Với 8 chương, 50 điều, Dự thảo Luật Thương mại điện tử quy định về các vấn đề như: giao kết hợp đồng trong thương mại điện tử; các loại hình và trách nhiệm của các chủ thể trong hoạt động thương mại điện tử; trách nhiệm của tổ chức cung cấp dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử; phát triển thương mại điện tử; ứng dụng công nghệ trong quản lý hoạt động thương mại điện tử; giải quyết tranh chấp, kiểm tra và xử lý vi phạm trong thương mại điện tử…

CHƯA TẠO "SÂN CHƠI" BÌNH ĐẲNG

Tại hội thảo “Lấy ý kiến doanh nghiệp dự thảo Luật Thương mại điện tử" do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương, tổ chức mới đây, các ý kiến đều nhấn mạnh sự cần thiết của việc xây dựng luật về thương mại điện tử, song nhiều doanh nghiệp, tổ chức vẫn bày tỏ sự băn khoăn với một số quy định trong dự thảo, đòi hỏi cần được cân nhắc, nghiên cứu thêm.

Ông Phan Mạnh Hà, Giám đốc đối ngoại Shopee, cho rằng Dự thảo Luật chưa đủ tính pháp lý để tạo ra một sân chơi bình đẳng giữa nền tảng thương mại điện tử trong nước và nền tảng thương mại xuyên biên giới.

Điều 51, khoản 2 của Hiến pháp yêu cầu các thành phần kinh tế phải bình đẳng với nhau, nhưng thực tế hiện tại, các nền tảng trong nước như Chợ Tốt, Shopee (là nền tảng có nhà đầu tư nước ngoài có pháp nhân ở trong nước và hoạt động theo pháp luật của Việt Nam) thì phải “làm” quá nhiều, tuân thủ rất nhiều quy định khác nhau. Trong khi đó, các sàn xuyên biên giới sang Việt Nam bán hàng, nhưng không phải chịu các quy định của pháp luật Việt Nam, không chịu trách nhiệm đối với người tiêu dùng Việt Nam.

Ông Hà đề xuất luật mới nên được xây dựng theo hướng cân bằng, tạo được sân chơi bình đẳng nhất có thể để đảm bảo các nền tảng xuyên biên giới cũng phải tuân thủ pháp luật và chịu trách nhiệm với người tiêu dùng Việt Nam, tương tự như các nền tảng trong nước; đồng thời, ông Hà phản đối ý kiến cho rằng sàn thương mại điện tử không nên hạn chế dịch vụ của người mua và người bán.

Theo ông Hà, người tiêu dùng chỉ quan tâm đến chất lượng dịch vụ tổng thể của sàn, bao gồm cả vận chuyển và chất lượng sản phẩm, chứ không quan tâm đến các nhà cung cấp dịch vụ riêng lẻ. Sàn thương mại điện tử không chỉ là "nơi kết nối" đơn thuần, mà phải được xem là một dịch vụ trọn gói bao gồm cả thanh toán, vận chuyển và đảm bảo chất lượng. Điều này đã xây dựng được niềm tin cho người tiêu dùng và thúc đẩy sự phát triển của thương mại điện tử. Nếu tách rời các dịch vụ và sàn không chịu trách nhiệm, thương mại điện tử sẽ không thể phát triển.

Cuối cùng, ông Hà đề xuất ban soạn thảo nên bỏ các quy định về cạnh tranh trong luật thương mại điện tử, vì đã có Luật Cạnh tranh chuyên biệt điều chỉnh vấn đề này.

Bà Nguyễn Việt Hà, Phó Chủ tịch Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam (AmCham), cho rằng dự thảo đã có rất nhiều điểm tiến bộ, điểm mới, tuy nhiên thương mại điện tử phát triển rất nhanh chóng nên xuất hiện rất nhiều các loại hình thương mại điện tử. Vì vậy, các định nghĩa trong luật cần có tính bao quát và khái quát hơn để không bị lạc hậu khi các hình thức thương mại điện tử mới xuất hiện.

Ngoài ra, với định nghĩa như hiện tại ở trong dự thảo có thể dẫn đến việc quản lý sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Bà Hà lấy ví dụ, mạng xã hội cũng tham gia nhiều vào hoạt động thương mại điện tử. Theo quy định ở điều 17, gần như tất cả các nền tảng xã hội tham gia vào thương mại điện tử đều phải có nghĩa vụ giống như nền tảng thương mại điện tử trung gian và có thêm một số nghĩa vụ khác nữa. Điều này nên xem xét lại về tính năng, bản chất của những nền tảng, mạng xã hội, nếu họ chỉ đơn thuần tham gia một khâu rất nhỏ trong toàn bộ chuỗi của thương mại điện tử.

