Theo Báo cáo thị trường trái phiếu doanh nghiệp Công ty Chứng khoán MBS vừa phát hành, lũy kế 6 tháng đầu năm 2023, khối lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành đạt 65.252 tỷ đồng, giảm 65% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là giai đoạn khó khăn nhất của thị trường khi lượng giá trị phát hành giảm mạnh trong vòng 5 năm trở lại đây.

LÃI SUẤT BÌNH QUÂN CỦA TRÁI PHIẾU DOANH NGHIỆP BẤT ĐỘNG SẢN LÀ 11,5%/NĂM

Trong nửa đầu năm 2023, kỳ hạn bình quân gia quyền của các trái phiếu huy động là 3,79 năm, lãi suất huy động bình quân 10,1%, cao hơn so với mức 7,9% lãi suất trung bình của năm 2022.

Bất động sản là nhóm ngành có tỷ trọng phát hành trái phiếu doanh nghiệp lớn nhất trong 6 tháng đầu năm 2023 khi chiếm hơn 50% tổng giá trị trái phiếu phát hành tính từ đầu năm. Riêng trong quý 2, nhóm ngành bất động sản chỉ phát hành được 8.940 tỷ đồng, chiếm 28% trong tổng lượng phát hành. Lãi suất bình quân gia quyền của những trái phiếu bất động sản là 11,9%/năm, kỳ hạn bình quân là 3,32 năm.

Các doanh nghiệp bất động sản phát hành giá trị lớn nhất trong nửa đầu năm 2023 gồm có: Công ty TNHH Đầu tư và Phát triển Đô Thị Hưng Yên (trị giá 7.200 tỷ đồng), Công ty cổ phần Đầu tư và Kinh Doanh Nam An (trị giá 4.700 tỷ đồng), Công ty cổ phần Đầu tư kinh doanh và phát triển đô thị Ngôi sao Phương Nam (trị giá 4.695 tỷ đồng).

Hoạt động phát hành của nhóm ngân hàng diễn ra sôi nổi trong quý 2 với 19,8 nghìn tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp, chiếm tỷ lệ 55% tổng giá trị phát hành trong quý 2. Tổng cộng trong 6 tháng đầu năm, có 10 ngân hàng khác nhau huy động được 20,2 nghìn tỷ đồng trái phiếu, tỷ lệ 31%. Kỳ hạn bình quân gia quyền các trái phiếu ngân hàng là 4,02 năm, mức lãi suất bình quân đạt 7,5%/năm.

Các đợt phát hành đáng chú ý trong nửa đầu năm 2023 bao gồm: Ngân hàng Thương mại Cổ phần Kỹ Thương Việt Nam (trị giá 8.000 tỷ đồng), Ngân hàng Thương mại Cổ phần Tiên phong (trị giá 3.800 tỷ đồng), Ngân hàng Thương mại Cổ phần Phát triển TP Hồ Chí Minh (trị giá 2.000 tỷ đồng), Ngân hàng Thương mại Cổ phần Phương Đông (trị giá 2.000 tỷ đồng).

Trong hai tháng đầu quý 2, hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp có phần im ắng do doanh nghiệp cần thời gian để thích ứng với các điều kiện pháp lý mới. Tuy nhiên, thị trường đã có sự cải thiện rõ ràng trong tháng 6 với hơn 30,6 nghìn tỷ đồng trái phiếu được phát hành.

 NGÂN HÀNG TẤP NẬP MUA LẠI TRÁI PHIẾU TRƯỚC HẠN

Trong quý 2/2023, các doanh nghiệp đã mua lại trước hạn lượng trái phiếu trị giá 80.065 tỷ đồng, tăng 34% so với cùng kỳ năm 2022. Trong đó, nhóm ngành đẩy mạnh việc mua mạnh trái phiếu thuộc nhóm ngân hàng (54.617 tỷ đồng, chiếm 68% tổng giá trị mua lại). Giá trị trái phiếu ngân hàng được các tổ chức này mua lại đến từ các ngân hàng lớn như Ngân hàng Phương Đông, MSB, Tiên Phong và BIDV.

