Căng thẳng nổi lên ở Mỹ Latin sau khi ông Trump tuyên bố tăng thuế quan với Colombia

Hôm Chủ nhật (19/10), Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố sẽ áp thuế đối với hàng hóa nhập khẩu từ Bogota, viện dẫn chính sách ma túy của nước này - một động thái đánh dấu bước leo thang đáng kể trong quan hệ giữa Washington và một trong những đồng minh thân cận nhất tại khu vực Mỹ Latin.

Động thái này cũng đi ngược lại quan điểm lâu nay trong cuộc chiến chống ma túy rằng tự do thương mại có thể khiến hoạt động xuất khẩu hợp pháp trở nên hấp dẫn hơn so với buôn bán ma túy.

Cũng trong ngày Chủ nhật, Tổng thống Mỹ tuyên bố sẽ ngừng hỗ trợ tài chính cho Colombia. Chỉ một ngày sau, Bogota phản ứng bằng cách triệu hồi đại sứ của mình tại Washington. Hiện phần lớn hàng hóa nhập khẩu từ Colombia vào Mỹ đang chịu mức thuế cơ bản 10% - mức thuế mà ông Trump cũng áp dụng với nhiều đối tác thương mại khác.

Những tuần gần đây, quan hệ giữa Mỹ và một số quốc gia Mỹ Latin trở nên căng thẳng hơn, khi Washington tăng cường hiện diện quân sự ở khu vực phía Nam Caribbean và tiến hành các chiến dịch nhằm vào những tàu bị nghi chở ma túy.

Với Colombia, trong nhiều thập kỷ qua, Mỹ theo đuổi chiến lược kép để hỗ trợ, kết hợp giữa viện trợ quân sự - an ninh và thúc đẩy hợp tác kinh tế - thương mại. Nổi bật trong đó là thỏa thuận thương mại năm 1991, cho phép các nước Andes, bao gồm Colombia, tiếp cận thị trường Mỹ miễn thuế quan, với mục tiêu tạo ra những sinh kế hợp pháp thay thế cho hoạt động buôn bán ma túy.

Theo các nhà phân tích, việc Mỹ tăng thuế và ngừng hỗ trợ tài chính có thể khiến chiến lược này bị đảo ngược và làm gia tăng hoạt động buôn bán ma túy - vấn đề mà chính quyền Trump tuyên bố sẽ xóa bỏ.

“Việc tăng thuế quan có thể phản tác dụng bởi biện pháp này chủ yếu ảnh hưởng đến các doanh nghiệp hợp pháp - những đơn vị đóng góp nguồn thu quan trọng cho ngân sách chính phủ. Thuế quan vừa không tác động tới nền kinh tế ngầm vừa gây thêm khó khăn cho khu vực kinh tế hợp pháp”, nhà phân tích Sergio Guzman tại công ty tư vấn rủi ro Colombia Risk Analysis có trụ sở tại Bogota cho biết.

Mỹ hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Colombia, với kim ngạch thương mại hàng hóa song phương đạt khoảng 30 tỷ USD mỗi năm. Trong đó, Washington duy trì mức thặng dư thương mại nhẹ.

Theo Phòng Thương mại Colombia - Mỹ, xuất khẩu sang Mỹ chiếm khoảng 35% tổng kim ngạch xuất khẩu của Colombia. Ở chiều ngược lại, khoảng 70% hàng hóa Colombia nhập khẩu từ Mỹ là những mặt hàng nước này không tự sản xuất được.

“Các doanh nghiệp phụ thuộc nhiều vào thị trường Mỹ - bao gồm những nhà xuất khẩu cà phê, hoa, chuối, chanh, bơ, cùng các hộ chăn nuôi và nhà sản xuất dầu - có thể chịu tác động nặng nề. Để chống lại nạn buôn bán ma túy, Colombia cần duy trì nguồn thu hợp pháp từ thuế để đảm bảo ngân sách cho an ninh và vận hành bộ máy quản lý”, ông Jose Ignacio Lopez, giám đốc viện nghiên cứu kinh tế ANIF tại Bogota, nhận xét với hãng tin Reuters.

Kể từ khi bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai tại Nhà Trắng đầu năm nay, quan hệ giữa ông Trump và Tổng thống Colombia Gustavo Petro đã trở nên căng thẳng do những bất đồng chính sách. Ngay trong tháng nhậm chức, ông Trump đã đe dọa tăng thuế quan với hàng hóa Colombia sau khi ông Petro từ chối tiếp nhận các chuyến bay quân sự chở công dân bị trục xuất từ Mỹ.

Tháng trước, Washington đã thu hồi thị thực của Tổng thống Petro tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, sau khi ông đưa ra phát biểu trong một cuộc biểu tình ủng hộ người Palestine.

Bà Juliana Rubio, Phó Giám đốc Chương trình Châu Mỹ tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Washington, cảnh báo rằng việc ông Trump chuyển sang áp thuế quan cao và cắt viện trợ có thể gây ra những tác động nghiêm trọng đối với nền kinh tế Colombia.

“Chúng ta cần quan sát xem liệu sẽ xuất hiện các biện pháp trả đũa lẫn nhau, Mỹ có thực sự áp thuế cao hoặc ngừng viện trợ, hay đây chỉ là một diễn biến nóng lên tạm thời”, bà Rubio nhận xét.

Tuy nhiên, bà Rubio nhận định rằng, dù diễn biến thế nào, động thái leo thang căng thẳng này vẫn gửi đi một thông điệp cứng rắn tới khu vực Mỹ Latin, bởi Washington và Bogota từ lâu luôn duy trì mối quan hệ thân cận.

“Trung Quốc chắc chắn đang theo dõi diễn biến này và sẵn sàng hợp tác với Colombia cùng các quốc gia khác trong khu vực nhằm đạt được những thỏa thuận thương mại tốt hơn”, bà nhận định.