Điều chỉnh Quy hoạch năng lượng quốc gia là yêu cầu cấp thiết trước bối cảnh mới

Tại hội thảo “Điều chỉnh quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050” do Bộ Công Thương tổ chức ngày 11/12/2025, ông Lê Việt Cường, Phó Viện trưởng Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) cho biết bối cảnh dịch vụ, thương mại và quy hoạch phát triển năng lượng trong thời gian qua đã có nhiều biến động nhanh chóng trên phạm vi thế giới và trong nước. Những thay đổi này tác động trực tiếp đến quá trình triển khai các đề án của ngành năng lượng. Trên thế giới, sự dịch chuyển mạnh mẽ của quan hệ thương mại toàn cầu cùng với khuyến nghị của các tổ chức quốc tế đã tạo ra những yêu cầu mới đối với an ninh năng lượng.

ĐÁNH GIÁ TOÀN DIỆN VỀ CUNG – CẦU NĂNG LƯỢNG

Đề án Điều chỉnh quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, được thực hiện trong bối cảnh Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 về Bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, nhằm khẳng định vai trò quan trọng của công tác bảo đảm an ninh năng lượng, đáp ứng đầy đủ nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và nâng cao đời sống nhân dân.

Đề án Điều chỉnh quy hoạch năng lượng sẽ đánh giá toàn diện về cung - cầu năng lượng quốc gia hiện nay và kết nối việc phát triển năng lượng với các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội - môi trường mà Việt Nam đã đặt ra và cam kết với cộng đồng quốc tế cũng như xu thế chuyển dịch năng lượng trên toàn thế giới.

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long nhấn mạnh tính đặc biệt của lần điều chỉnh này khi Luật Quy hoạch sửa đổi vừa được ban hành, tạo ra nhiều thay đổi so với các kỳ quy hoạch trước.

“Quy hoạch lần này có thể trở thành quy hoạch đầu tiên triển khai ngay sau khi luật mới có hiệu lực. Do đó, cơ quan chủ trì lập quy hoạch cần nghiên cứu thật kỹ luật này. Đồng thời, làm việc cụ thể với cơ quan chủ trì soạn thảo để ban hành các văn bản hướng dẫn, định hướng sắp tới, vì chúng ta phải làm toàn bộ các bước trình tự, thủ tục, quy hoạch phải phù hợp với luật và các quy định của pháp luật. Các bước trước đây chúng ta đã làm sẽ phải có điều chỉnh, thay đổi”, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long đề nghị; đồng thời nhấn mạnh: Tinh thần mới của Luật Quy hoạch là định hướng lớn, còn chi tiết giao cho các bộ quản lý để vừa đảm bảo tổng thể, vừa đảm bảo linh hoạt trong quản lý và triển khai.

Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long cũng cho biết năm 2025, Bộ Chính trị đã ban hành 7 nghị quyết quan trọng, được ví như 7 chiến lược lớn, bao trùm nhiều lĩnh vực từ khoa học, công nghệ, hội nhập quốc tế đến y tế, giáo dục và phát triển kinh tế tư nhân. Trong đó, Nghị quyết 70 về an ninh năng lượng quốc gia được xem là “kim chỉ nam hành động” cho ngành năng lượng; phù hợp với giai đoạn Việt Nam chuyển sang mục tiêu tăng trưởng hai con số trong thời gian tới.

Cùng với tăng trưởng kinh tế, việc sắp xếp lại chính quyền địa phương hai cấp cũng tạo ra yêu cầu điều chỉnh quy hoạch, khi nhiều địa phương phải phân bổ lại không gian phát triển và nhu cầu năng lượng nội vùng.

Một số nội dung thuộc lĩnh vực than đã được chuyển sang quy hoạch khác theo quy định mới của luật, chỉ còn phần hạ tầng liên quan, nên quy hoạch năng lượng cũng cần điều chỉnh tương ứng. Ngoài ra, nhiều kết luận quan trọng của Bộ Chính trị như Kết luận 16 về phát triển dầu khí, xăng dầu cũng phải được tích hợp vào bản điều chỉnh lần này. Đặc biệt, tháng 4/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Quyết định về điều chỉnh quy hoạch điện 8. Như vậy, có nhiều yếu tố cần đưa vào quy hoạch điều chỉnh lần này.

