Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đã xây dự thảo Nghị định của Chính phủ bổ sung Nghị định số 87/2021/NĐ-CP về kéo dài thời gian thực hiện và sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 20/2020/NĐ-CP thực hiện thí điểm quản lý lao động, tiền lương, tiền thưởng đối với một số tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước.

Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cho biết, sau 3 năm triển khai Nghị định số 20 đã phát sinh những hạn chế, nhất là đối với Tổng công ty Hàng không Việt Nam (VNA) và Tổng công ty Quản lý bay Việt Nam (VATM) cần được giải quyết.

BẤT CẬP TRONG TIỀN LƯƠNG PHI CÔNG VIỆT NAM VÀ NƯỚC NGOÀI

Từ cuối năm 2020, đại dịch Covid-19 đã tác động tiêu cực, làm sụt giảm nghiêm trọng các chỉ tiêu sản xuất, kinh doanh của VNA và VATM, trong khi Nghị định số 20 được xây dựng trong điều kiện các doanh nghiệp đang trên đà tăng trưởng bình thường (đơn giá tiền lương khoán gắn với các chỉ tiêu sản xuất kinh doanh được dựa trên cơ sở thực tế năm 2018 - 2019 để áp dụng từ ngày 1/1/2020), nên không quy định mức sàn đỡ tối thiểu về tiền lương.

Điều này dẫn đến tiền lương, thu nhập của người lao động và người quản lý tính theo quy định tại Nghị định số 20 giảm nghiêm trọng, chỉ còn bằng khoảng 40% - 50% so với năm 2019 (thời điểm trước khi thực hiện thí điểm).

Trên cơ sở báo cáo của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 87/2021/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định số 20 theo hướng quy định sàn tiền lương thấp nhất đến 65% mức tiền lương năm 2019 (thời điểm trước dịch Covid-19).

Đối với VNA, sau khi triển khai Nghị định số 87, nhất là thời gian gần đây, hoạt động sản xuất kinh doanh cơ bản trở lại bình thường khi dịch Covid-19 được kiểm soát, thì tiền lương của người lao động đã được nâng lên tiến gần với mức lương thời điểm trước dịch (năm 2019).

Riêng đối với phi công Việt Nam, trước khi thực hiện thí điểm tiền lương theo Nghị định số 20, thì tiền lương của phi công Việt Nam đã rất bất cập, thấp hơn nhiều so với phi công nước ngoài cùng làm việc cho VNA.

Theo đó, tiền lương bình quân của phi công Việt Nam năm 2018 là 124 triệu đồng/người/tháng, bằng 50% tiền lương của phi công nước ngoài (249,69 triệu đồng/người/tháng); năm 2019 là 135,4 triệu đồng/người/tháng, bằng 48% tiền lương của phi công nước ngoài (281,68 triệu đồng/người/tháng) cùng làm việc cho VNA.

Khi thực hiện thí điểm tiền lương theo quy định tại Nghị định số 20, Chính phủ cho phép bổ sung phần chênh lệch giữa tiền lương của phi công Việt Nam và phi công nước ngoài để tính đơn giá tiền lương, với điều kiện lợi nhuận kế hoạch năm 2020 không thấp hơn lợi nhuận thực hiện bình quân giai đoạn 2018-2019.

Tuy nhiên, do bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, VNA chưa được tính bù chênh lệch tiền lương của phi công Việt Nam so với phi công nước ngoài vào đơn giá khoán, vì VNA không đảm bảo về điều kiện lợi nhuận. Đến nay, do tác động của Covid-19, tình trạng tiền lương của phi công Việt Nam càng trở nên bất cập hơn so với tiền lương của phi công nước ngoài.

Theo báo cáo của VNA và Ủy ban Quản lý vốn nhà nước, quỹ tiền lương hiện nay của VNA không đủ bù đắp tiền lương phi công Việt Nam, đang phải đối mặt với tình trạng “chảy máu nguồn lao động phi công Việt Nam”.

Cụ thể, tổng số lao động làm việc cho VNA năm 2022 là 6.028 người, trong đó có 4.417 người do VNA trả lương từ quỹ tiền lương theo đơn giá khoán (trong đó có 829 phi công Việt Nam, tiếp viên và lao động gián tiếp là 3.581 người) và 152 phi công nước ngoài do VNA ký hợp đồng với đối tác cung ứng nhân lực (VNA không trả lương trực tiếp cho phi công nước ngoài).

