Sự trỗi dậy của kinh tế số đã thúc đẩy thanh toán số và vai trò của các tổ chức cung cấp dịch vụ trung gian thanh toán phi ngân hàng (IPS) tại Việt Nam. 

Tính đến cuối tháng 12/2023, Ngân hàng Nhà nước đã cấp giấy phép hoạt động cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán cho 51 tổ chức không phải là ngân hàng. Trong đó, dịch vụ chuyển mạch tài chính và dịch vụ bù trừ điện tử: 1 tổ chức; 49 tổ chức, dịch vụ hỗ trợ thu hộ, chi hộ; 49 tổ chức, dịch vụ hỗ trợ chuyển tiền điện tử; 14 tổ chức và dịch vụ ví điện tử. 

Theo Ngân hàng Nhà nước, đến cuối năm 2023, số lượng ví điện tử đang hoạt động là 36,23 triệu ví (chiếm 63,23% trong tổng số gần 57,31 triệu ví điện tử đã được kích hoạt), với tổng số tiền trên các ví này là khoảng 2,96 nghìn tỷ đồng. 

FiinGroup vừa công bố báo cáo về thị trường dịch vụ trung gian thanh toán, cho biết khối lượng giao dịch qua ví điện tử tại Việt Nam có tốc độ tăng trưởng kép (CAGR) là 83,5% trong giai đoạn 2018-2023.

FiinGroup dự báo đến cuối năm 2024, số lượng ví điện tử hoạt động tại Việt Nam có thể đạt 50 triệu. 

Những con số trên phản ánh sức hấp dẫn của thị trường trung gian thanh toán ở Việt Nam trước các sáng kiến của Chính phủ nhằm thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt và tài chính toàn diện.

Dù con số tăng trưởng ấn tượng nhưng FiinGroup cho biết các trung gian thanh toán vẫn chưa thoát khỏi cuộc đua "đốt vốn" để nắm bắt và giữ chân khách hàng. Lý do chính khiến nhiều người dùng ưa thích thanh toán bằng ví điện tử là các khoản giảm giá và phiếu thưởng hấp dẫn mà họ nhận được. Người dùng có xu hướng thiên về các chương trình khuyến mãi và sau đó chuyển sang nhà cung cấp khác. Điều này đòi hỏi các nỗ lực quảng bá liên tục của ví điện tử và cổng thanh toán, dẫn đến gánh nặng chi phí rất lớn cho các công ty này. Do đó, những công ty hàng đầu với cơ sở hàng triệu người dùng như Momo hay ShopPay tiếp tục chịu lỗ lớn, bất chấp doanh thu thuần tăng trưởng liên tục.

FiinGroup cho biết, thị trường ví điện tử hiện đang bị thống trị bởi các ông lớn, đặc biệt là 3 gã khổng lồ Momo, VNPay và ShopeePay.

Ví điện tử hàng đầu Momo cho thấy tham vọng trở thành siêu ứng dụng bằng cách chủ động đa dạng hóa các đối tác liên kết và dòng dịch vụ thông qua M&A và đầu tư vào các công ty khởi nghiệp hoặc công ty khác. Mới đây, Momo đã mua lại Công ty chứng khoán CV (CVS), để lấn sân sang lĩnh vực đầu tư. ShopeePay khai thác thế mạnh hợp tác thương mại điện tử, còn VNPay tập trung vào thế mạnh cốt lõi là cổng thanh toán tại các cửa hàng bán lẻ địa phương và mạng lưới đối tác toàn quốc.

Những công ty nhỏ hơn có giấy phép nhưng phải đối mặt với thách thức trong hiệu quả hoạt động. Tình hình này tạo cơ hội cho các nhà đầu tư nước ngoài tìm hiểu và đầu tư vào thị trường dịch vụ trung gian thanh toán ở Việt Nam.

Trong dài hạn, các công ty cung cấp dịch vụ ví điện tử sẽ chuyển trọng tâm từ khuyến mãi sang cải tiến công nghệ, xây dựng hệ sinh thái toàn diện để tăng cường trải nghiệm khách hàng và đa dạng hoá doanh thu thông qua các dịch vụ tài chính bổ sung. Nhiều công ty đã thể hiện sự quan tâm đến lĩnh vực cho vay trực tuyến.

Tuy nhiên, pháp luật tại Việt Nam hiện cấm các tổ chức phi ngân hàng trực tiếp cho vay. Do đó, các đơn vị trung gian thanh toán đang tích cực  thỏa thuận hợp tác với ngân hàng hoặc công ty tài chính (FinCos) để tạo điều kiện cho các khoản vay tiêu dùng trên nền tảng của họ.

Theo các chuyên gia, quy định hiện hành tại Việt Nam không cho thấy hạn chế nào về quyền sở hữu nước ngoài trong lĩnh vực thanh toán điện tử. Đây là yếu tố thuận lợi để các nhà đầu tư nước ngoài gia nhập thị trường tiềm năng này. Dù vậy, việc thành lập công ty trung gian thanh toán 100% vốn nước ngoài có thể gặp trở ngại do thủ tục cấp giấy phép kéo dài và thách thức trong việc xây dựng mối liên hệ với các ngân hàng trong nước.

Do đó, các nhà đầu tư nước ngoài có thể lựa chọn cách tiếp cận thị trường phù hợp hơn mua cổ phần của các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán đã hoạt động lâu; có cơ sở người dùng và kết nối ngân hàng.