Năm 2024, quan sát ở mặt bằng chung, phần thu nhập từ lãi (tín dụng) ở các ngân hàng vẫn chiếm tỷ lệ áp đảo so với các nguồn thu nhập khác. Năm 2025, Ngân hàng Nhà nước dự kiến tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống khoảng 16% để đáp ứng mục tiêu tăng trưởng kinh tế trên 8% của Chính phủ. Tăng trưởng tín dụng năm 2025 dự kiến cải thiện nhờ môi trường vĩ mô ổn định, niềm tin thị trường hồi phục và các chính sách hỗ trợ kinh tế.

TĂNG TRƯỞNG TÍN DỤNG HỖ TRỢ THU NHẬP TỪ LÃI

Mặt tích cực, tín dụng dự báo tiếp tục tăng trưởng cao, đặc biệt tại các phân khúc chủ chốt, hỗ trợ tăng trưởng thu nhập từ lãi của ngân hàng. Bên cạnh đó, nguồn thu ngoài lãi cũng được kỳ vọng duy trì ổn định nhờ vào quá trình chuyển đổi số mạnh mẽ và mở rộng kinh doanh phi tín dụng.

Song song, đầu tư công tiếp tục là động lực chính, với các dự án hạ tầng lớn thúc đẩy hoạt động xây dựng, vật liệu và logistics. Chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) cũng tạo điều kiện mở rộng sản xuất và tiếp cận vốn. Và chính đầu tư công sẽ tạo ra nhiều dự án vệ tinh, từ đó kích thích tín dụng ngân hàng.

Một kênh khác kích thích tín dụng là thị trường bất động sản có khả năng phục hồi nhẹ, với kỳ vọng nguồn cung bất động sản tăng cao hơn trong năm 2025 sẽ hỗ trợ tích cực cho tín dụng cho vay mua nhà, vốn đã tăng trưởng chậm trong năm 2024.

Tuy nhiên, lĩnh vực sản xuất, thương mại sôi động tiếp tục là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng tín dụng trong năm 2025.

Trên thực tế, tốc độ tăng trưởng tín dụng ngành ngân hàng trong những tháng đầu năm 2024 tương đối khó khăn và thấp hơn so với cùng kỳ các năm trước đó. Tín dụng tăng sốc trong khoảng 2 tháng cuối năm 2024. Có 4 nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này.

Thứ nhất, thị trường bất động sản chưa phục hồi hoàn toàn mặc dù đã có sự hỗ trợ từ các chính sách của Chính phủ. Tín dụng vào lĩnh kinh doanh bất động sản tăng mạnh và luôn cao hơn tăng trưởng tín dụng toàn nền kinh tế; tuy nhiên phân khúc cho vay tín dụng mua nhà thế chấp tăng chậm là một trong những nguyên nhân chính khiến tín dụng bất động sản chưa thể lấy lại đà như các năm trước.

Thứ hai, mức chi tiêu của người dân chưa phục hồi mạnh mẽ, dẫn đến nhu cầu tín dụng tiêu dùng tăng chậm hơn kỳ vọng.

Thứ ba, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) tiếp tục đối mặt với khó khăn trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn vay vốn, đặc biệt là các yêu cầu về tài sản thế chấp, dù mặt bằng lãi suất đã giảm đáng kể trong năm 2024.

Thứ tư, áp lực từ tình hình kinh tế toàn cầu khiến các doanh nghiệp thận trọng hơn trong việc mở rộng sản xuất kinh doanh và sử dụng tín dụng.

Năm 2024, cùng với việc phải đáp ứng chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước và Chính phủ trong việc duy trì lãi suất cho vay thấp để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế thì một số ngân hàng cũng giảm lãi suất cho vay để cạnh tranh trong môi trường tín dụng tăng trưởng thấp.

Bên cạnh đó, một số phân khúc sinh lời cao như tín dụng cá nhân, cho vay mua nhà vẫn chưa thể tăng nhanh như kỳ vọng và chi phí huy động (lãi suất huy động tiền gửi tiết kiệm) đã khiến biên thu nhập lãi thuần (NIM) trong năm 2024 của các ngân hàng chịu áp lực lớn.

Theo thống kê của VnEconomy dựa trên báo cáo tài chính của 27 ngân hàng niêm yết, diễn biến NIM toàn ngành trong năm 2024 như sau.

