Còn Tổng giám đốc VNPT Huỳnh Quang Liêm cho biết năm 2024 sẽ tối ưu hóa nguồn lực, thay đổi toàn diện, sáng tạo hơn nữa, nghiên cứu ứng dụng thêm nhiều công nghệ mới để tạo ra các các sản phẩm số mới giúp VNPT tăng năng lực cạnh tranh.

Nội dung bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 04-2024 phát hành ngày 22-1-2024. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây: 

https://postenp.phaha.vn/chi-tiet-toa-soan/tap-chi-kinh-te-viet-nam