Đối với điều chỉnh quy hoạch lần này, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long cho biết Bộ Công Thương đã triển khai từ rất sớm, nhưng vì phụ thuộc vào nhiều yếu tố nên để đồng bộ, cơ quan lập quy hoạch cũng có bước đi phù hợp. Bản đầu tiên của Quy hoạch năng lượng điều chỉnh dự kiến sẽ trình lãnh đạo các cấp trong vài ngày tới.

BẢO ĐẢM AN NINH NĂNG LƯỢNG CHO TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VÀ CHUYỂN DỊCH XANH

Giới thiệu giới thiệu chung về Điều chỉnh quy hoạch tổng thể năng lượng quốc gia, Phó Viện trưởng Viện Năng lượng Lê Việt Cường cho biết đề án lần này được xây dựng bởi các chuyên gia tư vấn của Viện Năng lượng, Viện Dầu khí Việt Nam và Công ty Cổ phần Tư vấn đầu tư mỏ và công nghiệp (Vinacomin). Đây là đơn vị tư vấn hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực năng lượng, đã tham gia quá trình xây dựng Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

“Ngay khi các cấp có thẩm quyền ban hành chủ trương, chính sách triển khai đề án, chúng tôi đã bắt tay vào nghiên cứu, xây dựng các phương án và phân công nhiệm vụ cụ thể cho các đơn vị liên quan. Chủ động thu thập, phân tích dữ liệu và cập nhật thông tin trong bối cảnh thị trường năng lượng thế giới và trong nước có nhiều biến động nhanh, đặc biệt từ giai đoạn khủng hoảng năng lượng toàn cầu đến nay. Chính việc theo dõi sát sao này giúp kịp thời đánh giá xu hướng, đưa ra tham mưu phù hợp và bảo đảm tiến độ triển khai đề án theo yêu cầu”, ông Cường nhấn mạnh.

Theo Phó Viện trưởng Viện Năng lượng, bối cảnh dịch vụ, thương mại và quy hoạch phát triển năng lượng trong thời gian qua đã có nhiều biến động nhanh chóng trên phạm vi thế giới và trong nước. Những thay đổi này tác động trực tiếp đến quá trình triển khai các đề án của ngành năng lượng. Trên thế giới, sự dịch chuyển mạnh mẽ của quan hệ thương mại toàn cầu cùng với khuyến nghị của các tổ chức quốc tế đã tạo ra những yêu cầu mới đối với an ninh năng lượng.

Trong nước, nhiều chủ trương và định hướng lớn của Đảng và Nhà nước đã, đang được xây dựng và ban hành, tạo cơ sở chính trị và pháp lý quan trọng để thực hiện các giải pháp và nhiệm vụ nhằm đạt được mục tiêu của các quy hoạch điều chỉnh, trong đó đặc biệt là Nghị quyết 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Đây cũng chính là định hướng phát triển của đất nước trong giai đoạn mới, khi mô hình chính quyền địa phương hai cấp mở ra không gian phát triển rộng hơn.

Bên cạnh đó, dự thảo các văn kiện trình Đại hội Đảng VIX đặt ra yêu cầu rất rõ ràng về mục tiêu, giải pháp và nhiệm vụ cho ngành năng lượng, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Từ góc độ hiện trạng, TS Nguyễn Ngọc Hưng, Viện Năng lượng nhấn mạnh: nền kinh tế Việt Nam đang tăng trưởng nhanh, đô thị hóa và hiện đại hóa diễn ra mạnh mẽ sẽ khiến nhu cầu năng lượng tăng cao đến năm 2030. Trong khi đó, mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 tạo áp lực lớn với hệ thống năng lượng.

