Theo tập sách "Lãnh trai y thoại" của Lục Đình Phổ đời nhà Thanh, đậu đen xanh lòng được coi là loại thuốc quý có tầm cỡ thần dược. Đậu đen có đặc tính làm cho người già mắt yếu được sáng trở lại. Nó còn có công hiệu bổ thận và điều hòa hệ thống tim mạch. Ở Trung Hoa có nhiều người đã trên 80 tuổi, nhờ dùng đậu đen thường xuyên, mà không cần đeo kiếng lão, lên xuống thang lầu không biết mệt và khi viết chữ, tay không run. Có người bị táo bón kinh niên cũng nhờ dùng đậu đen mà nay được nhuận trường, đại tiện bình thường trở lại...Đậu đen là thực phẩm có sẵn có thể dùng quanh năm, kể cả loại đóng hộp, phơi khô hoặc vừa thu hoạch. Đây là nguồn thực phẩm ngon miệng và có lợi cho sức khỏe. Khi kết hợp với các loại thực phẩm khác, nhất là thực phẩm ngũ cốc như: gạo nâu, gạo lức… sẽ tạo ra nguồn protein chất lượng cao, hoàn toàn không có chất béo.Theo lương y Hoàng Duy Tân thì đậu đen có hai loại: vỏ đen ruột trắng và vỏ đen ruột xanh. Cả hai loại đều được dùng như dược liệu nhưng loại ruột xanh thường được dùng nhiều hơn. Y học hiện đại cũng đã chứng minh rằng trong đậu đen có chứa nhiều vitamin A, B, C, PP, protid, glucid, lipid, muối khoáng. Hàm lượng axít amin cần thiết cho cơ thể trong đậu đen rất cao như lysin, methionin, tryptophan, phenylalanin, alanin, valin, leucin... do đó đậu đen được xem như một loại thuốc bổ.Ngoài ra, còn một nhóm chất rất quan trọng tạo màu sắc đỏ tím cho lớp vỏ ngoài của đậu đen được gọi là anthocyanidin, khi nấu chín đậu thì thấy nước có màu hơi tím nhạt, chính đây là nhóm chất có tác dụng kháng oxy hóa tế bào rất cao, giúp tăng cường sức đề kháng cho cơ thể, đề kháng ung thư, kéo dài tuổi thọ, chống lão hóa tế bào, vì vậy đậu đen dùng tốt cho người già, trẻ em và phụ nữ, nam giới sử dụng sẽ tăng cường chức năng của thận, bổ tinh, ích huyết, chữa liệt dương, tai ù, huyết áp cao…Do có chứa khoáng chất vi lượng molypden - một thành phần của enzyme sulfile oxidate nên đậu đen có tác dụng rất tốt trong việc khử độc sulfates (sunfit) cho cơ thể. Đây là hóa chất có nhiều trong thực phẩm chế biến sẵn không có lợi cho con người, làm tăng nhịp tim, gây đau đầu hoặc rối loạn chú ý. Nếu ai cơ thể nhạy với sunfit thì phải thường xuyên uống nước ninh đậu đen để khử độc. Một bát đậu đen có chứa tới 172% nhu cầu khoáng chất molypden cần thiết cho cơ thể mỗi ngày.

Chỉ cần áp dụng một vài phương pháp chế biến đơn giản là đậu đen đã có thể phát huy khả năng giải độc cơ thể như nấu chè đỗ đen hay nấu thành nước uống với lượng từ 20 - 40g mỗi ngày, hoặc cầu kỳ hơn có thể nấu cháo, chè, súp… Tuy nhiên, nên lưu ý khi sử dụng đậu đen cho người tạng nhiệt còn những người có thể hàn thì khi sử dụng nên thêm vào 1 ít gừng. Khi chế biến đậu đen cần phải nấu chín kỹ để hoặt chất trong vỏ tiết ra ngoài và dễ tiêu hóa và hấp thu hơn.Một bài thuốc thải độc từ đậu đen qurn thuộc trong dân gian và Đông y là: Đậu đen 50g, lá sen 1 lá, gạo tẻ 50g. Cách chế biến: Lá sen lấy loại lá bánh tẻ, loại bỏ tạp chất thái nhỏ đem sắc 15 - 20 phút, lọc lấy nước bỏ bã. Gạo tẻ và đậu đen loại tỏ tạp chất, vo qua, cho vào nồi rồi cho nước sắc lá sen vào thêm nước cho đủ, đem ninh nhừ thành cháo. Nêm gia vị vừa đủ bắc ra ăn nguội trong ngày.Có thể ăn thường xuyên trong mùa hè. Công dụng: thanh nhiệt, giải độc, trừ thử (giải nắng nóng) an thần, hạ áp, bổ ngũ tạng, bù tân dịch (điện giải). Thích hợp cho tất cả mọi lứa tuổi, nhất là với người phải làm việc trong môi trường nắng nóng, người háo khát, người can thận âm hư gồm: Tăng huyết áp, phụ nữ tiền mãn kinh, rôm sảy, ban ngứa, suy nhược cơ thể...