Tại dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đã đề xuất một số chính sách cần thiết phải có sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước như: trợ cấp hưu trí xã hội; trợ cấp thai sản đối với người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện; bảo hiểm y tế đối với người hưởng trợ cấp hằng tháng trước khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội (người có thời gian đóng bảo hiểm xã hội nhưng chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu, và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội).

CẦN THIẾT PHẢI CÓ SỰ HỖ TRỢ TỪ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC?

Trong quá trình tổng hợp ý kiến tham gia, cơ quan soạn thảo nhận được các ý kiến khác nhau.

Nhóm ý kiến thứ nhất, đa số ý kiến thống nhất về việc cần thiết phải có sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước nhằm tăng tính hấp dẫn, thu hút người dân tham gia bảo hiểm xã hội, hạn chế việc hưởng bảo hiểm xã hội một lần. Một số ý kiến cũng đề nghị cần tăng mức hỗ trợ (giảm độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội từ 80 tuổi xuống 75 tuổi; tăng mức trợ cấp thai sản đối với người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện).

Nhóm ý kiến thứ hai đề nghị kinh phí đảm bảo trợ cấp thai sản đối với người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện; bảo hiểm y tế đối với người hưởng trợ cấp hằng tháng trước khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội không lấy từ ngân sách nhà nước mà từ nguồn Quỹ bảo hiểm xã hội.

Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cho rằng, để đạt được mục tiêu Trung ương giao tại Nghị quyết số 28-NQ/TW, ứng phó hiệu quả với quá trình già hóa dân số, bên cạnh các giải pháp về chính sách, vai trò của nhà nước hỗ trợ người dân tham gia và thụ hưởng quyền lợi bảo hiểm xã hội là nhân tố quyết định để đạt được mục tiêu đến năm 2030.

Cụ thể, đến năm 2030, phấn đấu đạt khoảng 60% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia bảo hiểm xã hội, tương đương 29,4 triệu người, trong đó nông dân và lao động khu vực phi chính thức tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện chiếm khoảng 5% lực lượng lao động trong độ tuổi, tương đương 2,45 triệu người.

Khoảng 60% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, bảo hiểm xã hội hằng tháng, và trợ cấp hưu trí xã hội, tương đương 8,94 triệu người. Tuy nhiên, đến hết năm 2022 mới chỉ có 35% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, bảo hiểm xã hội hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội, tương đương 5,1 triệu người.

GIA TĂNG QUYỀN LỢI, TĂNG TÍNH HẤP DẪN

Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cho biết, về kinh nghiệm quốc tế thì Ngân hàng thế giới (WB) và Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) đã tổng hợp kinh nghiệm triển khai thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội của hơn 100 quốc gia trên thế giới cho thấy, rất ít quốc gia có mức thu nhập bình quân đầu người 20.000 USD/năm đạt được diện bao phủ bảo hiểm xã hội 60% lực lượng lao động trong độ tuổi nếu không có sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước.

Muốn mở rộng diện bao phủ bảo hiểm xã hội, chỉ có con đường duy nhất là phải phát triển song song cả hai chính sách, đó là quy định việc tham gia bắt buộc đối với đối tượng lao động có quan hệ lao động, và quy định việc tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện với sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước đối với nhóm đối tượng còn lại (lao động không có quan hệ lao động bằng hợp đồng lao động).

Bài học của Trung Quốc khi đạt tỷ lệ bao phủ 75% thì trong đó 35% đến từ quy định bảo hiểm xã hội bắt buộc, và 40% đến từ quy định bảo hiểm xã hội tự nguyện với sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước.

Tỷ lệ trung bình ngân sách nhà nước hỗ trợ cho hệ thống bảo hiểm xã hội của các nước khoảng 3% - 4%GDP/năm.

Thực tiễn tại Việt Nam, trong gian đoạn trước năm 2008, khi chưa có chính sách hỗ trợ người dân tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện từ ngân sách nhà nước, diện bao phủ bảo hiểm xã hội luôn ở mức dưới 20% lực lượng lao động trong độ tuổi. Đặc biệt, số người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện rất thấp, luôn ở mức 0,43% lực lượng lao động trong độ tuổi.

Sau khi Nghị quyết số 28-NQ/TW đi vào cuộc sống, với sự vào cuộc của các địa phương, cùng với chính sách hỗ trợ từ ngân sách nhà nước đối với người dân tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được triển khai rộng, tỷ lệ bao phủ bảo hiểm xã hội đã đạt 38,7% lực lượng lao động trong độ tuổi vào năm 2022.

Trong đó tỷ lệ lao động tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện đạt 3,18%, gấp 7,39 lần so với trước khi có Nghị quyết số 28.

Từ các căn cứ trên, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội thống nhất cần có sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước để bổ sung thêm chính sách, gia tăng quyền lợi, tăng tính hấp dẫn, thu hút người dân tham gia bảo hiểm xã hội.