Quý 1/2024: NIM giảm xuống 3,38% (so với 3,73% cùng kỳ 2023) do lãi suất huy động giảm nhanh hơn lãi suất cho vay và tăng trưởng tín dụng chậm.

Quý 2/2024: NIM cải thiện nhẹ (3,39%) nhờ tiền gửi không kỳ hạn (CASA) tăng và ngân hàng lớn tối ưu danh mục tài sản, nhưng áp lực giảm lãi suất cho vay vẫn kéo giảm lợi nhuận ở các ngân hàng nhỏ.

Quý 3/2024: NIM giảm trở lại (3,38%), các ngân hàng nhỏ gặp khó khăn do chi phí vốn tăng, trong khi ngân hàng lớn giữ NIM tốt hơn nhờ lợi thế quy mô.

Quý 4/2024: NIM giảm nhẹ thêm khoảng 0,1 điểm phần trăm so với quý trước, do tăng trưởng tín dụng yếu và chi phí vốn cao. Để bù đắp, các ngân hàng đã đẩy mạnh thu nhập từ mảng dịch vụ, giúp giảm bớt áp lực lên lợi nhuận.

BA THÁCH THỨC CỦA NGÀNH NGÂN HÀNG

Giới phân tích nhận định ngành ngân hàng sẽ đối diện 3 thách thức lớn trong năm 2025.

Một là, áp lực trong điều hành chính sách tiền tệ có thể khiến Ngân hàng Nhà nước tăng lãi suất điều hành để ổn định tỷ giá.

Ngày 18/12/2024, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) quyết định cắt giảm lãi suất lần thứ 3 liên tiếp, đưa lãi suất xuống phạm vi 4,25-4,5%. Tuy nhiên, những diễn biến gần đây liên quan đến chính sách thuế quan mới của Tổng thống Donald Trump cho thấy triển vọng về lộ trình hạ lãi suất trong năm 2025 trở nên không chắc chắn, với khả năng chỉ có khoảng 2 lần giảm lãi suất như phát biểu của Chủ tịch Fed Jerome Powell.

Việc Fed duy trì chính sách tiền tệ nới lỏng nhưng với tốc độ giảm lãi suất chậm hơn có thể gây ra một môi trường kinh tế toàn cầu đầy thách thức. Tăng trưởng kinh tế thế giới được dự báo sẽ ở mức khiêm tốn, đặc biệt tại các nền kinh tế phát triển như Mỹ và EU, trong khi các thị trường mới nổi có thể đối mặt với áp lực từ sự thắt chặt dòng vốn quốc tế. Dòng vốn FDI có thể chịu tác động từ những thay đổi trong chính sách lãi suất toàn cầu và tình hình địa chính trị.

Hai là, mặc dù trong suốt năm 2024, Ngân hàng Nhà nước đã dùng nhiều biện pháp điều hành, đặc biệt là điều hành thị trường mở để vừa giữ ổn định tỷ giá, vừa đảm bảo thanh khoản cho hệ thống ngân hàng nhưng trong nhiều thời điểm (từ tháng 4 đến tháng 7/2024), áp lực thanh khoản bộc lộ khi các ngân hàng chạy đua tăng lãi suất huy động và lãi suất liên ngân hàng tăng cao.

Trên thực tế, sự thiếu hụt về thanh khoản đã phản ánh khi mức độ chênh lệch giữa tăng trưởng tín dụng và huy động của hệ thống ngân hàng mở rộng trong năm 2024. Thu hẹp chênh lệch tăng trưởng tín dụng và huy động là bài toán hóc búa trong bối cảnh muốn duy trì mặt bằng lãi suất thấp để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Trong trường hợp Ngân hàng Nhà nước nâng lãi suất điều hành để kiểm soát lạm phát hoặc ổn định tỷ giá, áp lực chi phí huy động vốn của ngân hàng sẽ tăng, ảnh hưởng đến lợi nhuận. Hệ quả là NIM có thể tiếp tục bị thu hẹp do chi phí vốn tăng nhanh hơn tốc độ tăng lãi suất cho vay.

Ba là, áp lực nợ xấu chưa được giải quyết triệt để cũng có thể ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh của ngân hàng trong ngắn hạn và tạo thêm thách thức trong việc duy trì các tỷ lệ an toàn và bộ đệm cần thiết cho tăng trưởng bền vững (...)

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 06-2024 phát hành ngày 10/02/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:  

https://postenp.phaha.vn/chi-tiet-toa-soan/tap-chi-kinh-te-viet-nam