Báo cáo do Bộ Lao động Mỹ công bố ngày 13/10 cho thấy tình hình lạm phát ở nước này không có sự cải thiện đáng kể so với thời điểm tháng 3, khi Fed bắt đầu chu kỳ thắt chặt chính sách quyết liệt. Hồi tháng 3, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Mỹ tăng 8,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Tháng 9, chỉ số tăng 8,2%.

Lạm phát lõi - thước đo không bao gồm giá thực phẩm và năng lượng vốn là hai nhóm hàng hoá có mức độ biến động lớn – là 6,6% trong tháng 9, mức cao nhất kể từ năm 1982.

“Bản báo cáo ngày hôm nay phản ánh một ‘thảm hoạ’ chưa hề dịu đi”, trang CNN Business dẫn nhận định của chuyên gia kinh tế trưởng Christopher S. Rupkey, công ty nghiên cứu thị trường tài chính Fwdbonds. “Báo cáo cho thấy dù Fed đang làm gì, thì việc đóng cũng chưa mang lại kết quả”.

KỊCH BẢN “HẠ CÁNH MỀM” KHÔNG CÒN TỒN TẠI?

Thời gian qua, Fed không ngừng đẩy mạnh nỗ lực kéo lạm phát ở Mỹ xuống bằng bất kỳ giá nào. Những đợt tăng lãi suất với bước nhảy “khủng” đã được triển khai, với hy vọng sẽ kéo tụt nhu cầu hàng hoá và dịch vụ trong nền kinh tế lớn nhất thế giới. Trong vòng 7 tháng, Fed đã có 5 lần tăng lãi suất, lần đầu tiên với bước nhảy 0,25 điểm phần trăm, tiếp đến là một lần tăng với bước nhảy 0,5 điểm phần trăm, được tiếp nối bởi 3 lần tăng liên tiếp với bước nhảy 0,75 điểm phần trăm mỗi lần.

Nhưng hầu như không có dấu hiệu chắc chắn nào cho thấy giá cả ở nền kinh tế lớn nhất thế giới giảm nhiệt. Và Fed quyết tâm duy trì lập trường chính sách tiền tệ cứng rắn, với niềm tin rằng sự vững vàng của thị trường việc làm Mỹ sẽ đủ để chống chọi với sức ép từ lãi suất gia tăng.

“Fed sẽ xem số liệu lạm phát này như một ‘giấy phép’ để giữ nguyên sự cứng rắn”, CEO Jan Szilagyi của công ty nghiên cứu đầu tư Toggle AI nhận định với CNN Business.

Báo cáo CPI tháng 9 là dữ liệu kinh tế quan trọng cuối cùng trước khi các nhà hoạch định chính sách của Fed bước vào cuộc họp tiếp theo vào đầu tháng 11. Khả năng Fed tiếp tục tăng lãi suất 0,75 điểm phần trăm trong lần họp này gần như đã chắc chắn. Giới đầu tư ở Phố Wall đang đặt cược khả năng 97% bước nhảy này sẽ được Fed áp dụng lần thứ tư liên tiếp.

Fed đang dựa vào lãi suất - “vũ khí” mạnh nhất mà họ có - để lập lại sự ổn định giá cả. Đây là một phương pháp “cục súc” để giải một bài toán kinh tế mong manh. Chủ tịch Fed Jerome Powell gần đây thừa nhận rằng ảnh hưởng trên diện rộng của lãi suất tăng sẽ gây ra “một vài nỗi đau cho các hộ gia đình và doanh nghiệp” – tín hiệu Fed sẵn sàng chấp nhận lạm phát tăng và thậm chí suy thoái kinh tế để đổi lấy mục tiêu kéo lạm phát xuống.

Chấp nhận “đau thương” còn hơn để lạm phát ngấm sâu vào tâm lý người tiêu dùng đã trở thành phương châm hành động của Fed. Trong biên bản cuộc họp tháng 9 của Fed công bố vào hôm thứ Tư tuần này, các quan chức Fed nhấn mạnh rằng “tổn thất từ việc hành động quá ít ỏi để chống lạm phát có thể vượt xa tổn thất từ việc hành động quá nhiều”.

Nói cách khác, Fed thà đẩy nền kinh tế Mỹ rơi vào suy thoái, thậm chí là kéo theo cả kinh tế toàn cầu, thay vì chấp nhận một vòng xoáy lạm phát. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại, nỗ lực của Fed đồng nghĩa người tiêu dùng ở Mỹ cùng lúc phải gánh chịu cả lãi suất cao và giá cả tăng cao. Chẳng mấy chốc, “nỗi đau” này có thể trở nên trầm trọng hơn bởi tỷ lệ thất nghiệp gia tăng - tức “sự suy yếu của thị trường việc làm” theo cách diễn đạt của Fed.