Về quy định với doanh nghiệp nước ngoài, AmCham bày tỏ quan ngại về việc yêu cầu các doanh nghiệp thương mại điện tử nước ngoài phải thành lập pháp nhân tại Việt Nam. Bà Hà lý giải điều này có thể hạn chế quyền thực hiện các hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới và không phù hợp với các cam kết quốc tế.

Ngoài ra, về quyền của pháp nhân ủy quyền, AmCham cho rằng việc pháp nhân ủy quyền được quyền truy cập, quản lý nền tảng hoặc gỡ bỏ nội dung là không phù hợp với thực tế và thông lệ quốc tế.

Đồng tình với kiến nghị đầu tiên của bà Hà, luật sư Trần Mạnh Hùng, Côngty Luật Baker & McKenzie cho rằng theo dự thảo, mạng xã hội có hoạt động giao dịch giữa người dùng sẽ bị xếp vào một loại hình riêng với các nghĩa vụ đặc thù, đồng thời phải thực hiện cả các nghĩa vụ như một nền tảng thương mại điện tử là rất bất hợp lý, vì bản chất và vai trò của chúng rất khác nhau.

CẦN BỔ SUNG CƠ CHẾ CHO PHÉP THỬ NGHIỆM CÓ KIỂM SOÁT

Ở góc độ khác, bà Đặng Thùy Trang, Giám đốc Đối ngoại của Grab, nêu ý kiến về vấn đề trách nhiệm của sàn giao dịch thương mại điện tử, dù đã được kiến nghị nhiều lần nhưng vẫn chưa được tiếp thu, như vấn đề giấy tờ đảm bảo nguồn gốc xuất xứ của hàng hóa.

Bên cạnh đó, bà Trang cũng chỉ ra một nội dung khác tại điểm E, khoản 5, điều 16 về trách nhiệm của chủ quản nền tảng thương mại điện tử trung gian. Đó là việc phải bảo đảm người bán có thể truy cập tài khoản để tải dữ liệu giao dịch đã thực hiện trước đó trong vòng 3 năm, ngay cả khi tài khoản đó đã bị tạm ngưng hoặc chấm dứt.

Grab cho rằng yêu cầu này sẽ tốn rất nhiều tài nguyên về dữ liệu và hạ tầng, đồng thời có thể gây ra rủi ro lộ lọt dữ liệu. Do đó, Grab đề xuất sửa đổi ngôn ngữ của điều khoản này thành “bảo đảm người bán có thể đề xuất để lấy lại dữ liệu”. Điều này có nghĩa là người bán phải chủ động thông qua các nền tảng để lấy lại dữ liệu, thay vì nền tảng phải duy trì một không gian riêng cho họ.

Về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong hoạt động thương mại điện tử, bà Trang nhấn mạnh rằng thử nghiệm và nghiên cứu phát triển là hoạt động cốt lõi quyết định sự phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin và thương mại điện tử.

Hoạt động thử nghiệm cho phép các doanh nghiệp nhanh chóng đổi mới sáng tạo dựa trên dữ liệu thực tế và những diễn biến trên thị trường. Bà Trang cho biết tại bất kỳ thời điểm nào, Grab cũng có hàng trăm thử nghiệm đang diễn ra về công nghệ, tính năng mới, hoặc dịch vụ cho người dùng.

Tuy nhiên, những tính năng này chưa thể ra mắt cho đến khi Grab thực hiện thủ tục đăng ký với Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số - một thủ tục mất nhiều thời gian, có khi kéo dài từ vài tháng đến vài năm. Đây chính là rào cản lớn cho phát triển thương mại điện tử, cũng như hạn chế đáng kể hoạt động thử nghiệm dịch vụ của doanh nghiệp và bỏ lỡ nhiều cơ hội phát triển sản phẩm và dịch vụ mới.

Grab bày tỏ sự tiếc nuối khi Dự thảo Luật thương mại điện tử hiện tại đã không còn cơ chế cho phép thử nghiệm có kiểm soát (một chính sách đã từng được đề xuất trong nhóm chính sách số 5 trước đây). Do đó, đại diện Grab đề nghị ban soạn thảo, bổ sung lại nguyên tắc cho phép đăng ký thử nghiệm dịch vụ thương mại điện tử có kiểm soát theo trình tự và thủ tục rút gọn. Điều khoản này được đưa vào luật sẽ tạo thêm nhiều dư địa phát triển mới cho hoạt động thương mại điện tử.