Liên quan đến vụ việc công ty Bio-Rad Laboratories của Mỹ thừa nhận hối lộ quan chức Việt Nam, sáng 6/11 bên hành lang Quốc hội, Phó chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội Nguyễn Văn Tiên đã có cuộc trao đổi với báo chí.

Ông nói:

- Bộ trưởng Bộ Y tế đã có văn bản gửi cho Bộ trưởng Bộ Công an rồi. Cái chính là phải xác định rõ sự việc. Năm ngoái, Trung Quốc cũng đã xử phạt một công ty của Mỹ Sasco Smith mấy trăm triệu USD vì tội hối lộ, mà họ chấp nhận chịu phạt.

Còn trường hợp này ở ta, hiện nay cần phải xác định là họ hoạt động trong lĩnh vực nào: thuốc, hóa chất hay thiết bị y tế… Tôi nghĩ là trong 5 năm có hơn 2 triệu USD, nếu đúng thì có lẽ còn quá nhỏ.

Thực tế nhiều năm nay, chuyện chi hoa hồng cho bác sĩ kê đơn thuốc là một chuyện phổ biến. Đây là một vấn đề rất lớn. Ở các nước như Mỹ thì họ kiểm soát ngay từ các công ty xem danh sách anh chi hoa hồng, anh chi cho những ai do đó mới phát hiện được.

Ta cũng muốn kiểm soát nhưng rất khó. Tôi mong là qua đợt này, chúng ta sẽ phát hiện được ra xem ở lĩnh vực nào, dược hay thiết bị y tế.

Theo ông có những hình thức hối lộ như thế nào của các công ty nước ngoài trong lĩnh vực y tế ?

Họ có thể tài trợ dưới hình thức mời đi nước ngoài tham dự hội thảo. Họ có thể tài trợ cho mấy trăm ông đi dự hội thảo, mỗi ông vài ngàn USD, cộng lại đã thành một khoản lớn.

Tôi nghĩ là, với những công bố, phát hiện của cơ quan điều tra ở nước ngoài như vậy cũng sẽ giúp chúng ta thấy được giá thuốc, giá thiết bị y tế mà các công ty nước ngoài cung cấp cho ta nó ở mức thực tế như thế nào để không bị chi phối bởi những khoản hoa hồng rất khó kiểm soát.

Tôi rất muốn trong Luật Đấu thầu có quy định chặt chẽ trong đó, có một mục riêng cho đấu thầu cung ứng thuốc và thiết bị y tế để kiểm soát. Nhưng cũng rất khó vì nó khá phổ biến ở nhiều nước.

Tôi cho là hình thức hối lộ trong lĩnh vực này rất đa dạng. Không chỉ cho đi du lịch, trả tiền trực tiếp hoặc hoa hồng theo đơn thuốc, gói thiết bị. Có những cơ chế hối lộ rất tinh vi, không qua tài khoản, không qua ngân hàng.

Đây là câu chuyện khá phổ biến trên thế giới mà nhiều nước cũng phải đau đầu để xử lý. Trung Quốc thì họ tìm xem chứng từ có vấn đề gì để xem xét, xử lý thì đó cũng là một cách.

Hiện ở  Việt Nam có khá nhiều công ty cung cấp dược phẩm, thiết bị y tế nước ngoài đang hoạt động, vậy làm thế nào để kiểm soát, thưa ông?

Tôi nghĩ là có hàng chục công ty dược, cung cấp thiết bị y tế nước ngoài đang hoạt động tại Việt Nam. Và tôi nghĩ là ở chỗ nào cũng có hoa hồng chứ không phải không, nhưng làm thế nào để phát hiện là việc khó.

Nếu tài trợ cho đi nước ngoài, cho tiền có thể là một hình thức hối lộ bác sĩ, cán bộ y tế ở Việt Nam thì theo ông, có giải pháp nào để kiểm soát, phát hiện và xử lý không ?

Theo tôi cũng khó. Các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực đó họ hay mời đi tham dự hội thảo khoa học như về về khớp, họ mời bác sĩ chuyên về khớp. Thì đây cũng là dịp tốt cho cán bộ đó nâng cao trình độ chuyên môn nhưng ẩn bên trong đó, có chế độ, chính sách tài chính gì đó cho người cán bộ, bác sĩ được mời đó thì chúng ta khó biết được.

Ở đây là vấn đề y đức, sự tự giác hay cách thức quản lý của cơ quan cán bộ, bác sĩ đó.

Vậy có cơ chế kiểm soát thu nhập, tài sản của cán bộ y tế, bác sĩ  để hạn chế tình trạng tham nhũng, nhận hối lộ như vậy không, thưa ông?

Ta cũng có cơ chế kê khai tài sản rồi. Nhưng thực tế, văn hóa tiền mặt ở Việt Nam rất khó kiểm soát.

Ở Nhật, họ kiểm soát thu nhập bác sĩ rất chặt. Thu nhập của bác sĩ ở họ gấp 3 lần ở nhiều lĩnh vực khác nhưng vì kiểm soát chặt, bác sĩ chỉ có thu nhập chính đó thôi còn ở ta, lương bác sĩ  nhiều bệnh viện lớn theo chế độ thế thôi, nhưng chúng ta cũng không kiểm soát được hết các nguồn thu nhập của họ.

Tôi nghĩ, chỉ sau này, khi chúng ta kiểm soát được tất cả các nguồn thu nhập qua tài khoản, thì tình hình chống tham nhũng mới thuận lợi hơn.