“Việt Nam vừa phải bảo đảm an ninh năng lượng, vừa phải chuyển đổi sang năng lượng sạch trong bối cảnh thị trường nhiên liệu quốc tế bất ổn và xu thế điện hóa ngày càng mạnh”, ông Hưng lưu ý; đồng thời kiến nghị các kịch bản trong quy hoạch phải bảo đảm cung cấp năng lượng đủ cho tăng trưởng kinh tế cao giai đoạn 2026 - 2030, đồng thời bám sát Nghị quyết 70 và mục tiêu chuyển dịch xanh. Xu thế tiêu thụ năng lượng toàn cầu sẽ tiếp tục thay đổi mạnh mẽ, đòi hỏi Việt Nam phải phát triển công nghệ mới và hạ tầng năng lượng hiện đại hơn.

LỘ TRÌNH PHÁT TRIỂN CHIẾN LƯỢC TỚI NĂM 2050

Theo báo cáo, tổng cung năng lượng sơ cấp năm 2024 của Việt Nam ước đạt 116 KTOE, tăng 4,9% so với giai đoạn 2021 – 2024. Trong đó, năng lượng tái tạo tăng 7,8% mỗi năm, than tăng 5,9%. Tuy nhiên, nguồn cung năng lượng sơ cấp còn phụ thuộc lớn vào nhập khẩu khi chiếm tới 41,9% tổng cung, mức cao nhất từ trước đến nay, đặt ra thách thức lớn đối với an ninh năng lượng dài hạn.

Đề án điều chỉnh lần này xác định ba nhóm nội dung trọng tâm, gồm bảo đảm hệ thống năng lượng đủ năng lực đáp ứng tăng trưởng kinh tế hai con số giai đoạn 2026 - 2030, rà soát danh mục dự án phù hợp với không gian phát triển mới sau sắp xếp đơn vị hành chính, và cập nhật các chủ trương lớn như Kết luận 76-KL/TW về ngành dầu khí, Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và Nghị quyết 59-NQ/TW về hội nhập quốc tế trong tình hình mới

Lộ trình phát triển năng lượng được chia theo từng giai đoạn đến năm 2050. Đến năm 2026, Việt Nam tập trung khai thác tối đa tài nguyên dầu khí, than trong nước, hoàn thiện hạ tầng nhập khẩu LNG và than, khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà và các nguồn tự sản xuất tự tiêu thụ. Đến năm 2030, năng lượng tái tạo được dự báo tăng mạnh với công suất điện gió ngoài khơi đạt 6 GW, điện gió trên bờ 38 GW, điện mặt trời 36 GW; tỷ lệ phương tiện giao thông điện đạt hơn 10% và hơn 70% hộ gia đình tiếp cận công nghệ hiệu suất cao.

Đến năm 2040, Việt Nam sẽ đẩy mạnh chuyển đổi nhiên liệu trong các nhà máy nhiệt điện sang hydrogen, amoniac và sinh khối, phát triển truyền tải điện HVDC (Dòng điện một chiều cao áp), mở rộng nhiên liệu sinh học cao cấp và tăng tỷ lệ phương tiện giao thông điện lên hơn 20%.

Đến năm 2050, hệ thống năng lượng tiến tới trung hòa carbon, với điện gió ngoài khơi đạt 113 - 139 GW, gió trên bờ 84 - 91 GW và điện mặt trời đạt 293 - 295 GW; 100% tòa nhà mới đạt chuẩn trung hòa carbon; năng lực sản xuất hydrogen xanh đạt 10 - 20 triệu tấn mỗi năm.

Theo nhận định chung của các đại biểu và chuyên gia tại hội thảo, việc điều chỉnh quy hoạch năng lượng quốc gia lần này không chỉ là yêu cầu kỹ thuật, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược của Việt Nam trong việc cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế nhanh và phát triển bền vững. Đây sẽ là nền tảng quan trọng để Việt Nam đạt được mục tiêu tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026-2030, đồng thời thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.