Chiều 8/9/2025, công nhân tại Nhà máy Vaccine AVAC tất bật đóng gói 340.000 liều vaccine AVAC ASF LIVE để đưa ra sân bay vào buổi tối. Đây là lô vaccine dịch tả lợn châu Phi xuất khẩu lớn nhất từ trước tới nay, và thực hiện theo đặt hàng của Philippines.

TS. Nguyễn Văn Điệp, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần AVAC, cho biết chuyến bay vận chuyển lô vaccine này cất cánh tại sân bay lúc 2h30, sáng 9/9/2025. Vaccine luôn phải bảo quản trong kho lạnh, suốt quá trình vận chuyển phải bảo quản bằng nước đá. Khối lượng nước đá đi kèm nặng gấp hàng chục lần khối lượng vaccine, vì vậy mà cước phí vận chuyển phải trả cho hãng bay cao gấp hàng chục lần so với nếu chỉ tính theo khối lượng vaccine.

VACCINE ASF VIỆT NAM TIẾP TỤC KHẲNG ĐỊNH VỊ THẾ Ở PHILIPPINES

Việt Nam là quốc gia đầu tiên trên thế giới sản xuất thành công và cho phép lưu hành vaccine dịch tả lợn châu Phi (ASF) từ tháng 7/2023. Đến thời điểm này, Việt Nam vẫn là quốc gia duy nhất trên thế giới sản xuất được vaccine ASF. Sản phẩm AVAC ASF LIVE do Công ty Cổ phần AVAC Việt Nam sản xuất không chỉ được sử dụng rộng rãi trong nước, mà còn mở rộng xuất khẩu, với những tín hiệu tích cực từ thị trường quốc tế, đặc biệt là Philippines.

Năm 2023, với sự đặt hàng từ Bộ Nông nghiệp Philippines, Công ty AVAC đã xuất hàng chục nghìn liều vaccine ASF sang quốc gia này để Cục Thú y Philippines tiến hành tiêm khảo nghiệm trên lợn. Sau quá trình khảo nghiệm nghiêm ngặt, được đánh giá kỹ càng về tính hiệu quả, đến năm 2024, Bộ Nông nghiệp Philippines ban hành quyết định cho tiêm phòng vaccine AVAC ASF LIVE đại trà tại các trang trại chăn nuôi lợn của nông dân, với toàn bộ kinh phí mua vaccine này do Chính phủ Philippines chi trả, vaccine nhập về được cấp miễn phí cho nông dân chăn nuôi sử dụng.

Tháng 8/2024, lô vaccine AVAC ASF LIVE chính thức đầu tiên với 160.000 liều đã được Bộ Y tế và Bộ Nông nghiệp Philippines cấp phép nhập khẩu. Đến tháng 9/2025 Philippines tiếp tục đặt mua thêm 340.000 liều, nâng tổng số vaccine AVAC ASF LIVE nhập khẩu từ Việt Nam lên 500.000 liều.

Theo ông Juancho Robles, Tổng giám đốc Công ty KPP Power Commodities, đơn vị được ủy thác nhập khẩu và phân phối vaccine tại Philippines, cho biết khác với Việt Nam (việc nhập khẩu vaccine phòng dịch chăn nuôi và thuốc thú y do Bộ Nông nghiệp và Môi trường cấp phép), ở Philippines, việc nhập khẩu vaccine phòng dịch vật nuôi phải do Bộ Y tế cấp giấy phép. Công ty KPP Power Commodities được uỷ thác thay mặt Bộ Nông nghiệp Philippines nhập khẩu vaccine AVAC ASF LIVE để cấp phát cho các trang trại chăn nuôi.

Nói về kết quả việc sử dụng 160 nghìn liều vaccine đã nhập trong năm ngoái, ông Juancho Robles cho hay: "Các dữ liệu giám sát chính thức của Cục Công nghiệp Chăn nuôi Philippines (DA-BAI) khẳng định vaccine đạt hiệu quả 92,78% trong việc hình thành kháng thể chống ASF. Đàn lợn được tiêm phòng vẫn khỏe mạnh, giảm rõ rệt nguy cơ bùng phát dịch".

TS. Nguyễn Văn Điệp khẳng định: “Việc Philippines quay lại nhập khẩu lần thứ hai có ý nghĩa không kém lô xuất khẩu đầu tiên, bởi đây là minh chứng thực tiễn về hiệu quả trên diện rộng. Sự kiện này không chỉ củng cố niềm tin của thị trường quốc tế mà còn góp phần nâng cao nhận thức của người chăn nuôi trong nước về giá trị của vaccine”.

Theo GS.TS.Nguyễn Thị Hương, Chủ tịch Hội Khoa học Kỹ thuật Thú y Việt Nam, sự kiện xuất khẩu vaccine ASF sang Philippines thể hiện ba giá trị quan trọng: khoa học – công nghệ, kinh tế – xã hội và hợp tác quốc tế.

Thứ nhất, về khoa học – công nghệ, vaccine AVAC ASF LIVE là kết quả nghiên cứu kiên trì nhiều năm của các nhà khoa học Việt Nam, đánh dấu bước tiến lớn trong lĩnh vực thú y.

Thứ hai, về kinh tế – xã hội, sản phẩm không chỉ góp phần bảo vệ ngành chăn nuôi trong nước, mà còn mở ra cơ hội cho thuốc thú y Việt Nam chinh phục thị trường quốc tế.