Tổng quỹ tiền lương theo đơn giá năm 2022 của VNA là 1.689 tỷ đồng, mức tiền lương bình quân của phi công Việt Nam là 85 triệu đồng/tháng, tiếp viên và lao động chuyên môn còn lại là 19,5 triệu đồng/tháng.

Mặc dù số lượng phi công Việt Nam (829 người) chỉ chiếm 18,8% số lao động do VNA trả lương, nhưng chiếm 50% tổng quỹ tiền lương theo đơn giá. Mức tiền lương bình quân của phi công Việt Nam (85 triệu đồng/tháng) thì chỉ bằng 59% so với phi công nước ngoài (khoảng 145 triệu/tháng) cùng làm việc tại VNA.

NGĂN "CHẢY MÁU CHẤT XÁM" NGUỒN LAO ĐỘNG PHI CÔNG

Trước thực trạng về tiền lương trên và trong điều kiện các hãng hàng không cạnh tranh gay gắt, thu hút lao động phi công, nhất là sau khi dịch Covid-19 được kiểm soát, thị trường hàng không phục hồi, nhiều phi công Việt Nam đã rời bỏ VNA chuyển sang các hãng khác.

Để bù đắp số lượng phi công Việt Nam thiếu hụt, VNA có thể phải thuê thêm phi công nước ngoài, nhưng việc sử dụng bị động và phải trả chi phí rất cao (gồm tiền lương, tiền thuê nhà, tiền bảo hiểm, tiền phí quản lý,...).

Từ thực tế trên và ý kiến của các cơ quan, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cho rằng, cần thiết xây dựng Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 20/2020/NĐ-CP và Nghị định số 87/2021/NĐ-CP về kéo dài thời gian thực hiện và sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 20/2020/NĐ-CP nhằm cho phép VNA được tính thêm tiền lương trả cho phi công Việt Nam để giữ chân, tiến tới thu hút đội ngũ lao động này góp phần ổn định hoạt động sản xuất kinh doanh của VNA.

Dự thảo Nghị định đề xuất bổ sung quy định cho phép VNA được tính thêm nguồn tiền lương trả cho phi công Việt Nam.

Theo đó, hằng năm sau khi xác định quỹ tiền lương theo quy định chung và trả lương cho người lao động, mà thực tế tiền lương của phi công là người Việt Nam thấp hơn tiền lương của phi công nước ngoài cùng làm việc cho VNA thì VNA được bổ sung nguồn tiền lương để trả cho phi công là người Việt Nam.

Cụ thể, nguồn tiền lương bổ sung tối đa được dựa vào chênh lệch giữa mức tiền lương (trích từ quỹ tiền lương hằng năm) của phi công là người Việt Nam so với mức tiền lương của phi công là người nước ngoài cùng làm việc cho VNA tương ứng theo nhóm chức danh trong cùng đội bay, thời gian làm việc.

Mức tiền lương của phi công là người Việt Nam được xác định dựa trên cơ cấu (tỷ lệ %) giữa nguồn tiền lương dành để trả cho phi công so với quỹ tiền lương của người lao động và Ban điều hành thực tế năm 2022 và quỹ tiền lương hằng năm của người lao động và ban điều hành.

Khi xác định nguồn tiền lương bổ sung phải căn cứ vào khả năng đáp ứng tài chính của VNA, bảo đảm hoàn thành chỉ tiêu lợi nhuận kế hoạch do Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp giao hằng năm, đối với trường hợp lỗ thì còn phải đảm bảo không làm phát sinh thêm lỗ so với thực hiện của năm trước liền kề.

Theo báo cáo của VNA, năm 2022 cơ cấu phân bổ quỹ tiền lương cho phi công Việt Nam từ quỹ tiền lương chung của người lao động là 50%, tiền lương bình quân của phi công Việt Nam bằng 59% so với phi công nước ngoài.

Giai đoạn 2023-2025, dự kiến chỉ tiêu lợi nhuận có sự cải thiện đáng kể, chỉ tiêu khoán lương có sự tăng trưởng, theo đó quỹ tiền lương hằng năm theo đơn giá của VNA dự kiến tăng khoảng 16%.

Theo nội dung dự thảo Nghị định, nếu bổ sung nguồn để tiền lương phi công Việt Nam bằng khoảng 70-90% so với phi công nước ngoài cùng làm việc cho VNA, thì hằng năm cần bổ sung nguồn tiền lương từ 300 tỷ đồng (bảo đảm 70%) đến 800 tỷ đồng (bảo đảm 90%).