Trong văn bản gửi Bộ Xây dựng góp ý cho dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi), Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) cho rằng cần sửa đổi quy định về điều kiện được mua nhà ở xã hội.

KHÓ KIỂM TRA CÁC ĐIỀU KIỆN TRONG QUY ĐỊNH

Thứ nhất, đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội là “phải chưa được hưởng chính sách hỗ trợ dưới mọi hình thức tại nơi ở và nơi làm việc”, được quy định tại Luật Nhà ở 2014 (điểm a khoản 1 Điều 51) và tại dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi tại điểm a khoản 1 Điều 75).

Quy định này rất khó kiểm tra trong nhiều năm qua, nhất là đối với người thay đổi nơi làm việc nhiều lần, do chỉ quy định kiểm tra tiêu chí này tại nơi ở và nơi làm việc.

Hiệp hội kỳ vọng sau khi thực hiện hoàn thành Đề án 06 “Phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030” sẽ kiểm tra được chính xác về điều kiện đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội.

Thứ hai, các quy định tại Luật Nhà ở 2014 và dự thảo Luật nhà ở (sửa đổi) cũng quy định đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội “phải chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, chưa được mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội” hoặc “có nhà ở thuộc sở hữu của mình nhưng diện tích nhà ở bình quân đầu người trong hộ gia đình thấp hơn mức diện tích nhà tối thiểu”.

Nhưng nếu một người nào đó muốn lách thì không khó khi người đó để cho người thân đứng tên giùm sở hữu nhà. Như vậy, người đó vẫn chứng minh được mình “chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình” hoặc “có sở hữu nhà ở nhưng ở chật”. 

Bên cạnh đó, tiêu chí “điều kiện về thu nhập” của đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng người giàu vẫn đáp ứng về điều kiện được mua nhà ở xã hội.

Vì theo Luật Nhà ở 2014 (điểm b khoản 1 Điều 51) và tại dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi - điểm b khoản 1 Điều 75) đều quy định đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội “phải thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập đối với các khoản thu nhập từ tiền công, tiền lương theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập cá nhân”.

Quy định này có các lỗ hổng. Thực tế, nhiều người làm thêm "nghề tay trái", mà "nghề tay trái" này lại tạo ra thu nhập cao hơn, thậm chí cao hơn nhiều lần so với thu nhập của "nghề tay phải" thể hiện trên bảng tiền lương, tiền công chính thức, nên người này vẫn hội đủ tiêu chí “điều kiện về thu nhập” (không thuộc diện nộp thuế thu nhập cá nhân từ tiền công, tiền lương, mà không tính các khoản thu nhập khác không phải là tiền công, tiền lương) để được mua, thuê mua nhà ở xã hội.

Trong khi đó, những trường hợp có “Thu nhập từ lãi tiền gửi tại các tổ chức tín dụng"… và “Thu nhập từ kiều hối” được miễn thuế thu nhập cá nhân, theo quy định khoản 7 và khoản 8 Điều 4 của Luật Thuế thu nhập cá nhân.

NÊN ĐÁNH THUẾ THU NHẬP CÁ NHÂN ĐỐI VỚI CÁC KHOẢN THU NHẬP LỚN TỪ GỬI TIẾT KIỆM VÀ KIỀU HỐI?

Hiệp hội nhận thấy, đối với khoản thu nhập từ tiền gửi tiết kiệm của người về hưu, già yếu, mất sức lao động, hoặc số tiền kiều hối có giá trị không lớn để cải thiện cuộc sống thì quy định miễn thuế thu nhập cá nhân là rất chính xác và rất nhân văn, nhưng sẽ không hợp lý khi cho miễn, không đánh thuế thu nhập cá nhân đối với các khoản thu nhập rất lớn từ lãi tiền gửi tiết kiệm hoặc từ kiều hối.

Chẳng hạn, ông A gửi tiết kiệm 50 tỷ đồng kỳ hạn 13 tháng với lãi suất tiết kiệm 9%/năm nên cuối năm được nhận lãi tiền gửi 4,5 tỷ đồng; Còn ông B thường xuyên nhận được tiền kiều hối, và năm nay ông B nhận được khoản tiền  kiều hối 100.000 USD (tương đương 2,4 tỷ đồng). Tuy nhiên, ông A và ông B đều được miễn thuế thu nhập cá nhân đối với các khoản thu nhập này.

Nếu ông A và ông B đều chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình mà lại có lòng tham thì họ lại hội đủ điều kiện “chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình” và “không thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập đối với các khoản thu nhập từ tiền công, tiền lương”, nên được công nhận là đối tượng hưởng chính sách về nhà ở xã hội, được mua, thuê mua nhà ở xã hội.

Theo HoREA, các nguyên nhân trên đây đã dẫn đến tình trạng người giàu tranh suất mua nhà ở xã hội hoặc có người giàu ở lẫn trong các chung cư nhà ở xã hội trong thời gian qua, mà vẫn hợp pháp, hợp lệ theo chính sách nhà ở xã hội hiện hành.

Do đó, cần bổ sung “các khoản thu nhập khác không phải là tiền công, tiền lương” vào “điều kiện về thu nhập” đối với xuất đối tượng hưởng chính sách nhà ở xã hội được quy định tại điểm b Điều 75 dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi). Bên cạnh việc bổ sung điều kiện “không thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập cá nhân hoặc thuộc diện phải nộp thuế thu nhập cá nhân bậc 1 của các bậc chịu thuế”, mà HoREA đã kiến nghị trước đó.

Cụ thể, HoREA kiến nghị sửa đổi khoản 1 Điều 75 Dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi): 

Điều kiện về nhà ở: Các đối tượng quy định tại khoản 5, 6 và 8 khoản 1 Điều 73 của Luật này để được mua, thuê mua nhà ở xã hội thì phải chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, chưa được mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội, chưa được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở dưới mọi hình thức tại các nơi sinh sống, làm việc hoặc có nhà ở thuộc sở hữu của mình nhưng diện tích nhà ở bình quân đầu người trong hộ gia đình thấp hơn mức diện tích nhà tối thiểu do Chính phủ quy định theo từng thời kỳ và từng khu vực.

Điều kiện về thu nhập: Các đối tượng quy định tại khoản 5, 6 và 8 khoản 1 Điều 73 của Luật này để được mua, thuê mua nhà ở xã hội thì phải thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập hoặc thuộc diện phải nộp thuế thu nhập cá nhân bậc 1 của các bậc chịu thuế đối với các khoản thu nhập từ tiền công, tiền lương hoặc các khoản thu nhập chịu thuế khác theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập cá nhân…”. 

Ngoài ra, kiến nghị sửa đổi, bổ sung khoản 7 và khoản 8 Điều 4 Luật Thuế thu nhập cá nhân theo hướng giao thẩm quyền cho Chính phủ quy định các trường hợp miễn thuế thu nhập cá nhân đối với một số khoản “thu nhập từ lãi tiền gửi tại các tổ chức tín dụng” hoặc “thu nhập từ kiều hối”.