Thứ ba, về hợp tác quốc tế, việc Philippines nhập khẩu lô thứ hai khẳng định sự tin cậy trong quan hệ hữu nghị, đồng thời mở ra cơ hội hợp tác mới trong nghiên cứu và phát triển vaccine.

THÁCH THỨC TỪ BIẾN CHỦNG MỚI, NHƯNG HIỆU QUẢ KINH TẾ VẪN CAO

Theo TS.Nguyễn Văn Điệp, từ khi được cấp phép lưu hành tính đến tháng 9/2025, đã có hơn 4,3 triệu liều vaccine AVAC ASF LIVE được đưa ra thị trường. Bên cạnh Philippines, vaccine AVAC ASF LIVE cũng đã có mặt tại Indonesia, quốc gia cho phép nhập khẩu thương mại tự do lô đầu tiên với 120.000 liều từ tháng 6/2025. Nigeria cũng đã tiếp nhận lô thử nghiệm 5.000 liều.

Các báo cáo khoa học và dữ liệu thực địa đều khẳng định tính an toàn, hiệu quả của sản phẩm. Hiện doanh nghiệp đang trong quá trình đăng ký lưu hành tại nhiều thị trường khác như Ấn Độ, Malaysia, Nepal, Myanmar, Lào, Campuchia và một số quốc gia châu Phi. Năm 2025, Tổ chức Thú y thế giới đã ban hành bộ tiêu chuẩn cho vaccine ASF. Vaccine AVAC ASF LIVE đã đạt các tiêu chuẩn do Tổ chức Thú y thế giới ban hành. 

Tại thị trường trong nước, hơn 3,7 triệu liều đã được tiêm tại các trang trại chăn nuôi lớn và thông qua hệ thống thú y địa phương. Doanh nghiệp hiện còn dự trữ khoảng 1,5 triệu liều.

Thực tế tại một số địa phương cho thấy hiệu quả rõ rệt. Cụ thể, tỉnh Lạng Sơn, từ tháng 8/2024 đã tiêm hơn 60.000 liều, chỉ sau hai tháng, số ổ dịch giảm 90%, sang năm 2025 gần như không còn dịch lớn. Hải Dương, Hải Phòng, Quảng Ninh cũng ghi nhận kết quả tích cực sau khi tiêm hàng trăm nghìn liều. Ngược lại, những tỉnh chưa triển khai nhiều như Phú Thọ, Hòa Bình, Thanh Hóa vẫn ghi nhận dịch bùng phát, đặc biệt khi xuất hiện biến chủng mới.

Tuy nhiên, việc sử dụng vaccine ASF tại Việt Nam cũng đối mặt với những thách thức. Cuối năm 2023, tại Việt Nam đã phát hiện chủng ASF lai giữa type I và II. Vaccine hiện tại bảo hộ tốt với type II – chủng đang lưu hành chính, nhưng chỉ có tác dụng một phần với chủng lai. AVAC đang triển khai dự án nghiên cứu vaccine thế hệ mới có khả năng bảo hộ chéo cả hai type, dự kiến ra mắt vào năm 2026.

TS. Nguyễn Văn Điệp thừa nhận: “Phát triển vaccine bao giờ cũng đi sau sự biến đổi của virus, nhưng tiên vaccine vẫn là công cụ phòng dịch hiệu quả nhất hiện nay. Chúng tôi đang nỗ lực để sớm có sản phẩm đáp ứng yêu cầu mới”.

Một vấn đề khác, trước đây AVAC chỉ sản xuất loại lọ vaccine đóng 50 liều/lọ. Nếu tính giá mỗi liều vaccine 60-70 nghìn đồng, thì giá mỗi lọ lên đến 3-3,5 triệu đồng, sẽ chỉ phù hợp với các trang trại chăn nuôi có số lượng lợn lớn. Trong khi tại Việt Nam, vẫn còn nhiều hộ chăn nuôi nhỏ lẻ với dưới 10 con lợn/hộ. Những hộ chăn nuôi này không muốn bỏ ra hàng triệu đồng để mua vaccine, dẫn đến dịch khó ngăn chặn. Để hỗ trợ hộ chăn nuôi nhỏ lẻ, từ tháng 9/2025 AVAC sẽ tung ra dòng vaccine với quy cách 5 liều/lọ, tiện lợi và tiết kiệm, tránh lãng phí so với lọ 50 liều dùng cho các trang trại lớn.

Theo TS. Nguyễn Văn Điệp, ASF là bệnh nguy hiểm, gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngành chăn nuôi. Ước tính, một con lợn bị chết vì ASF gây thiệt hại khoảng 7 triệu đồng. Nếu dịch lan rộng, một triệu con lợn chết có thể gây tổn thất tới 7.000 tỷ đồng, ảnh hưởng lớn đến nguồn cung thịt và chỉ số giá tiêu dùng (CPI).

Trong khi chưa có thuốc điều trị đặc hiệu đối với bệnh dịch tả lợn châu Phi, vaccine là giải pháp bền vững nhất. Các phân tích lợi ích – chi phí (BCR) cho thấy, tiêm vaccine có thể đem lại lợi ích cao gấp 5–36 lần so với chi phí. Vì vậy, nhiều chuyên gia đề xuất cần có chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, thậm chí miễn phí vaccine cho người chăn nuôi, nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia và ổn định ngành chăn nuôi.