Giới chức Fed tin rằng thị trường việc làm mạnh là một nhân tố góp phần vào lạm phát, bên cảnh những nhân tố khác nằm ngoài tầm kiểm soát của Fed như gián đoạn chuỗi cung ứng, chiến tranh Nga-Ukraine, và việc có những doanh nghiệp không hạ giá hàng hoá-dịch vụ ngay cả khi chi phí đầu vào giảm xuống.

Kết quả lý tưởng nhất cho cuộc chiến chống lạm phát của Fed là số lượng việc làm bị mất được giới hạn ở mức tối thiểu và giá cả trong nền kinh tế giảm nhiệt – hay còn gọi là một cuộc “hạ cánh mềm” cho nền kinh tế. Tuy nhiên giờ đây, kịch bản đó về cơ bản là không còn tồn tại.

“HAI CÂU CHUYỆN TRONG MỘT NỀN KINH TẾ”

“Fed đang đối mặt nguy cơ tiêu diệt động lực tạo công ăn việc làm trong nền kinh tế, thay vì chỉ cân bằng thị trường lao động dưới danh nghĩa chống lạm phát”, chuyên gia kinh tế cao cấp Kurt Rankin của PNC nhận định.

Hiện tại, Fed chưa thắng trong cuộc chiến chống lạm phát, nhưng giới phân tích cho rằng có thể mất vài tháng trước khi hiệu ứng của việc tăng lãi suất có thể được cảm nhận rõ rệt trong nền kinh tế thực. Hoặc như Phó chủ tịch Fed Lael Brainard nhận định mới đây: “Sự chậm lại của nhu cầu do chính sách tiền tệ thắt chặt mới chỉ được hiện thực hoá một phần”.

Bà Brainard nhấn mạnh rằng “sự truyền dẫn của chính sách tiền tệ thắt chặt” đang thể hiện rõ nét nhất trên thị trường bất động sản. Lãi suất cho vay thế chấp nhà - loại lãi suất bị chi phối nhiều bởi lãi suất cơ bản của Fed, đã tăng gấp hơn 2 lần trong năm nay. Tuần này, lãi suất các khoản vay thế chấp nhà với lãi suất cố định kỳ hạn 30 năm bình quân ở mức 6,9%, mức cao nhất trong 20 năm. Cách đây 1 năm, lãi suất này là hơn 3%.

“Chúng ta đang tiếp tục chứng kiến các dữ liệu phản ánh hai câu chuyện khác nhau trong cùng một nền kinh tế”, chuyên gia kinh tế trưởng Sam Khater của Freddie Mac phát biểu. “Tăng trưởng mạnh về việc làm và tiền lương đang giữ bảng cân đối kế toán của người tiêu dùng ở trạng thái dương, trong khi lạm phát dai dẳng, nỗi lo suy thoái, và giá nhà đắt đỏ đang đẩy nhu cầu mua nhà giảm nhanh”.

Báo cáo CPI công bố ngày thứ Năm phản ánh một thực tế là hàng triệu người Mỹ hiện đã cảm nhận sâu sắc về việc họ phải chi nhiều hơn trong thu nhập của mình cho những hàng hoá và dịch vụ cơ bản, thiết yếu như thực phẩm và chỗ ở. Ngày càng có nhiều người phải ứng phó với lạm phát bằng cách dựa vào thẻ tín dụng, và họ càng khó trả nợ hơn khi lãi suất tăng lên.

So với cùng kỳ năm ngoái, giá thực phẩm ở Mỹ đã tăng 13% trong tháng 9. Chỗ ở, hạng mục chiếm 1/3 rổ CPI, tăng 6,6% - mức tăng mạnh nhất trong hơn 30 năm.

Chuyên gia Rupkey của Fwdbonds cho rằng việc Fed tăng lãi suất có thể đã bước đầu thành công trong việc làm dịu giá hàng hoá cơ bản, nhưng Fed đang thua nếu xét đến sự leo thang của giá cả trong lĩnh vực dịch vụ. “Báo cáo lạm phát nóng ngày hôm nay đưa nền kinh tế đến gần hơn bao giờ hết một cuộc suy thoái vào năm tới”, ông Rupkey nói.