Từ lâu, Lam Sơn được biết đến là “thủ phủ mía đường” miền Bắc, nơi tạo nên thương hiệu mía đường Việt Nam gắn liền với tên tuổi Công ty CP Mía đường Lam Sơn (Lasuco). Nhưng giờ đây, vùng đất này đang viết tiếp câu chuyện nông nghiệp bằng một chương mới: cuộc “cách mạng xanh” bắt đầu từ cây mía.

GIEO MẦM XANH TRÊN CÁNH ĐỒNG MÍA

Không còn là những cánh đồng bốc khói sau mùa thu hoạch, lá mía từng bị đốt bỏ giờ đây được thu gom, ủ cùng phân chuồng để tạo thành phân hữu cơ, nuôi dưỡng lại đất đai.

Từng luống mía xanh mướt, vươn cao dưới nắng, không chỉ là thành quả của một vụ mùa mà còn là biểu tượng cho tư duy nông nghiệp mới – nơi người nông dân không chỉ trồng mía mà còn gieo trồng tín chỉ carbon, gặt lấy tương lai bền vững.

“Trước đây đốt lá cho nhanh, giờ ủ phân. Ban đầu vất vả nhưng đất tốt hơn, cây khỏe hơn, lại đỡ tốn phân hóa học”, anh Nguyễn Văn Phúc, một nông dân ở xã Xuân Phú, nói.

Để thúc đẩy chuyển đổi, Lasuco đã triển khai chương trình hỗ trợ vật tư đầu vào, hướng dẫn quy trình ủ phân, và thiết lập chuỗi liên kết bao tiêu đầu ra. Từ một vài mô hình thí điểm, đến nay hàng trăm hộ nông dân đã chuyển đổi thành công phương thức canh tác.

Việc tái sử dụng phụ phẩm không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn giúp cải thiện hệ sinh thái đất, giảm xói mòn và tăng khả năng giữ ẩm, yếu tố cực kỳ quan trọng trong bối cảnh thời tiết ngày càng khắc nghiệt.

Không khí đổi thay đã lan rộng trên khắp các vùng nguyên liệu. Những cánh đồng bốc khói ngày nào nay thay bằng tiếng máy cày, máy xới; nơi nông dân ghi chép nhật ký canh tác và theo dõi khuyến cáo qua điện thoại thông minh.

Hành trình xanh hóa của cây mía Lam Sơn không chỉ là cải tiến kỹ thuật, mà là chuyển đổi tư duy sản xuất – từ làm nông truyền thống sang nông nghiệp có trách nhiệm với môi trường.

BẮT TAY CÙNG NHẬT BẢN, MỞ ĐƯỜNG CHO TÍN CHỈ CARBON

Bước ngoặt lớn đánh dấu sự chuyển mình của Lam Sơn diễn ra hồi tháng 12/2024, khi Lasuco ký hợp đồng triển khai Dự án Giảm phát thải Carbon vùng nguyên liệu mía Lam Sơn với hai đối tác Nhật Bản: Idemitsu Kosan và Sagri.

Theo thỏa thuận, Idemitsu Kosan là nhà đầu tư, phối hợp với các cơ quan Việt Nam để điều phối dự án; Sagri đảm nhận vai trò công nghệ, quản lý dữ liệu vệ tinh và hỗ trợ đăng ký tín chỉ carbon; còn Lasuco trực tiếp làm việc với nông dân, phát triển mô hình canh tác tái tạo môi trường.

Giai đoạn thử nghiệm bắt đầu từ năm 2025 trên diện tích 500 ha, áp dụng các công nghệ hiện đại như giám sát bằng vệ tinh, phân tích dữ liệu đất và cây trồng, tối ưu hóa bón phân nhằm giảm phát thải khí nhà kính đặc biệt là nitơ oxit; đồng thời tăng khả năng giữ carbon trong đất. Đến năm 2026, dự án dự kiến mở rộng quy mô lên 8.000 ha và bắt đầu vận hành thương mại.