Theo giới phân tích, tăng trưởng tín dụng thấp thể hiện việc nhu cầu vay vốn không cao trong khi thanh khoản trong hệ thống dồi dào, tình trang tiền dư tồn đọng xảy ra khiến cho các ngân hàng dịch chuyển dòng tiền của mình vào việc mua lại trái phiếu để tối ưu hiều quả sử dụng vốn, làm giảm mức độ thừa vốn. Số liệu từ Ngân hàng Nhà nước cho thấy trong 6 tháng đầu năm, dư nợ tín dụng nền kinh tế đạt trên 12,4 triệu tỷ đồng, tăng 4,73% so với cuối năm 2022. Mức tăng trưởng tín dụng này chỉ bằng một nửa so với cùng kỳ năm trước.

Ngoài ra, theo Thông tư 41/2016, việc ngân hàng tìm cách mua lại trước hạn trái phiếu vừa giúp không phải khấu trừ vốn cấp 2, đồng thời có thêm dư địa phát hành trái phiếu mới có kỳ hạn trên 5 năm để bổ sung lại nguồn vốn cần thiết để đáp ứng quy định về an toàn vốn. Thông tư này quy định: với những trái phiếu dài hạn đã phát hành những năm trước và khi không còn đảm bảo điều kiện thời gian còn lại trên 5 năm, thì bắt đầu từ năm thứ 5 trước khi đến hạn thanh toán, mỗi năm tại ngày đầu tiên của năm (tính theo ngày phát hành), giá trị nợ trái phiếu được tính vào vốn cấp 2 - chiếm phần lớn là nợ thứ cấp có kỳ hạn với thời hạn gốc tối thiểu là 5 năm trở lên - sẽ phải khấu trừ 20% tổng mệnh giá.

Xếp thứ hai nhóm ngành xây dựng với giá trị mua lại gần 7.300 tỷ đồng (chiếm 9% tổng giá trị mua lại). Nhóm ngành bất động sản vẫn đang gặp nhiều khó khăn khi chỉ có khoảng 5.700 tỷ đồng trái phiếu được mua lại trước hạn.

Tính lũy kế từ đầu năm 2023 đến nay, tổng giá trị trái phiếu được các doanh nghiệp mua lại trước hạn đạt hơn 115.400 tỉ đồng, tăng vọt 48% so với cùng kỳ năm 2022.

Kết thúc quý 2, danh sách công bố chậm trả lãi gốc trái phiếu tăng lên 82 doanh nghiệp. Riêng quý 2/2023, thêm nhiều doanh nghiệp thông báo chậm trả lãi, gốc trái phiếu với giá trị lưu hành ước tính gần 24,3 nghìn tỷ đồng. Từ đầu năm đến nay, tổng giá trị của trái phiếu chậm trả là khoảng 183 nghìn tỷ đồng, chiếm 17% dư nợ trái phiếu doanh nghiệp của toàn thị trường. Trong đó nhóm ngành bất động sản chiếm tỷ trọng lớn nhất khoảng 73% khối lượng chậm trả. 

Hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ chính thức khai trương và đi vào hoạt động từ ngày 19/7 vừa qua. Trong vòng 3 tháng, khoảng 1.200 mã trái phiếu riêng lẻ sẽ bắt buộc phải lên sàn giao dịch, tổng giá trị 1 triệu tỷ đồng. Tuy nhiên, thanh khoản của hệ thống chưa thể cải thiện ngay do có độ trễ trong thời gian khi tất cả các mã trái phiếu buộc phải đăng ký giao dịch và thích ứng với các điều luật pháp lý.

Việc niêm yết trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ trên sàn tập trung được đánh giá một bước tiến lớn khi tạo ra sân chơi mới minh bạch hơn dành cho nhà đầu tư chuyên nghiệp và giúp thông thoáng thanh khoản, từng bước góp phần khôi phục niềm tin vào thị trường, đồng thời nâng cao tính tự chịu trách nhiệm của nhà đầu tư trong hoạt động mua, bán trái phiếu, tăng cường hiệu quả quản lý, giám sát của cơ quan nhà nước đối với việc tuân thủ các quy định pháp luật về giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ.