Giải mã hiện tượng hai quỹ ETF ngoại quy mô lớn rút ròng triền miên ngay trước thềm nâng hạng

VN-Index đã có một phiên bùng nổ về điểm số khi tăng tới hơn 49 điểm áp sát mốc 1.700. Thị trường đang kỳ vọng FTSE Russell sẽ công bố nâng hạng chứng khoán Việt Nam lên nhóm mới nổi hạng hai vào ngày 8/10.

Trong kịch bản tích cực xác suất lên tới 80%, Chứng khoán BSC cho rằng thị trường chứng khoán Việt Nam có thể được FTSE Russell chấp thuận nâng hạng và dự kiến sẽ cần ít nhất 02 chặng chuyển đổi cho quá trình này với thời gian tối thiểu dao động từ 06-12 tháng.

Trong kịch bản thận trọng hơn, trường hợp nhà đầu tư nước ngoài cần thời gian để đánh giá kỹ lưỡng hơn các cải cách của Việt Nam, FTSE có thể chấp thuận nâng hạng vào tháng 03/2026. Kịch bản này xác suất diễn ra là 20%. 

Thị trường chứng khoán thường sẽ ghi nhận diễn biến tích cực trước khi có thông tin chính thức nâng hạng với thanh khoản cải thiện mạnh mẽ đặc biệt là giai đoạn 6 tháng trước thông báo FTSE chấp thuận nâng hạng thị trường. Và tăng trong 6 tháng sau khi quá trình chuyển đổi diễn ra thường là 6 tháng - 1 năm sau thời điểm FTSE thông báo chấp thuận nâng hạng. 

Theo nghiên cứu về các sự kiện phân hạng trong quá khứ, thị trường thường thu hút dòng tiền và tăng giá mạnh nhờ vào kỳ vọng và hoạt động cơ cấu danh mục của quỹ ngoại.

Ngay sau khi vào rổ chỉ số mới (trường hợp nâng hạng) áp lực chốt lời và thiếu lực cầu khiến thị trường điều chỉnh giảm. Xu hướng điều chỉnh sẽ diễn ra trong khoảng từ 3-6 tháng sau khi thông tin chấp thuận nâng hạng.

Trong trường hợp hạ bậc, sự rút vốn của các quỹ chỉ số trước ngày hiệu lực khiến thị trường giảm nhưng khi đã ra khỏi chỉ số lớn hơn (Developed/Emerging) áp lực bán không còn, kết hợp với mức định giá rẻ giúp thị trường hồi phục nhờ dòng tiền đầu cơ/giá trị quay trở lại.

Hiệu ứng này khiến tổng mức sinh lời ròng từ sự kiện phân hạng thị trường thường không quá lớn nhưng biến động ngắn hạn thì rất mạnh – đặc biệt với các thị trường nhỏ nơi dòng vốn ETF chiếm tỷ trọng cao so với thanh khoản nội địa.

BSC cũng lý giải động thái của ETF Fubon và ETF Xtrackers trước khi FTSE Russell công bố đánh giá về Việt Nam.

ETF Fubon tham chiếu theo FTSE Vietnam 30 Index – nằm trong “vũ trụ chỉ số” FTSE Frontier Index. Trong trường hợp Việt Nam được nâng hạng lên thị trường mới nổi sơ cấp nhiều khả năng ETF Fubon sẽ cần thanh lý các vị thế cổ phiếu hiện tại để đóng quỹ hoặc chuyển đổi sang 01 bộ chỉ số mới với các cổ phiếu đáp ứng tiêu chuẩn theo quy định của FTSE nếu quỹ này tiếp tục sử dụng Index tham chiếu từ FTSE hoặc chỉ số của đơn vị cung cấp khác.

Động thái liên tục rút ròng của ETF Fubon – trong bối cảnh khối ngoại mua ròng mạnh mẽ trong tháng 07/2025 sau khi thông tin thuế quan được công bố - có thể là một sự chuẩn bị trước cho kịch bản Việt Nam đang có xác suất cao được FTSE nâng hạng từ Frontier lên Secondary Emerging.

Mặc dù, quy mô của ETF Fubon đã giảm mạnh từ T07/2023 cho đến nay nhưng quy mô hiện tại vẫn lớn (quy mô ~ 500 tr. USD), do đó nếu giả thuyết này xảy ra áp lực rút ròng từ quỹ ETF Fubon sẽ tiếp tục duy trì và áp lực bán sẽ hiện hữu đối với 30 cổ phiếu nằm trong danh mục của ETF Fubon. Tính đến tháng 9, Fubon rút ròng 8.700 tỷ đồng. 

Với ETF Xtrackers, quỹ này bắt đầu quá trình chuyển đổi từ bộ chỉ số FTSE Vietnam Index sang STOXX Vietnam Market Liquid Index. Quá trình này đã và sẽ tiếp tục diễn ra trong khoảng thời gian từ 17/07/2025 đến 16/10/2025.

ETF Xtrackers tham chiếu theo chỉ số FTSE Vietnam – nằm trong “vũ trụ chỉ số” FTSE Vietnam Allshare Index, ETF Xtrackers không chịu áp lực phải chuyển đổi chỉ số như trường hợp ETF Fubon nếu Việt Nam được FTSE nâng hạng, tuy nhiên ETF Xtrackers đã chính thức thông báo về việc chuyển đổi bộ chỉ số vào ngày 16/06/2025.

Đây có thể là động thái nhằm tránh rủi ro sai lệch tracking error, thay đổi vị thế… đối với các quỹ ETF khi một quốc gia được nâng hạng hoặc hạ bậc bởi FTSE/MSCI. Tính từ đầu năm, quỹ này rút ròng 800 tỷ đồng.