Mỗi hecta mía nếu vận hành đúng kỹ thuật có thể hấp thụ và lưu trữ từ 3-5 tấn CO₂/năm. Với quy mô 8.000 ha, vùng nguyên liệu Lam Sơn có thể tạo ra hàng chục nghìn tín chỉ carbon/năm, một tài sản mới có thể giao dịch quốc tế.

Tín chỉ carbon được xem là giải pháp tài chính bền vững giúp doanh nghiệp vừa giảm phát thải, vừa có thêm nguồn thu mới. Thị trường tín chỉ carbon quốc tế ước tính đạt giá trị hàng trăm tỷ USD trong thập kỷ tới, và Lam Sơn đang đặt những viên gạch đầu tiên để bước chân vào sân chơi đó.

Ông Lê Đức Giang, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa, khẳng định: “Đây là mô hình kiểu mẫu cần nhân rộng. Chúng tôi hoan nghênh doanh nghiệp nước ngoài đến Thanh Hóa, hợp tác cùng người dân kiến tạo nền nông nghiệp xanh, thông minh và có trách nhiệm.”

CÔNG NGHỆ DẪN ĐƯỜNG CHO NÔNG NGHIỆP XANH

Để hiện thực hóa giá trị của “carbon vô hình”, Lasuco và các đối tác Nhật Bản triển khai hệ thống MRV (Measurement – Reporting – Verification: Đo lường – Báo cáo – Thẩm tra) đạt tiêu chuẩn quốc tế.

Hệ thống này sử dụng ảnh vệ tinh, cảm biến hiện trường và trí tuệ nhân tạo để đo đạc chính xác mức độ hấp thụ và phát thải carbon trên từng thửa đất. Mỗi hecta mía đều có mã nhận diện, liên kết với nhật ký sản xuất và cơ sở dữ liệu môi trường. Mọi hoạt động từ làm đất, trồng, chăm sóc đến thu hoạch đều được số hóa.

“Chúng tôi xem mỗi hecta đất là một đơn vị dữ liệu sống. Công nghệ không chỉ giúp tính toán tín chỉ carbon, mà còn là nền tảng để Lasuco chuyển đổi số toàn diện,” ông Lê Văn Phương, Tổng giám đốc Laáuco, chia sẻ.

Việc ứng dụng công nghệ vệ tinh giúp theo dõi sức khỏe cây trồng, đánh giá độ ẩm, hàm lượng dinh dưỡng trong đất và dự báo sâu bệnh. Mỗi tuần, dữ liệu được tổng hợp và đưa ra khuyến cáo chăm sóc phù hợp.

Dự kiến quý 3/2025, Lam Sơn sẽ nhận những tín chỉ carbon đầu tiên do tổ chức quốc tế Verra công nhận, bước đệm để ngành mía đường Việt Nam tham gia thị trường tín chỉ carbon tự nguyện.

Không chỉ dừng lại ở tín chỉ carbon, hệ thống MRV còn giúp tối ưu hóa chuỗi cung ứng: từ vùng nguyên liệu đến nhà máy chế biến, đảm bảo sản phẩm có dấu vết minh bạch và đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu xanh.

Bên cạnh đó, Lasuco phối hợp cùng các tổ chức trong và ngoài nước mở các lớp tập huấn cho nông dân, từ kỹ thuật ủ phân, quy trình canh tác không phát thải đến kỹ năng ghi chép số liệu và sử dụng ứng dụng trên điện thoại.

Người nông dân không còn chỉ là người sản xuất mà trở thành “nhà quản lý carbon” người trực tiếp tạo ra giá trị xanh và đóng góp vào mục tiêu phát thải ròng bằng 0 mà Việt Nam đã cam kết tại Hội nghị COP26.

Lam Sơn đang tiên phong, không chỉ ở năng suất mía mà cả trong tầm nhìn dài hạn về phát triển bền vững. Câu chuyện từ những luống mía hôm nay có thể là hình mẫu cho nhiều loại cây trồng khác trong tương lai nông nghiệp Việt Nam.